Nga-Trung Quốc-Ấn Độ: 'Tam giác quyền lực' mới tái định hình luật chơi thương mại quốc tế

3 giờ trướcBài gốc

Theo dữ liệu của Observatory of Economic Complexity (OEC), thương mại ba chiều giữa Trung Quốc, Ấn Độ và Nga đã đạt 452 tỷ USD trong năm 2023, tăng mạnh so với mức 351 tỷ USD năm 2022, cho thấy một cấu trúc hợp tác kinh tế mới đang hình thành, đối trọng với trật tự phương Tây.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đăng trên mạng xã hội "Tiếp tục giao lưu tại Thiên Tân! Trao đổi quan điểm với Tổng thống Putin và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh SCO. (Nguồn: X)

Hơn 20 nhà lãnh đạo từ các quốc gia ngoài phương Tây đã tụ họp tại Thiên Tân, Trung Quốc để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) từ 31/8-1/9. Tại đây, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nêu bật tầm nhìn của mình về một trật tự kinh tế toàn cầu với Nam Bán cầu là trung tâm. Đặc biệt, trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt các mức thuế quan toàn cầu mới, ông Tập nhấn mạnh về một lập trường rõ ràng về “thực hành chủ nghĩa đa phương thực sự".

"Công thức" năng lượng đổi lấy công nghiệp

Giới chuyên gia nhận định, đây có thể là nền tảng để Ấn Độ, Nga và Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng, định hình lại luật chơi thương mại quốc tế trong thập kỷ tới. Với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, quan hệ thương mại ba bên không chỉ phản ánh sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu mà còn mở ra cơ hội tái cân bằng kinh tế cho các nền kinh tế mới nổi.

Nga - trong bối cảnh bị phương Tây liên tiếp tấn công bằng các đòn trừng phạt khắc nghiệt, sau chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, đã xoay trục sang châu Á, đưa Trung Quốc trở thành đối tác số một. Moscow duy trì thặng dư với Trung Quốc nhờ xuất khẩu dầu khí, chiếm gần 75% kim ngạch. Ấn Độ đang thâm hụt lớn với cả Trung Quốc và Nga do nhập khẩu năng lượng và hàng công nghiệp. Cấu trúc thương mại này phản ánh sự dịch chuyển rõ rệt: từ phụ thuộc phương Tây sang liên kết chặt chẽ trong khu vực Á – Âu.

Bức tranh thương mại tay ba Trung Quốc – Ấn Độ – Nga đang chuyển dịch theo hướng gắn kết chặt chẽ hơn về quy mô. Năm 2023, tổng kim ngạch hàng hóa giữa ba nền kinh tế đạt khoảng 452 tỷ USD, tăng mạnh so với 351 tỷ USD năm 2022, theo dữ liệu của OEC. Con số này phản ánh xu thế tái định hình chuỗi cung ứng ngoài quỹ đạo phương Tây.

Ở trục Trung – Nga, cán cân nghiêng hẳn về năng lượng. Nga xuất khẩu chủ yếu dầu, khí và than, trong khi Trung Quốc bán sang máy móc, thiết bị vận tải, đặc biệt là ô tô – nhóm hàng dẫn đầu năm 2023. Kim ngạch song phương lập kỷ lục 240 tỷ USD năm ngoái, song đà tăng đang chậm lại vì trục trặc thanh toán sau khi Mỹ siết chặt trừng phạt các ngân hàng giao dịch với Nga.

Một điểm nhấn là “phi USD hóa” trong thanh toán Trung – Nga. Đầu năm 2024, tỷ lệ giao dịch bằng Nhân dân tệ tăng vọt, đồng thời đồng Ruble cũng được sử dụng nhiều hơn. Tuy vậy, sự cố ách tắc thanh toán cho thấy dù xu thế rõ ràng, tốc độ mở rộng vẫn phụ thuộc hạ tầng tài chính thay thế hệ thống SWIFT.

Ở trục Ấn – Nga, Ấn Độ chịu thâm hụt thương mại lớn khi nhập siêu năng lượng. Giới quan sát cho rằng, sự mất cân đối này đặt ra thách thức cho New Delhi, nhưng cũng phản ánh thực tế Nga ngày càng phụ thuộc vào châu Á, với Ấn Độ là điểm tựa mới sau khi mất thị trường châu Âu.

Năm 2023, nước này chi tới 66,1 tỷ USD mua dầu và khí đốt từ Nga (chiếm khoảng 88% tổng nhập khẩu), trong khi chỉ xuất khẩu sang Nga hơn 4 tỷ USD, chủ yếu hóa chất, máy móc, kim loại. Mặc dù vấp phải sức ép từ Washington – bao gồm cả động thái tăng thuế 50% của Tổng thống Trump – New Delhi vẫn kiên quyết duy trì mua dầu Nga nhờ mức chiết khấu hấp dẫn, coi đây là “van an toàn” cho an ninh năng lượng.

