Ngủ trưa là 'con dao hai lưỡi'

một ngày trướcBài gốc

Nhân viên ngủ trưa trong một văn phòng ở Trung Quốc.

Talar Moukhtarian, chuyên gia nghiên cứu giấc ngủ, giải thích trên The Conversation bạn chợp mắt trong 30 phút và tỉnh dậy với cảm giác tràn đầy năng lượng, nhưng đến tối, bạn lại trằn trọc mãi không ngủ được. Rất có thể, giấc ngủ trưa khiến bạn rơi vào tình trạng này.

Giấc ngủ trưa từ lâu đã được ca ngợi vì khả năng giúp cải thiện sự tỉnh táo, nâng cao tâm trạng, củng cố trí nhớ và tăng năng suất làm việc. Tuy nhiên, đối với một số người, giấc ngủ trưa có thể ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ ban đêm.

Lợi ích và tác hại

Nếu thực hiện đúng cách, giấc ngủ trưa là công cụ hữu ích giúp tái tạo năng lượng cho não bộ, cải thiện sự tập trung và hỗ trợ sức khỏe thể chất cũng như tinh thần. Nhưng nếu ngủ sai thời điểm hoặc quá lâu, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi, bối rối và khó ngủ vào ban đêm.

Mọi người đều có xu hướng buồn ngủ vào đầu buổi chiều, thường trong khoảng từ 13h đến 16h. Điều này không chỉ do ăn trưa no mà còn liên quan đến nhịp sinh học của cơ thể - hệ thống điều chỉnh chu kỳ thức - ngủ. Khoảng thời gian này là lúc cơ thể có xu hướng giảm sự tỉnh táo, khiến nhiều người cảm thấy buồn ngủ.

Nhiều nghiên cứu cho thấy một giấc ngủ ngắn vào thời điểm này - đặc biệt nếu kết hợp với việc tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên sau khi thức dậy – có thể giúp giảm mệt mỏi, tăng sự tỉnh táo và cải thiện chức năng nhận thức mà không ảnh hưởng đến giấc ngủ ban đêm.

Những giấc ngủ ngắn này, thường được gọi là “power nap”, giúp bộ não nghỉ ngơi mà không đi vào giai đoạn ngủ sâu, giúp người ngủ thức dậy mà không cảm thấy uể oải.

Nhiều người có thói quen ngủ trưa từ 30 phút đến một tiếng.

Tuy nhiên, nếu giấc ngủ trưa kéo dài quá 30 phút, não bộ có thể rơi vào giấc ngủ sóng chậm (deep sleep), khiến người ngủ thức dậy với cảm giác choáng váng và mất phương hướng. Hiện tượng này gọi là “quán tính giấc ngủ” (sleep inertia), có thể kéo dài tới một giờ. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những người cần thực hiện các nhiệm vụ quan trọng hoặc vận hành máy móc ngay sau khi ngủ dậy.

Ngoài ra, ngủ trưa quá muộn trong ngày có thể làm giảm “áp lực giấc ngủ” - nhu cầu tự nhiên của cơ thể đối với giấc ngủ vào ban đêm - khiến mọi người khó đi vào giấc hơn.

Ai cần ngủ trưa?

Đối với một số người, ngủ trưa là điều không thể thiếu. Những người làm việc theo ca thường gặp khó khăn với giấc ngủ bị gián đoạn do lịch trình không cố định, và một giấc ngủ ngắn trước ca đêm có thể giúp họ duy trì sự tỉnh táo, giảm nguy cơ mắc lỗi và tai nạn.

Tương tự, những người thường xuyên thiếu ngủ vào ban đêm do công việc, chăm sóc con cái hoặc các trách nhiệm khác có thể sử dụng giấc ngủ trưa như một cách bù đắp phần nào giấc ngủ đã mất.

Tuy nhiên, ngủ trưa không phải là giải pháp lâu dài. Những người mắc chứng mất ngủ mạn tính thường được khuyên nên tránh ngủ trưa, vì giấc ngủ ban ngày có thể làm giảm nhu cầu ngủ vào ban đêm.

Ngủ trưa không phải lúc nào cũng tốt và hiệu quả với mọi người.

Một số nhóm người sử dụng giấc ngủ trưa như chiến lược để nâng cao hiệu suất. Các vận động viên đưa giấc ngủ trưa vào kế hoạch tập luyện để giúp cơ bắp phục hồi nhanh hơn và cải thiện các kỹ năng như phản xạ và sức bền. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người làm công việc đòi hỏi sự tập trung cao độ, chẳng hạn như nhân viên y tế hoặc phi công, có thể hưởng lợi từ những giấc ngủ ngắn được lên kế hoạch trước để giảm sai sót do mệt mỏi.

Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) đã phát hiện ra rằng một giấc ngủ ngắn kéo dài 26 phút có thể cải thiện hiệu suất làm việc của nhân viên điều hành chuyến bay đường dài lên 34% và tăng mức độ tỉnh táo lên 54%.

Ngủ trưa hiệu quả

Để có một giấc ngủ trưa hiệu quả, thời gian và môi trường là yếu tố quan trọng.

Giữ thời gian ngủ trưa trong khoảng 10 - 20 phút giúp tránh cảm giác uể oải khi thức dậy. Thời điểm lý tưởng để ngủ trưa là trước 14h - ngủ quá muộn trong ngày có thể làm rối loạn đồng hồ sinh học.

Ngủ trong môi trường mát mẻ, yên tĩnh và tối sẽ giúp giấc ngủ chất lượng hơn. Sử dụng bịt mắt hoặc tai nghe chống ồn có thể giúp giảm tác động của ánh sáng và tiếng ồn.

Mặc dù giấc ngủ trưa mang lại nhiều lợi ích, nó không phù hợp với tất cả. Tuổi tác, lối sống và mô hình giấc ngủ của mỗi người đều ảnh hưởng đến việc giấc ngủ trưa có lợi hay gây hại.

Vì vậy, để tận dụng tối đa giấc ngủ trưa, mỗi người nên thử nghiệm và quan sát ảnh hưởng của nó đến giấc ngủ ban đêm. Một giấc ngủ trưa hợp lý có thể giúp tăng cường sự tập trung và năng lượng, nhưng nếu thực hiện sai cách, nó có thể là nguyên nhân khiến bạn trằn trọc vào ban đêm.

Thói quen ngủ trưa không chỉ phụ thuộc vào yếu tố sinh học mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ văn hóa và lối sống của từng quốc gia.

Tại Tây Ban Nha "siesta" là một phần truyền thống trong văn hóa Tây Ban Nha, nơi nhiều doanh nghiệp đóng cửa vào giữa trưa và mở lại vào buổi chiều. Ở Italy, giấc ngủ trưa được gọi là "riposo". Nhiều cửa hàng và doanh nghiệp, đặc biệt ở miền Nam, đóng cửa vài giờ vào buổi chiều để nghỉ ngơi.

Ngủ trưa cũng phổ biến tại Trung Quốc, với khoảng 2/3 dân số có thói quen này, thường kéo dài khoảng 30 phút.

Ngược lại, tại các nước như Mỹ và Anh, giấc ngủ trưa không phải là một phần của văn hóa làm việc. Nhưng theo AP, ngày nay, ngay cả ở những quốc gia không có truyền thống ngủ trưa, việc nghỉ ngơi ngắn vào buổi trưa đang được xem xét như một giải pháp để đối phó với căng thẳng và tăng cường sức khỏe.

Lê Vy

Ảnh: Reuters

Nguồn Znews : https://lifestyle.znews.vn/ngu-trua-la-con-dao-hai-luoi-post1542450.html