Ngành thép châu Âu mắc kẹt giữa cuộc chơi lớn

8 giờ trướcBài gốc

Tồn kho tăng vọt, loay hoay giữa bài toán cung vượt cầu

Tại nhà máy của Tata Steel ở IJmuiden, ngoại ô Amsterdam (Hà Lan), những vạc thép nóng chảy được đổ vào khuôn tạo thành các tấm thép kích thước 12x1,2 mét. Tuy nhiên, sản phẩm tại đây không đại trà mà thuộc dòng cao cấp "haute couture" - mỗi đơn hàng đều được thiết kế riêng biệt theo yêu cầu khách hàng, từ vỏ pin chống rò rỉ, phụ tùng xe hơi chống va chạm đến hộp bảo quản thực phẩm an toàn dài hạn.

Làn sóng thép giá rẻ, thuế quan và chi phí xanh hóa đang đẩy ngành thép toàn cầu vào thế khó: thừa thép nhưng không ai muốn dừng sản xuất.

Theo New York Times, chỉ một số ít công ty trên thế giới đủ năng lực sản xuất loại thép tiên tiến này. Tuy vậy, ngay cả những nhà sản xuất hàng đầu như Tata Steel cũng đang chịu sức ép ngày càng lớn khi ngành thép toàn cầu rơi vào tình trạng dư cung nghiêm trọng.

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), sản lượng thép dư thừa toàn cầu dự kiến sẽ lên tới 721 triệu tấn vào năm 2027. Một giải pháp rõ ràng là cắt giảm sản xuất, nhưng điều này khó khả thi bởi thép là vật liệu thiết yếu, không chỉ đối với nền kinh tế mà còn cho an ninh quốc gia của mỗi nước.

“Thép là nền tảng cho sức mạnh công nghiệp của Anh, cho an ninh và bản sắc của chúng ta như một cường quốc toàn cầu hàng đầu”, Bộ trưởng Kinh doanh và Thương mại Anh Jonathan Reynolds nhấn mạnh trước Quốc hội Anh hồi tháng 4 năm nay khi Chính phủ nước này thông qua luật khẩn cấp để giữ lại hai lò cao cuối cùng.

Tại châu Âu, nhận thức rằng Mỹ không còn là chỗ dựa an ninh tuyệt đối đã khiến vai trò của ngành thép trong quốc phòng và chiến lược tự chủ công nghiệp càng được đề cao.

Thép Trung Quốc, thuế Mỹ và áp lực xanh hóa đè nặng

Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã vươn lên trở thành cường quốc thép toàn cầu. Được hỗ trợ bởi chính phủ và các tiêu chuẩn môi trường lỏng lẻo hơn, các nhà máy khổng lồ tại Trung Quốc hiện sản xuất nhiều thép và nhôm hơn cả phần còn lại của thế giới cộng lại. Khi nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, lượng xuất khẩu kim loại này tăng mạnh với giá cạnh tranh.

Hệ quả là giá thép giảm mạnh, lợi nhuận teo tóp và người lao động bị mất việc. Theo nhiều thống kê, giá thép hiện thậm chí thấp hơn giá nước đóng chai tính theo kilogam. Tại EU, doanh thu giảm khiến các công ty khó có nguồn lực để đầu tư vào công nghệ giảm phát thải carbon - vốn rất cần thiết để đạt mục tiêu khí hậu chung.

Chỉ tính riêng mùa xuân năm nay, Tata Steel đã cắt giảm 1.600 việc làm tại nhà máy IJmuiden. Năm ngoái, các nhà sản xuất thép ở 27 quốc gia EU công bố tổng cộng 18.000 việc làm bị cắt giảm, đồng thời đóng cửa 9 triệu tấn công suất sản xuất.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, tại Đức - nhà sản xuất thép lớn nhất EU cũng chứng kiến sản lượng giảm 11,6% xuống còn hơn 17 triệu tấn so với cùng kỳ năm 2024.

EU đã áp đặt thuế chống bán phá giá để ngăn thép giá rẻ Trung Quốc tràn vào, nhưng hiệu quả chưa đáng kể. Thép Trung Quốc vẫn tìm cách thâm nhập thị trường châu Âu thông qua các quốc gia trung gian như Hàn Quốc, Nhật Bản - vốn không phải những nước xuất khẩu thép truyền thống.

“Đây là hiệu ứng domino”, bà Lucia Sali - Giám đốc truyền thông của Hiệp hội Thép châu Âu nhận định.

Một trở ngại lớn khác đến từ thuế quan mới của Mỹ. Tổng thống Trump hồi tháng 6 đã nâng thuế nhập khẩu thép và nhôm lên 50%, gấp đôi mức công bố hồi tháng 3. Động thái này đe dọa giảm mạnh kim ngạch xuất khẩu thép châu Âu sang Mỹ, đồng thời khiến các nhà sản xuất toàn cầu khác phải chuyển hướng xuất khẩu sang châu Âu, làm gia tăng cạnh tranh trong khu vực.

Tata Steel cho biết 12% doanh thu của hãng liên quan đến thị trường Mỹ. Trước đó, hãng đã có thể chuyển một phần thuế 25% sang khách hàng Mỹ như Ford, Chrysler, Caterpillar hay Duracell. Nhưng với mức thuế mới 50%, Tata thừa nhận “sản phẩm thép của chúng tôi có thể trở nên quá đắt đỏ để cạnh tranh”.

Nhà máy Tata Steel ở IJmuiden là một trong những cơ sở luyện thép lớn nhất châu Âu, trải rộng trên khu đất tương đương 1.100 sân bóng đá, nằm cạnh bãi biển công cộng ở Hà Lan. Nhưng ngay cả một nhà máy được xem là “điểm sáng” cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức.

Các cơ quan quản lý Hà Lan đang kiện Tata về khí thải độc hại từ lò luyện cốc. Đồng thời, kế hoạch chuyển đổi sang công nghệ phát thải thấp cần đầu tư hàng tỷ USD và mất nhiều năm triển khai.

Hiện nay, sản xuất thép bằng hydro xanh hoặc lò hồ quang điện có lượng khí thải thấp hơn đáng kể nhưng chi phí cao hơn 30-60% so với công nghệ truyền thống.

Các chính phủ châu Âu đang đứng trước bài toán 3 chiều: vừa bảo vệ việc làm trong ngành công nghiệp thiết yếu, vừa giảm chi phí và trợ cấp, lại vừa phải đẩy nhanh chuyển đổi xanh để đạt mục tiêu khí hậu. Sự bóp méo của thị trường toàn cầu, cộng với xung đột lợi ích an ninh và môi trường, khiến mọi nỗ lực trở nên phức tạp.

“Đây là một trong những hệ quả đáng lo ngại nhất của thời kỳ toàn cầu hóa hoàng kim”, bà Elisabeth Braw - thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương nói. “Không ai ngờ rằng thị trường có thể bị bóp méo theo cách này, và đặc biệt là xung đột trực tiếp với lợi ích an ninh quốc gia. Nhưng đó chính là thực tế hiện nay”.

Kim Ngân

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/kinh-te-van-hoa-the-thao/nganh-thep-chau-au-mac-ket-giua-cuoc-choi-lon-i776959/