Nga nhận 'món quà lớn' từ cựu thù

14 giờ trướcBài gốc

"Món quà lớn"

Trong 3 ngày từ 13-15/10/2025, Tổng thống lâm thời Syria Ahmad al-Sharaa đã có chuyến công du chính thức tới Moscow theo lời mời của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Đây là chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của ông al-Sharaa kể từ khi chính phủ lâm thời Syria được thành lập sau thỏa thuận hòa giải nội bộ hồi đầu năm nay. Đáng chú ý, chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh Nga đang muốn củng cố sự hiện diện tại Trung Đông sau những biến động gần đây tại khu vực.

Cái bắt tay khiến giới phân tích chính trị thế giới bất ngờ.

Sau cuộc hội đàm kín tại Điện Kremlin, hai bên đã ký kết một loạt biên bản ghi nhớ chiến lược, bao gồm thỏa thuận kéo dài quyền sử dụng cảng Tartus và căn cứ không quân Hmeimim của Nga trong ít nhất 25 năm tới, cũng như một gói cam kết khai thác dầu khí và khoáng sản tại miền đông Syria. Đây là những "món quà" bất ngờ mà chính quyền mới của Syria đem tới Moscow trong bối cảnh chính quyền Nga trước đây dành sự hậu thuẫn không nhỏ cho chế độ cũ của nhà Asad.

Cùng với đó, các tập đoàn nhà nước Nga như Rosneft và Gazprom sẽ thực hiện các gói đầu tư có tổng giá trị hơn 12 tỷ USD trong 10 năm tới để nâng cấp cơ sở hạ tầng của Syria. Với những thỏa thuận này, Syria đã trở thành đối tác chiến lược về an ninh - năng lượng - quân sự mới của Nga ở khu vực Địa Trung Hải. Tổng thống Putin gọi đây là "một bước ngoặt lớn trong quan hệ song phương" và "một tín hiệu cho thấy vị thế của Nga tại Trung Đông là không thể thay thế".

Kể từ khi nội chiến bùng phát năm 2011, Nga là một trong số ít các quốc gia duy trì hiện diện quân sự trực tiếp tại Syria. Cảng Tartus được Nga sử dụng làm căn cứ hậu cần từ năm 1971, nhưng thỏa thuận mới đã mở rộng quyền kiểm soát và quyền khai thác của Nga tại đây lên mức chưa từng có. Theo các chuyên gia quốc phòng châu Âu, với thỏa thuận này, Nga gần như có một "tàu sân bay cố định" tại phía đông Địa Trung Hải, cho phép họ triển khai lực lượng hải quân và không quân một cách linh hoạt hơn trong khu vực.

Tờ The Middle East Eye dẫn lời một quan chức phương Tây giấu tên nhận định: "Nga vừa nhận được món quà địa chính trị lớn nhất kể từ khi họ can thiệp quân sự vào Syria". Tác động của thỏa thuận này không chỉ mang tính biểu tượng. Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), việc Nga duy trì thường trực 4.000 quân tại Syria, cùng với quyền kiểm soát các căn cứ ven biển gần các tuyến hàng hải thương mại đã giúp Moscow tăng cường khả năng kiểm soát luồng vận tải năng lượng tại khu vực là cầu nối giữa châu Âu và châu Á này.

Sự chuyển hướng trong quan hệ Nga - Syria

Trong nhiều năm, Moscow duy trì quan hệ với chính quyền Assad theo phương châm "đối tác phòng thủ", tập trung vào bảo vệ chế độ trước các nhóm vũ trang đối lập và sự can thiệp của phương Tây. Tuy nhiên, chuyến thăm này của Tổng thống lâm thời Ahmad al-Sharaa phản ánh một sự chuyển hướng chiến lược: từ bảo trợ quân sự sang hợp tác kinh tế - chính trị sâu rộng hơn.

Chính phủ lâm thời Syria hiện nay hình thành do các lực lượng đối lập tham gia đánh đổ chính quyền Assad vào tháng 12/2024. Lực lượng chủ chốt của chính phủ hiện nay là nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) do ông al-Sharaa lãnh đạo vốn nhận được nhiều hậu thuẫn của Mỹ và phương Tây hơn, nên về lý thuyết sẽ có xung đột lợi ích với Nga cùng các đồng mình như Iran.

Tuy nhiên, những động thái gần đây từ phía chính phủ ở Damascus lại cho thấy họ đang muốn xích lại gần với Nga để có thể tiến tới hòa giải cùng các lực lượng vốn ủng hộ nhà Assad. Chính quyền mới chủ trương mở rộng hợp tác kinh tế và khai thác tài nguyên để tái thiết đất nước. Điều này mở ra cơ hội cho Nga không chỉ duy trì ảnh hưởng chính trị mà còn trực tiếp tham gia vào quá trình tái thiết Syria với vai trò nhà đầu tư chủ chốt. Điều này giúp Moscow bảo đảm lợi ích lâu dài ngay cả khi bối cảnh chính trị trong khu vực thay đổi.

Sự thay đổi này vì thế cũng tác động tới cục diện Trung Đông. Thỏa thuận Nga - Syria có thể tạo ra những phản ứng dây chuyền sâu rộng trong khu vực. Thứ nhất, nó củng cố trục hợp tác Moscow - Tehran - Damascus, đối trọng với ảnh hưởng của Mỹ và các đồng minh vùng Vịnh. Việc Nga duy trì hiện diện lâu dài tại cảng Tartus sẽ gia tăng áp lực chiến lược đối với NATO ở sườn phía nam, đặc biệt trong bối cảnh các tuyến năng lượng Địa Trung Hải đang ngày càng quan trọng đối với châu Âu sau khi nguồn cung từ Nga qua Ukraine bị gián đoạn.

