Nghi lễ cúng của đồng bào M'nông

13 giờ trướcBài gốc

Bài cúng là một thể loại nói vần thể hiện lời cầu khẩn của con người bày tỏ tâm tư, nguyện vọng của mình để thỉnh cầu các vị thần linh giúp đỡ, ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu

Xuất phát từ quan niệm “vạn vật hữu linh”, người M’nông tin rằng mọi sự việc xảy ra trong đời sống đều gắn với sự hiện diện và chi phối của thần linh, vì vậy bất cứ sự kiện nào cũng phải được cúng bái.

Ngoài các nghi lễ cộng đồng như: sum họp cộng đồng, lễ mừng mùa, lễ cúng rào bon… nhằm thắt chặt tình đoàn kết giữa các bon, họ còn duy trì các nghi lễ gắn với vòng đời con người và sản xuất nông nghiệp, được tổ chức xuyên suốt cả mùa rẫy.

Trong mỗi nghi lễ, bên cạnh rượu cần, mâm cúng và vật hiến sinh như: trâu, gà, heo… luôn có bài cúng - thể loại lời khấn vần, bày tỏ tâm tư, nguyện vọng, thỉnh cầu thần linh phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống no ấm.

Điển hình như trong lễ sum họp cộng đồng của người M’nông thường được tổ chức khi thu hoạch xong mùa màng. Lễ vật cúng gồm: 1 con gà, 1 ché rượu cần và 1 đĩa xôi, tất cả đều đặt trên 1 chiếc nia bằng tre, đặt dưới chân cây nêu... Mở đầu buổi lễ, các dàn chiêng thi nhau diễn tấu lên những bài chiêng truyền thống để chào đón khách. Thanh niên nam, nữ cùng nhau nắm tay nới rộng vòng xoang, nhảy múa chung quanh cây nêu.

Khi tiếng chiêng kết thúc, quan khách đã tề tựu đông đủ cũng là lúc già làng bắt đầu thực hiện nghi thức cúng để cầu mong cho dân làng bình an, làm ăn phát đạt, đoàn kết gắn bó, cùng nhau phát triển.

Trong lễ trưởng thành - được cha mẹ tổ chức cho con cái khi chúng được từ 16 - 20 tuổi để thừa nhận là thành viên đã trưởng thành của cộng đồng. Đây là nghi lễ đặc biệt quan trọng nên lễ vật cúng cũng phải tươm tất gồm: 1 con heo, ché rượu cần.

Cả già làng và người được làm lễ đều mặc trang phục truyền thống của người M’nông để tiến hành các nghi thức cần thiết. Lời khấn như sau: “Ơ thần! Người này đã được cha mẹ dâng lễ vật là 7 ché rượu, 1 con heo cúng thần, thịt heo còn lại chia cho tất cả. Rượu nồng hay nhạt xin thần cùng uống, thịt ngon hay dở xin thần cùng ăn. Cầu mong thần phù hộ cho người này mọi điều đều tốt, mọi điều đều hay. Hỡi thần…”.

Chia sẻ về hệ thống bài cúng, nghệ nhân Điểu Nơi, ở bon Jiêng Ngaih, xã Tuy Đức, cho biết: “Bài cúng của người M’nông không thể đọc lẫn lộn, vì mỗi lễ đều có thần linh, ý nghĩa và lời khấn riêng. Người cúng phải thuộc và hiểu tường tận để truyền đạt đúng thông điệp tới các vị thần, tổ tiên. Mỗi câu, mỗi lời đều mang ý nghĩa cầu chúc và răn dạy con cháu biết quý trọng đất trời, gìn giữ phong tục. Việc gìn giữ những bài cúng chính là gìn giữ bản sắc văn hóa và niềm tự hào của người M’nông giữa nhịp sống hiện đại”.

Có thể thấy, hệ thống bài cúng trong nghi lễ của người M’nông không chỉ là lời khấn thiêng liêng trong mỗi nghi lễ, mà còn là “kho tàng” lưu giữ tri thức, lịch sử và tâm hồn của cả cộng đồng.

Mỗi một bài cúng đều có một nội dung khác nhau và đó chính là mục đích cốt yếu mà nghi lễ hướng tới. Trên cơ sở sưu tầm, biên dịch, đến nay, ngành văn hóa tỉnh Lâm Đồng đã sưu tầm hơn 50 bài cúng tiêu biểu trong nghi lễ của đồng bào M’nông.

Mỹ Hằng

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/nghi-le-cung-cua-dong-bao-m-nong-387535.html