Ngân sách không dư dả, chi tiêu thế nào cho hiệu quả

9 giờ trướcBài gốc

Phiên thảo luận về ngân sách, đầu tư công của Quốc hội

Thận trọng, tránh rủi ro

Trong khuôn khổ Kỳ họp thứ mười, tuần qua, Quốc hội đã dành gần 1 ngày thảo luận tại hội trường về ngân sách, nợ công, đầu tư công.

Trước đó, nội dung này đã được thảo luận tại 16 tổ, với 42 ý kiến đóng góp. Theo tổng hợp của Văn phòng Quốc hội, các ý kiến cơ bản tán thành với báo cáo của Chính phủ, thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội. Đồng thời, các báo cáo được đánh giá là chuẩn bị công phu, toàn diện về tất cả các lĩnh vực và đưa ra được các giải pháp cơ bản phù hợp với các định hướng của Đảng, Quốc hội trong thời gian tới.

Sau đó, Bộ Tài chính đã có ý kiến tiếp thu, giải trình ý kiến thảo luận tại tổ của các vị đại biểu Quốc hội. Tại báo cáo này, hồi âm ý kiến đại biểu cho rằng, cần nâng cao chất lượng công tác dự báo, xây dựng dự toán sát thực tiễn hơn, Bộ Tài chính nêu rõ, dự toán thu ngân sách nhà nước được xây dựng theo nguyên tắc thận trọng, tránh rủi ro, nhằm đảm bảo an ninh, an toàn tài chính quốc gia và ứng phó kịp thời khi có tình huống phát sinh. Ước cả năm 2025, thu khoảng 2.388,8 nghìn tỷ đồng, tăng 16,9% so năm 2024 và vượt dự toán 21,5% - mức cao nhất từ trước đến nay.

“Trong các tháng cuối năm, Chính phủ chỉ đạo các cấp, các ngành quyết liệt thực hiện thu, phấn đấu ở mức cao hơn. Tuy nhiên, đây là thách thức lớn do số thu đang có xu hướng chậm dần các tháng gần đây do chịu tác động từ nhiều yếu tố (như chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ, việc thực hiện quy định mới tại một số luật thuế sửa đổi vừa qua...)”, Bộ Tài chính cho hay.

Thảo luận tại hội trường, đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) khẳng định, những kết quả tích cực về kinh tế - xã hội có sự đóng góp rất lớn của chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, đặc biệt là của ngành tài chính, cũng như sự đóng góp của cộng đồng doanh nghiệp và người dân trong việc chấp hành việc đóng thuế cho Nhà nước.

Nhờ tổng thu cân đối ngân sách tăng 21,5%, nên đã có thêm một nguồn lực để tăng chi đầu tư phát triển tới 29,7% và có nguồn để đầu tư vào kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.

“Tổng thu ngân sách 5 năm 2021-2025 tăng 15% so với dự toán, trong khi tổng chi chỉ tăng nhẹ là 6% so với dự toán và chi đầu tư phát triển tăng được 26% so với kế hoạch 5 năm trước. Chi thường xuyên 5 năm lại giảm 2% là tín hiệu rất tốt và nhờ vậy bội chi ngân sách trong năm qua đã kéo giảm được 282.525 tỷ đồng, ở mức 3,6%, tạo dư địa cho nhiệm kỳ tiếp theo và cho thế hệ tương lai”, ông Ngân nêu những con số tích cực.

Từ thực tế trên, ông Ngân tiếp tục kiến nghị mà ông đã nêu ở phiên thảo luận trước đó về kinh tế, xã hội, đó là cần có một gói hỗ trợ an sinh xã hội cho các địa phương bị ảnh hưởng bão lụt.

Đề cập việc tạo nguồn lực tài chính cho công tác phòng, chống thiên tai, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Nguyễn Minh Sơn cho rằng, giai đoạn 2026-2030, cần cải cách cơ cấu chi ngân sách, chuyển hướng sang đầu tư phòng ngừa, giảm nhẹ rủi ro, tăng khả năng chống chịu với mục tiêu giảm chi phí rủi ro dài hạn cho ngân sách nhà nước.