Thứ hai, điều này cũng khiến Israel phải tính toán lại các bước đi của mình. Tel Aviv luôn muốn "tránh va chạm" với Moscow nên sẽ không dám tấn công chính quyền mới của Syria như đã làm hồi tháng 7/2025. Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant trong cuộc trả lời phỏng vấn ngày 16/10 mới đây đã thừa nhận: "Sự hiện diện ngày càng lớn của Nga tại Syria khiến không gian chiến lược của Israel bị thu hẹp. Chúng tôi phải tính toán thận trọng hơn trong mọi hoạt động quân sự ở phía bắc".

Thứ ba, các quốc gia trong khu vực cũng theo dõi sát sao bước đi này. Trong bối cảnh Washington giảm dần cam kết quân sự tại Trung Đông để tập trung vào Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Nga đang có lợi thế để chiếm lấy khoảng trống quyền lực đó. Thổ Nhĩ Kỳ hay Ảrập Saudi, những đồng minh của Mỹ trong khu vực sẽ phải cân nhắc lại những tính toán của mình. Ngay cả Mỹ và phương Tây cũng phải xem lại bối cảnh khu vực.

Bà Kaja Kallas, Đại diện cấp cao của Liên minh Châu Âu (EU) về chính sách đối ngoại đã từng có những thảo luận với bạn lãnh đạo mới của Syria về việc đóng cửa các căn cứ quân sự của Nga tại quốc gia này cũng phải thừa nhận những bước đi gần đây của hai bên "chắc chắn gây lo ngại cho an ninh châu Âu".

Quân đội Nga tiếp tục hiện diện tại Trung Đông đem đến thế cục mới cho bàn cờ khu vực.

Một xu hướng mới trong chính trị quốc tế

Từ góc nhìn của Moscow, Syria giờ đây không chỉ là một đồng minh quân sự mà là một phần trong chiến lược mở rộng ảnh hưởng của mình. Trong bối cảnh bị phương Tây cô lập vì cuộc chiến Ukraine, Trung Đông trở thành không gian địa chính trị nơi Nga có thể chứng minh mình vẫn là một cường quốc có ảnh hưởng. Việc Nga "bỏ qua" những bất đồng với HTS, thậm chí là "quay lưng" với đồng mình cũ để ký kết những văn kiện hợp tác mới cho thấy tư duy thực dụng của điện Kremlin trong bối cảnh mới. Việc kiểm soát Tartus và tham gia tái thiết Syria còn giúp Nga củng cố khả năng tiếp cận Địa Trung Hải và tạo đòn bẩy trong các đàm phán với phương Tây.

Ở chiều ngược lại, chính phủ lâm thời Syria đã tỏ ra rất "linh hoạt". Việc ký kết văn kiện hợp tác với Nga cũng sẽ giúp họ giảm thiểu nguy cơ bị lực lượng của nhà Assad tấn công trở lại. Chuyên gia David Adsnick của Quỹ FDD xem đây là một "con đường khôn ngoan" để dỡ bỏ trừng phạt, cân bằng ảnh hưởng với Mỹ và phương Tây, phù hợp với nguyên tắc tự do kinh tế và ổn định cho Syria.

Các chuyên gia nhận định chuyến thăm Nga của ông al-Sharaa là một "bước tái thiết quan hệ" dựa trên lợi ích quốc gia của Syria. Tiến sĩ kinh tế Karam Shaar, một chuyên gia gốc Syria mô tả cách tiếp cận của ông al-Sharaa là "thực dụng không khoản nhượng" nhằm tranh thủ nguồn lực và hỗ trợ tái thiết. Nhìn rộng ra, sự kiện này phản ánh một xu hướng lớn hơn với sự nổi lên của các cấu trúc quyền lực khu vực khi hệ thống trật tự quốc tế do phương Tây dẫn dắt đang suy yếu. Nga, Trung Quốc và một số quốc gia đang tận dụng khoảng trống này để gia tăng ảnh hưởng, trong khi Mỹ và các đồng minh giảm dần sự can dự trực tiếp.

Chuyến thăm của Tổng thống lâm thời Syria Ahmad al-Sharaa tới Nga không chỉ đơn giản là một chuyến công du ngoại giao. Nó là điểm mốc quan trọng trong ván cờ địa chính trị dài hơi mà Moscow đang triển khai tại Trung Đông. "Món quà lớn" mà chính phủ lâm thời Syria trao cho Nga giúp Điện Kremlin củng cố vị thế của mình tại một trong những khu vực quan trọng nhất thế giới.

Trong khi phương Tây vẫn chưa tìm ra chiến lược rõ ràng cho Syria, Nga đang định hình lại bản đồ ảnh hưởng khu vực theo cách của riêng mình. Điều này không chỉ giúp Moscow gia tăng đòn bẩy trong các cuộc đàm phán toàn cầu, mà còn đánh dấu một bước ngoặt trong quá trình tái cấu trúc trật tự quốc tế hậu đơn cực. Syria, từ một điểm nóng nội chiến, nay trở thành một quân bài chiến lược trong tay Điện Kremlin. Tương lai còn nhiều bất định nhưng một điều đã rõ: Trung Đông sẽ tiếp tục là không gian nơi các cường quốc tranh giành ảnh hưởng, và Nga hiện đang dẫn trước một bước trong ván cờ đó.

Tử Uyên

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/nhan-dam/nga-nhan-mon-qua-lon-tu-cuu-thu-i786012/