Nghịch lý đầu tư công: Đói vật liệu, tắc cơ chế

4 giờ trướcBài gốc

Dân không mua được vật liệu, dù chấp nhận giá cao

Ông Phan Tấn Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TP.HCM chỉ ra thực tế mâu thuẫn, diện tích quy hoạch khoáng sản đã được phê duyệt là 2.230ha, trữ lượng lên đến 1.194 triệu m3. Thậm chí, ở độ sâu âm 100m còn trữ lượng khổng lồ hoàn toàn có thể khai thác bằng công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, hiện nay TP.HCM mở rộng mới chỉ khai thác được 46 mỏ đá với công suất thực tế chỉ đạt 17 triệu m3/năm, hụt hơi so với nhu cầu 25-28 triệu m3/năm.

Hệ lụy là các công trình trọng điểm dù có cơ chế đặc thù vẫn chật vật tìm nguồn cung.

Dự án Vành đai 3 đoạn qua tỉnh Bình Dương cũ (Ảnh: Thiên Lý)

Nghiêm trọng hơn, việc dồn toàn lực vật liệu cho đầu tư công, cho các dự án trọng điểm của địa phương, của quốc gia đã tạo ra sự khan hiếm cho thị trường bên ngoài.

"Vấn đề nghiêm trọng nữa là vật liệu sản xuất chủ yếu ưu tiên cho công trình Nhà nước. Như vậy, thị trường cho người dân và doanh nghiệp xây dựng công trình thiết yếu, sản xuất kinh doanh hầu như không có vật liệu. Nhu cầu rất lớn, người dân chấp nhận mua giá cao hơn thực tế rất nhiều nhưng vẫn không mua được. Đây là nghịch lý: Trữ lượng lớn nhưng lại thiếu rất nhiều", ông Phan Tấn Đạt cho biết thêm.

Phân tích dưới góc độ vĩ mô, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn - giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright cho rằng, đầu tư công không chỉ tác động kích tổng cầu trong ngắn hạn mà còn thúc đẩy cải thiện năng suất, năng lực cạnh tranh cho nền kinh tế.

Hiện nay, vốn đầu tư công chiếm khoảng 10% GDP của nền kinh tế. Cho nên việc chúng ta đặt mục tiêu trong năm 2026 mức tăng trưởng kinh tế đạt 10%, sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư công.

Đưa ra các kịch bản đối với dòng vốn đầu tư công, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn cho biết, việc sử dụng hiệu quả dòng vốn đầu tư công có ý nghĩa rất quan trọng, bởi nếu sử dụng không hiệu quả dẫn tới việc dòng vốn đưa ra thị trường lớn, từ đó tạo ra sức ép khủng khiếp lên lạm phát. Còn nếu không muốn tăng quy mô vốn, bài toán đặt ra là sử dụng hiệu quả, để dòng vốn đầu tư công thực sự trở thành "vốn mồi", kích thích năng lực cạnh tranh dài hạn.

Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn - Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright

"Đối với khu vực kinh tế nhà nước nói chung, bỏ ra thêm 15 đồng vốn thì để tạo ra thêm 1 đồng tăng trưởng. Trong khi khu vực tư nhân hay FDI, họ chỉ bỏ ra khoảng là 5 đồng vốn, tức là chỉ bằng 1/3 nguồn lực của kinh tế Nhà nước để tạo ra cùng 1 đồng tăng trưởng. Tôi nghĩ rằng, Trung ương, Chính phủ đã nhận thấy và đang cố gắng thúc đẩy cải cách thể chế, để làm sao nguồn vốn đầu tư của chúng ta sử dụng thực sự hiệu quả hơn", Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn phân tích.

Thuê tư vấn để "bảo vệ" cán bộ

Nêu các vướng mắc về sử dụng nguồn vốn đầu tư công, ông Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM chỉ ra các nguyên nhân, đó là: Bồi thường giải phóng mặt bằng, đơn giá hợp đồng, thể chế và vấn đề thực thi.

Đi sâu vào khâu thực thi, ông Phạm Viết Thuận, thẳng thắn nhìn nhận: Rào cản lớn nhất hiện nay là tâm lý e ngại rủi ro pháp lý của chính quyền địa phương và các sở ngành. Để giải quyết, ông Thuận kiến nghị giải pháp, cơ quan quản lý nên thuê đơn vị tư vấn độc lập để thẩm định hồ sơ cấp phép khai khoáng. Khi tư vấn khẳng định hồ sơ đúng pháp luật, người đứng đầu sẽ có cơ sở pháp lý vững chắc để ký, tránh tình trạng "án tại hồ sơ" đổ hết trách nhiệm lên đầu chính quyền.

Về giải phóng mặt bằng, ông Thuận đề xuất tư duy kinh tế mới: Chấp nhận tăng hệ số bồi thường, thậm chí trả gấp đôi để người dân di dời sớm. Việc tăng tiền bồi thường không phải là lãng phí, mà cần tính toán trượt giá đồng tiền, lợi ích của việc có mặt bằng sớm để khai thác, thì việc bù thêm tiền cho người dân là hoàn toàn hiệu quả.

Việc này, theo ông cần kiên trì giải thích để lãnh đạo hiểu và an tâm phê duyệt, thay vì máy móc áp dụng đơn giá thấp khiến dự án 'đắp chiếu' nhiều năm.

Ông Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM

Về vướng mắc đơn giá, ông Thuận cảnh báo tình trạng nhà thầu đang bị kẹt giữa đơn giá nhà nước và giá thị trường mà không được điều chỉnh. Ông đồng thời khuyến cáo việc khi xây dựng hồ sơ mời thầu nên để mở điều khoản hợp đồng điều chỉnh. Khi vật tư, nhiên liệu tăng 10% thì phải có cơ chế bù giá. Đừng nói nhà thầu không làm được thì phạt, thanh lý hợp đồng. Việc này cực kỳ khó khăn và thiệt hại cho cả hai phía.

Ngoài ra, với một số luật quy định mới được Quốc hội thông qua, ông Thuận cho rằng, cần phân cấp phân quyền mạnh mẽ.

"Giao trách nhiệm cho người đứng đầu tỉnh chịu trách nhiệm về vấn đề khai khoáng. Đây là giải pháp tối ưu nhất. Trình tự thủ tục phân cấp phân quyền về địa phương là việc chúng ta phải làm. Đây là vấn đề tiên quyết trong giải ngân vốn đầu tư công. Giao thẩm quyền về cấp tỉnh rồi thì tỉnh không còn lý do gì nữa để thoái thác vấn đề", ông Thuận chia sẻ.

Theo Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, khi đã có Luật sửa đổi, các địa phương cần mạnh dạn áp dụng, bỏ qua các quy định cũ không còn phù hợp để tháo gỡ điểm nghẽn trong đầu tư công.

Việt Đức/VOV-TP.HCM

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/nghich-ly-dau-tu-cong-doi-vat-lieu-tac-co-che-post1257811.vov