Một số giải pháp khác cũng được ông Sơn đề cập, như nghiên cứu thí điểm phát hành trái phiếu rủi ro, thiên tai, giúp Nhà nước chuyển rủi ro thiên tai sang nhà đầu tư quốc tế nhằm tăng khả năng ứng phó thiên tai mà không làm tăng nợ công, hướng tới cơ chế tài chính hiện đại; xây dựng Quỹ ứng phó biến đổi khí hậu quốc gia, huy động vốn quốc tế tài trợ hạ tầng chống chịu khí hậu.

Cần cơ chế đủ mới, đủ mạnh cho đô thị đặc biệt

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân (TP.HCM), nguồn thu bền vững không đến từ tăng thuế hay cắt giảm chi phí của những việc đã rồi, mà đến từ một cơ chế đủ mạnh để khơi thông dòng vốn xã hội, kích hoạt đầu tư tư nhân và nâng cao hiệu quả đầu tư công. Ở góc độ đó, ông Nhân nhấn mạnh, việc xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho một địa phương chính là một giải pháp thể chế mang tính tài khóa bền vững nhằm mở rộng nguồn thu, tăng sức đầu tư công và giảm gánh nặng cho ngân sách trung ương.

Ông Nhân cho biết, để đạt mục tiêu tăng trưởng 10-11%/năm cho giai đoạn 2026-2030, TP.HCM cần huy động 8 triệu tỷ đồng vốn đầu tư xã hội. Trong khi các nguồn vốn điều chỉnh lại, còn ngân sách mồi bị bó hẹp bởi trần tỷ lệ điều tiết, vậy tiền ở đầu để đầu tư? Đặt câu hỏi này, ông Nhân nhấn mạnh, Thành phố không xin thêm tiền, cũng không xin ưu đãi, điều Thành phố cần là quyền tự chủ thể chế, quyền tạo nguồn, tạo động lực và chịu trách nhiệm với sự phát triển để cùng chia sẻ thành quả đó với đất nước.

“Nếu không có thể chế đủ mới, đủ mạnh, thì mục tiêu tăng trưởng 2 con số sẽ chỉ là ước vọng. Vì vậy, tôi khẩn thiết đề nghị Quốc hội khởi động ngay một đạo luật ở tầm quốc gia, đạo luật đô thị đặc biệt cho TP.HCM”, ông Nhân nói.

Đạo luật này, theo ông Nhân, cần có 3 trụ cột cốt lõi. Đó là mô hình chính quyền đô thị hai cấp linh hoạt, phù hợp cấu trúc đa trung tâm quản trị theo vùng chức năng; cơ chế tài chính, ngân sách tự chủ cho phép Thành phố tự huy động, phát hành, đầu tư và phân bổ nguồn lực.

Trụ cột cốt lõi thứ ba là quyền quy hoạch tích hợp không gian hạ tầng dân cư, kinh tế vùng, áp dụng sandbox thể chế cho các mô hình tiên phong như đô thị số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số trên nền tảng dữ liệu liên kết thống nhất, đảm bảo điều phối chính sách vùng theo mô hình Chính phủ số.

“Ba trụ cột trên hình thành hệ sinh thái thể chế toàn diện, nơi tài chính, hành chính, quy hoạch được thiết kế liên hoàn, đồng bộ, minh bạch, có trách nhiệm, giúp Thành phố chủ động kiến tạo, phát triển, phù hợp với khuyến nghị của Liên hợp quốc về quản trị siêu đô thị tích hợp”, ông Nhân nhấn mạnh.

Tiếp tục gỡ khó cho đầu tư công

Lắng nghe suốt hai ngày thảo luận, phát biểu sau cùng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nói, ông “thực sự xúc động về các đóng góp và trách nhiệm của các đại biểu Quốc hội”.

