Ngành hàng không toàn cầu 'chao đảo' vì các mối đe dọa từ xung đột và tên lửa

14 giờ trướcBài gốc

Các khu vực xung đột gia tăng trên thế giới đã trở thành gánh nặng ngày càng tăng đối với hoạt động và lợi nhuận của hãng hàng không khi các hãng hàng không phải vật lộn để đối phó với tên lửa và máy bay không người lái (UAV) cùng việc đóng cửa không phận.

Tình hình này khiến các hãng hàng không đang phải gánh chịu chi phí và mất thị phần do các chuyến bay bị hủy và việc đổi tuyến tốn kém, thường là trong thời gian ngắn. Ngành hàng không, vốn tự hào về hiệu suất an toàn của mình, đang đầu tư nhiều hơn vào kế hoạch dữ liệu và an ninh.

"Việc lập kế hoạch chuyến bay trong môi trường như thế này cực kỳ khó khăn… Ngành hàng không phát triển mạnh nhờ khả năng dự đoán và việc thiếu khả năng này sẽ luôn dẫn đến chi phí cao hơn" - Guy Murray, người đứng đầu bộ phận an ninh hàng không tại hãng hàng không châu Âu TUI Airline nói với hãng tin Reuters.

Với việc đóng cửa không phận ngày càng tăng vì xung đột Nga - Ukraine, trên khắp Trung Đông, giữa Ấn Độ và Pakistan và ở một số vùng của Châu Phi đã khiến các hãng hàng không còn nhiều lựa chọn tuyến bay.

"So với năm năm trước, hơn một nửa số quốc gia quá cảnh trên một chuyến bay thông thường từ châu Âu đến châu Á hiện cần được xem xét cẩn thận trước mỗi chuyến bay" - Mark Zee, người sáng lập OPSGROUP, một tổ chức dựa trên thành viên chia sẻ thông tin rủi ro chuyến bay, cho biết.

Xung đột Israel-Palestine ở Trung Đông kể từ tháng 10/2023 đã dẫn đến việc ngành hàng không thương mại phải chia sẻ bầu trời với các đợt tấn công chớp nhoáng bằng máy bay không người lái (UAV) và tên lửa trên các đường bay chính - một số trong số đó được cho là đủ gần để phi công và hành khách có thể nhìn thấy.

Các sân bay của Nga, bao gồm cả ở Moscow, hiện thường xuyên đóng cửa trong thời gian ngắn do hoạt động của UAV, trong khi sự can thiệp vào hệ thống định vị, được gọi là hành vi giả mạo hoặc gây nhiễu GPS, đang gia tăng xung quanh các đường “đứt gãy chính trị “trên toàn thế giới.

Xác của chiếc máy bay thuộc hãng hàng không Azerbaijan Airlines rơi tại Kazakhstan vào tháng 12/2024 - Ảnh: Reuters

Khi xung đột nổ ra giữa Ấn Độ và Pakistan vào tháng trước, hai nước láng giềng đã chặn máy bay của nhau khỏi không phận của mình. "Không phận không nên được sử dụng như một công cụ trả đũa, nhưng nay lại xảy ra tình hình như vậy" - Nick Careen, phó chủ tịch cấp cao phụ trách hoạt động, an toàn và an ninh của Hiệp hội Vận tải hàng không Quốc tế (IATA), phát biểu với các phóng viên tại cuộc họp thường niên của cơ quan hàng không này tại New Delhi (Ấn Độ) hồi đầu tuần.

Trong khi đó, Isidre Porqueras - Giám đốc điều hành tại hãng hàng không Ấn Độ IndiGo cho biết các chuyến bay chuyển hướng gần đây đang phá hỏng những nỗ lực giảm phát thải và tăng hiệu quả của hãng hàng không.

Ngoài vấn đề tài chính, kịch bản xấu nhất của hàng không dân dụng là máy bay bị vũ khí bắn trúng dù vô tình hay cố ý.

Vào tháng 12, một chuyến bay của hãng hàng không Azerbaijan Airlines đã bị rơi ở Kazakhstan, khiến 38 người thiệt mạng. Theo tổng thống Azerbaijan và các nguồn tin của Reuters, máy bay đã vô tình bị lực lượng phòng không Nga bắn hạ.

