Học sinh bị phụ thuộc mạng xã hội rất nhiều (ảnh minh họa). Ảnh: Ngọc Hòa
Đối với học sinh, khi dành quá nhiều thời gian cho MXH sẽ dễ bị sao nhãng việc học, giảm sút kết quả học tập, hạn chế khả năng giao tiếp trực tiếp, thậm chí rơi vào tình trạng sống ảo, mất phương hướng. Một số trường hợp còn bị bắt nạt qua mạng, lừa đảo chiếm đoạt thông tin cá nhân hoặc xâm hại tinh thần, tình dục. Điều này gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần của các em, có em rơi vào trạng thái mệt mỏi, lo âu, trầm cảm.
MXH là công cụ hai mặt, nếu biết sử dụng đúng cách, đây là kênh học tập, giải trí và kết nối hữu ích; ngược lại nếu thiếu kỹ năng kiểm soát thời gian và nội dung, các em dễ bị cuốn vào việc “đu trend”, “bắt trend” để tăng sự tương tác, câu like… vừa mất thời gian, vừa ảnh hưởng đến kết quả học tập, đời sống và tương lai.
Lợi dụng việc học sinh thường xuyên sử dụng MXH và thiếu hiểu biết, tội phạm trên không gian mạng đã dùng nhiều thủ đoạn tinh vi để dụ dỗ, lôi kéo và chiếm đoạt thông tin.
Em Lê Phương Anh, học sinh lớp 12A5, Trường THPT Hai Bà Trưng chia sẻ: “Em nhận thấy nhiều bạn sử dụng MXH nhưng lại thiếu kiến thức về bảo mật và phòng, chống lừa đảo. Không ít trường hợp bị kẻ xấu lợi dụng để chiếm đoạt tài khoản, lừa chuyển tiền hoặc phát tán thông tin sai lệch. Nếu không được định hướng đúng, MXH có thể trở thành con dao hai lưỡi đối với giới trẻ”.
Tội phạm công nghệ cao hiện nay rất phổ biến, với nhiều chiêu trò tinh vi: giả danh cơ quan chức năng để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản; quảng cáo tín dụng đen, đánh bạc; mua bán dữ liệu cá nhân, sim rác, tài khoản ngân hàng; lôi kéo đầu tư tiền ảo; xâm hại tình dục hoặc bắt cóc trực tuyến. Đối tượng mà tội phạm mạng thường nhắm đến là trẻ em và người dùng nhẹ dạ, cả tin, thiếu kỹ năng phòng tránh và cảnh giác.
Vì vậy, để tuyên truyền, giáo dục, định hướng cho học sinh sử dụng MXH một cách thông minh và có trách nhiệm, nhà trường cần phải tổ chức các hoạt động thiết thực như: các hoạt động ngoại khóa, phiên tòa giả định, sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, tuyên truyền qua các kênh thông tin của nhà trường, đoàn, đội… Giáo viên cần lưu ý cho các em khi sử dụng MXH cần phải biết bảo vệ thông tin cá nhân; biết quản lý thời gian và nội dung sử dụng trên MXH; thận trọng với người lạ và các liên kết/tệp đính kèm; không chia sẻ thông tin khi chưa được xác thực; phải ứng xử văn minh khi giao tiếp trên không gian mạng và biết tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần thiết. Ngoài ra, nhà trường cần phối hợp chặt chẽ với gia đình trong việc quản lý, định hướng và giúp các em nâng cao nhận thức và có kỹ năng để tự bảo vệ mình.
Chị Nguyễn Thị Uyên Thy, một phụ huynh chia sẻ: “Khi MXH ngày càng phát triển, cha mẹ không chỉ giáo dục con em mình về đạo đức, nhân cách, mà còn phải nghiên cứu, tìm tòi, học hỏi và phối hợp với nhà trường để giúp các con hình thành các kỹ năng mềm, biết sử dụng MXH đúng cách và hướng dẫn các con cách xử lý nếu gặp phải chuyện xấu xảy ra”.
Việc phối hợp với công an địa phương, các cơ sở giáo dục liên quan khác để tổ chức các buổi tuyên truyền về nguy cơ, thủ đoạn của tội phạm mạng nhắm vào học sinh; mô phỏng các tình huống thực tế; khuyến khích học sinh tham gia các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, các buổi ngoại khóa là rất cần thiết... Qua đó, góp phần giúp học sinh nâng cao sự hiểu biết, rút kinh nghiệm cho bản thân, đồng thời rèn luyện kỹ năng phòng tránh khi gặp các vụ việc liên quan.
Thầy cô, cha mẹ cũng cần hướng dẫn cho học sinh khi bị dụ dỗ hoặc có dấu hiệu “bắt cóc trực tuyến” phải báo ngay cho công an phường, xã để xử lý kịp thời. Nếu phát hiện trẻ bị lừa đảo hoặc xâm hại trên mạng, có thể liên hệ đến Tổng đài 111 - Bảo vệ trẻ em hoặc Tổng đài 18006605 - Tư vấn trợ giúp xã hội để được hỗ trợ.
Nguyễn Thị Hoa Phượng