Người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh, nền kinh tế Việt Nam đã đủ sức chống chọi với các cú sốc từ bên ngoài, nhờ đó mới ổn định được kinh tế vĩ mô, kiểm soát được lạm phát, thúc đẩy được tăng trưởng, đảm bảo được các cân đối lớn, thu đủ chi, xuất đủ nhập, làm đủ ăn, năng lượng đủ cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng, thị trường lao động đáp ứng được sự chuyển đổi. Bội chi ngân sách thấp hơn so với Quốc hội giao, thấp hơn so với các nhiệm kỳ trước đây, nợ công, nợ nước ngoài, nợ Chính phủ đều giảm so với trước đây.

Đề cập vấn đề nhiều đại biểu quan tâm là giải ngân vốn đầu tư công còn chậm từ năm này qua năm khác, Thủ tướng Chính phủ nói: “Đây đúng là một vấn đề dai dẳng, băn khoăn, trăn trở của tất cả hệ thống chính trị”.

Về nguyên nhân, theo Thủ tướng Chính phủ, nhiệm kỳ này đã chi 3,4 triệu tỷ đồng cho đầu tư công, tăng 55% so với nhiệm kỳ trước. Về số lượng, nhiệm kỳ trước trên 10.000 dự án, nhiệm kỳ này được cắt giảm và đến nay chỉ còn hơn 4.700 dự án.

Nêu rõ một trong ba động lực tăng trưởng là đầu tư, bao gồm đầu tư công và đầu tư tư nhân, Thủ tướng nói, thời gian qua, Quốc hội và Chính phủ phải tháo gỡ rất nhiều khó khăn về thể chế, có những vướng mắc phải 3-4 năm mới tháo gỡ được.

Nhận định, giải ngân đầu tư công so với mong muốn chưa đạt yêu cầu, Thủ tướng cho biết, sẽ tiếp tục tháo gỡ khó khăn, như vướng mắc về chính sách đất đai sẽ trình Quốc hội tháo gỡ ngay kỳ họp này. Cùng với đó là phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường giám sát, kiểm tra.

Trước Quốc hội và đồng bào cử tri cả nước (phiên họp được truyền hình trực tiếp), Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, mục tiêu phải đảm bảo an toàn tài chính quốc gia, phải tăng đầu tư cho phát triển, cho những mục tiêu lớn, song cũng phải đảm bảo an sinh xã hội, chi cho các vấn đề phát sinh đột xuất như thiên tai, dịch bệnh.

“Phải đảm bảo an sinh xã hội, đất nước công bằng, tiến bộ. Không hy sinh công bằng, tiến bộ xã hội, không hy sinh an sinh xã hội chạy theo tăng trưởng đơn thuần”, Thủ tướng Chính phủ nêu rõ.

Hiến kế để huy động kho vàng 500 tấn trong dân

Cho rằng, các quỹ ngân sách ngoài nhà nước và nguồn lực vàng đang nằm trong dân là hai “kho vốn” lớn của nền kinh tế, nhưng chưa có cơ chế quản lý và khai thác hiệu quả, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) dẫn số liệu ước tính của Hội đồng Vàng thế giới, lượng vàng trong dân hiện nay khoảng 400-500 tấn, tương đương 35-40 tỷ USD.

Theo ông, lượng vàng này vẫn đang nằm trong két của người dân, cần có cơ chế để biến vốn tĩnh này thành vốn động. Chỉ cần 10-15% lượng vàng trong dân được đưa vào hệ thống tài chính, tương đương 5-7 tỷ USD, thì sẽ có nguồn vốn lớn đầu tư cho hạ tầng, công nghệ số…, mà không cần tăng vay nợ công.

Nguyễn Lê

Nguồn Đầu Tư : https://baodautu.vn/ngan-sach-khong-du-da-chi-tieu-the-nao-cho-hieu-qua-d426389.html