Vào tháng 10 năm ngoái, một máy bay chở hàng đã bị bắn hạ ở Sudan khiến năm người thiệt mạng.

Theo công ty tư vấn rủi ro hàng không Osprey Flight Solutions, đã có sáu máy bay thương mại bị bắn hạ, trong đó có ba lần suýt trúng mục tiêu kể từ năm 2001. Tổng giám đốc IATA - Willie Walsh cho biết trong tuần này rằng các chính phủ cần chia sẻ thông tin hiệu quả hơn để giữ an toàn cho hàng không dân dụng khi các khu vực xung đột gia tăng.

Số liệu thống kê về an toàn do ngành hàng không thương mại sử dụng cho thấy số vụ tai nạn giảm đều đặn trong hai thập kỷ qua, nhưng không bao gồm các sự cố liên quan đến an ninh như bị trúng vũ khí. Vào tháng 2, IATA cho biết các vụ tai nạn và sự cố liên quan đến khu vực xung đột là mối quan tâm hàng đầu đối với an toàn hàng không, đòi hỏi phải có sự phối hợp toàn cầu khẩn cấp.

Chuyến bay của một hãng hàng không Ấn Độ trước khi bị Pakistan cấm không phận (đường màu đỏ) và sau khi xung đột giữa hai nước nổ ra khiến họ phải chuyển hướng đường bay (đường màu vàng) - Ảnh: Reuters

Lựa chọn khó khăn

Mỗi hãng hàng không quyết định đi đâu dựa trên một loạt các thông báo của chính phủ, cố vấn an ninh và chia sẻ thông tin giữa các hãng vận tải và các quốc gia, dẫn đến các chính sách khác nhau.

Việc đóng cửa không phận của Nga đối với hầu hết các hãng vận tải phương Tây kể từ khi chiến tranh nổ ra ở Ukraine vào năm 2022 khiến họ phải chịu bất lợi về chi phí so với các hãng hàng không từ những nơi như Trung Quốc, Ấn Độ và Trung Đông, những nơi vẫn tiếp tục thực hiện các tuyến bay ngắn hơn về phía bắc, cần ít nhiên liệu hơn và ít phi hành đoàn hơn.

Việc thay đổi tính toán rủi ro có nghĩa là chuyến bay SQ326 của Singapore Airlines từ Singapore đến Amsterdam đã sử dụng ba tuyến bay khác nhau vào châu Âu chỉ trong hơn một năm, theo dữ liệu theo dõi của Flightradar24 cho thấy.

Khi các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái qua lại nổ ra giữa Iran và Israel vào tháng 4/2024, chuyến bay này bắt đầu bay qua Afghanistan thay vì Iran.

Tháng trước, tuyến bay này lại thay đổi một lần nữa để tránh không phận Pakistan khi xung đột giữa Ấn Độ và Pakistan leo thang. Chuyến bay SQ326 hiện đến châu Âu qua Vịnh Ba Tư và Iraq.

Các phi công và tiếp viên hàng không cũng lo ngại về cách mà sự thay đổi rủi ro có thể ảnh hưởng đến sự an toàn của họ.

"IATA cho biết các hãng hàng không nên quyết định xem có an toàn khi bay qua các vùng xung đột hay không, chứ không phải các cơ quan quản lý. Nhưng lịch sử cho thấy áp lực thương mại có thể làm lu mờ những quyết định đó" - Paul Reuter, phó chủ tịch Hiệp hội buồng lái châu Âu, đại diện cho các phi công, cho biết.

Phi hành đoàn thường có quyền từ chối một chuyến đi do lo ngại về không phận, cho dù là qua thời tiết hay vùng xung đột, giám đốc an ninh của IATA - Careen cho biết.

"Trên thực tế, hầu hết các hãng hàng không, tôi muốn nói là phần lớn trong số họ, không muốn phi hành đoàn trên máy bay nếu họ không cảm thấy thoải mái khi bay" - ông cho biết.

Anh Duy (Theo Reuters)

Nguồn CA TP.HCM : http://congan.com.vn/quoc-te/thoi-su-quoc-te/nganh-hang-khong-toan-cau-chao-dao-vi-cac-moi-de-doa-tu-xung-dot-va-ten-lua_178914.html