Trục Ấn – Trung cũng đang trở thành bài toán khó cho New Delhi với thâm hụt thương mại là “điểm nóng”. Năm tài khóa 2024/25, Ấn Độ nhập khẩu từ Trung Quốc tới 113,5 tỷ USD, trong khi xuất khẩu chỉ đạt hơn 14 tỷ USD.

Thâm hụt thương mại lớn khiến New Delhi phải đối mặt với áp lực nội tại, nhất là trong các ngành sản xuất chiến lược. Tuy nhiên, Nikkei Asia đánh giá, chính mối quan hệ này phản ánh sự gắn kết khó tránh giữa hai nền kinh tế hàng đầu châu Á, khi Trung Quốc vẫn là nhà cung ứng quan trọng cho quá trình công nghiệp hóa của Ấn Độ, bất chấp căng thẳng địa chính trị.

Chính phủ Ấn đang lập “đầu mối giám sát” để hạn chế phụ thuộc, song thực tế cho thấy quá trình giảm nhập khẩu từ Trung Quốc khó có thể diễn ra nhanh, bởi nhiều ngành sản xuất mũi nhọn vẫn cần linh kiện và nguyên liệu từ nước láng giềng.

Giới phân tích quốc tế bình luận, triển vọng cho thấy, Trung-Nga duy trì trao đối thương mại quy mô lớn nhưng tăng trưởng phụ thuộc hạ tầng thanh toán CNY/RUB và rủi ro của các lệnh trừng phạt của phương Tây; Ấn- Nga tiếp tục xoay quanh biến số dầu thô Urals và chính sách thuế Mỹ, song khó cắt đứt vì nhu cầu năng lượng cao của nền kinh tế châu Á; Ấn – Trung hướng tới giảm phụ thuộc có chọn lọc, nhưng vướng mắc cấu trúc sẽ còn là vấn đề kéo dài.

Các viện nghiên cứu quốc tế như CSIS và MERICS, nhận định “công thức năng lượng đổi lấy công nghiệp” đang củng cố trục Trung – Nga, đồng thời tái định vị châu Á thành thị trường hấp thụ phần lớn hàng hóa Nga.

“Dòng chảy” thương mại mới

Một phân tích của Bloomberg sau Hội nghị thượng đỉnh SCOnhận định, sự hiện diện đồng thời của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại SCO không chỉ mang tính ngoại giao. Việc ba nhà lãnh đạo của các nền kinh tế lớn thể hiện sự gắn kết công khai “mang tiềm năng tạo ra một dịch chuyển kinh tế sâu sắc”, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ đẩy mạnh chính sách bảo hộ.

Bloomberg cho rằng, trục hợp tác này có thể định hình lại thương mại khu vực Á – Âu trong thập kỷ tới, khi Ấn Độ tận dụng dầu thô giá rẻ từ Nga, Trung Quốc mở rộng xuất khẩu công nghiệp, còn Moscow củng cố thị phần châu Á thay cho châu Âu. Đây là một “sự dịch chuyển chiến lược”, bởi nó mở ra cơ chế kinh tế ít phụ thuộc vào đồng USD và các định chế tài chính do phương Tây dẫn dắt.

Trong một phân tích khác, giới phân tích nhấn mạnh những thỏa thuận dầu khí trị giá hàng tỷ USD giữa Nga với Trung Quốc và Ấn Độ đang trở thành nền tảng kinh tế thực chất của sự gắn kết này.

Năm 2023, Nga xuất sang Trung Quốc 129 tỷ USD hàng hóa, phần lớn là dầu khí; trong khi Ấn Độ nhập tới 66,1 tỷ USD, chủ yếu dầu thô giá rẻ. Bloomberg nhận định “dòng chảy năng lượng đang tái định hình bản đồ thương mại toàn cầu”, đưa châu Á trở thành trung tâm mới của thị trường năng lượng.

Nikkei Asia nhận định, Trung Quốc và châu Á đang trở thành “huyết mạch” của kinh tế Nga, giúp duy trì thặng dư thương mại lớn nhờ nguồn thu năng lượng. Trong khi đó, các đối tác của Moscow lại tận dụng được nguồn năng lượng giá rẻ để duy trì sức cạnh tranh. Với Trung Quốc, đây là cơ hội củng cố an ninh năng lượng dài hạn; với Ấn Độ, là lợi thế giảm chi phí nhập khẩu; còn Nga tận dụng được thị trường thay thế phương Tây.

Các chuyên gia dự báo nếu xu hướng này duy trì, cấu trúc dự trữ năng lượng và thanh toán thương mại toàn cầu có thể chuyển dần sang “đa dạng hóa ngoài đồng USD”, mở đường cho một chu kỳ hợp tác mới mang tính chiến lược.

Sự gắn kết kinh tế giữa Trung Quốc, Ấn Độ và Nga không chỉ phản ánh số liệu thương mại khổng lồ, mà còn hé lộ sự hình thành của một trật tự kinh tế đa cực, nơi châu Á nổi lên như trung tâm mới của thương mại và năng lượng toàn cầu.

Minh Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/nga-trung-quoc-an-do-tam-giac-quyen-luc-moi-tai-dinh-hinh-luat-choi-thuong-mai-quoc-te-326811.html