Người dân phải trả nợ thay cho EVN có hợp lý?

3 giờ trướcBài gốc

Khách hàng không tiêu dùng, sao phải trả tiền điện EVN bị lỗ?

Dự thảo Tờ trình của Bộ Công thương về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2025/NĐ-CP ngày 28/3/2025 của Chính phủ quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân cho thấy, số lỗ lũy kế 2 năm 2022 - 2023 của Tập đoàn Điện lực Việt Nam vào khoảng 50.029 tỷ đồng.

Đến hết năm 2024, do EVN có lãi nên số lỗ lũy kế còn khoảng 44.792 tỷ đồng. Theo Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công thương) Trịnh Quốc Vũ cho biết, số tiền lỗ này chưa gồm lỗ tỷ giá 21.800 tỷ đồng treo lại từ 2019 mà EVN phải trả cho các đơn vị phát điện theo hợp đồng mua bán. Để bù đắp chi phí hao hụt này, khoản lỗ đang được Bộ Công thương đề xuất tính vào giá bán lẻ điện bình quân.

Nhân viên EVN kiểm tra vận hành các thiết bị điện

Vì sao EVN lỗ? EVN lý giải khoản lỗ này chủ yếu phát sinh do giá bán lẻ điện thấp hơn giá thành sản xuất, cùng chi phí hỗ trợ khách hàng giai đoạn dịch Covid-19. Cụ thể EVN lý giải các lý do chính:

1. Năm 2022, giá bán điện thương phẩm bình quân là 1.882,73 đồng/1kWh, nhưng chi phí sản xuất lên tới 2.032,26 đồng, dẫn đến giá bán thấp hơn giá thành khoảng 149,53 đồng một kWh. Trong khi đó, giá bán lẻ điện tới người tiêu dùng không được điều chỉnh, giữ nguyên từ tháng 3/2019, để ổn định kinh tế vĩ mô.

2. Giá thành sản xuất điện tăng trong khi chi phí nhiên liệu đều tăng, nguyên nhân chiến tranh Nga - Ukraine. Tỷ giá cũng tăng 1,9% làm chi phí nhập khẩu điện, than, khí... cũng tăng.

3. Trong những năm đó, điều kiện thủy văn bất lợi, nguồn thủy điện - vốn có giá rẻ - bị giảm tỷ trọng từ 38% xuống còn 30,5% do ảnh hưởng từ hiện tượng El Nino. Để đủ điện cung ứng cho sản xuất, phục vụ đời sống người dân, EVN buộc phải tăng huy động nguồn giá cao, phụ thuộc biến động chi phí nhiên liệu, như nhiệt điện than, điện khí, dầu DO giá cao hơn... Cụ thể, giá than pha trộn tăng 35 - 46%, than nhập khẩu đắt thêm 1,7 - 3,6 lần, dầu thô tăng 1,4 - 1,7 lần do xung đột Nga - Ukraine. Tỷ giá cũng tăng 1,9% làm chi phí nhập khẩu điện, than, khí... đều tăng.

4. Theo EVN, giai đoạn 2020 - 2021, đã 5 lần giảm giá điện, tiền điện và hỗ trợ trực tiếp với khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 (doanh nghiệp sản xuất, cơ sở kinh doanh, lưu trú du lịch, cung cấp điện cho vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo), với tổng số tiền khoảng 15.233 tỷ đồng.

Bộ Công thương muốn đưa khoản lỗ lớn này tính vào giá điện. Hay nói thẳng ra là để người dân - khách hàng của EVN - phải trả món nợ này. Đó là lý do mà Bộ Công thương dự thảo lần thứ 3 Nghị định 72 (sửa đổi) gửi Bộ Tư pháp đang thẩm định. Theo đó, Bộ Công thương đề xuất 2 phương án để đưa khoản lỗ trên vào giá bán lẻ điện bình quân. Cả hai phương án đều bắt người dân phải trả khoản lỗ này, dù người dân - khách hàng không xài sản lượng điện đó.

EVN cho rằng, họ không chỉ kinh doanh thuần túy mà còn thực hiện nhiệm vụ chính trị, như bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, an sinh xã hội bằng cách bình ổn giá điện. Với người dân (khách hàng của EVN), nếu lấy những lý do đó để đẩy gánh nặng lên giá điện, để người dân phải trả những chi phí mà họ không trực tiếp liên quan đến lượng điện họ sử dụng, thì không thuyết phục!

Nếu EVN đầu tư vào an ninh năng lượng quốc gia, như xây dựng lưới truyền tải ra các đảo, vùng sâu, vùng xa, hỗ trợ khách hàng giai đoạn dịch Covid-19... thì đó là lợi ích chung của xã hội. Các khoản này nên được chi trả từ ngân sách Nhà nước, do Quốc hội phê chuẩn và giám sát, thay vì nằm trong hóa đơn điện hàng tháng của người dân. Người dân không thông về đề xuất này của Bộ Công thương còn vì họ thấy đằng sau sự thua lỗ của EVN thấp thoáng bóng dáng của hàng loạt cán bộ của EVN, của Bộ Công thương vi phạm pháp luật, phải bị xử lý hình sự liên quan đến công tác quản lý nguồn điện.

Cần kiểm toán lại EVN, để minh bạch các khoản lỗ

Giá điện cần minh bạch, người dân cũng yêu cầu như vậy, trong khi EVN độc quyền. Hầu hết giới chuyên gia đều cho rằng, EVN cần phải được một đơn vị độc lập kiểm toán lại, báo cáo chi tiết về các chi phí cấu thành khoản lỗ nêu trên.

Theo TS. Võ Trí Thành - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, giá điện phải được thực hiện đúng nguyên tắc: bảo đảm bù đắp chi phí sản xuất; tính đúng, tính đủ chi phí hợp lý, hợp lệ kèm mức lợi nhuận cần thiết để tái sản xuất và tuân thủ đúng quy định pháp luật.

Nếu do doanh nghiệp làm ăn yếu kém, gây ra thua lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm. Trường hợp vì lợi ích kinh tế - xã hội mà Nhà nước buộc phải giữ giá điện thấp hơn chi phí, giá thành, dẫn đến kinh doanh thua lỗ, doanh nghiệp không bảo toàn được vốn Nhà nước thì cần có giải pháp xử lý phù hợp. Việc xử lý dòng tiền thâm hụt do giá gây ra này theo hướng phân bổ dần vào giá điện là không trái với nguyên tắc hình thành giá điện, không mâu thuẫn với Luật Điện lực và không trái với Khoản 7, Điều 4, Luật Giá năm 2023 quy định "Yếu tố hình thành giá bao gồm toàn bộ giá thành thực tế, lợi nhuận (nếu có) hoặc khoản lỗ (nếu có) các nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật", ông Thành nói.

Đồng quan điểm, chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng: Về nguyên tắc, nếu Nhà nước yêu cầu EVN bán điện dưới giá thành dẫn đến thua lỗ thì việc phải bù lỗ bằng cách tính vào giá điện là phù hợp. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là phải minh bạch các khoản, trong đó đâu là khoản lỗ thật, đâu là khoản lỗ giả do trả lương cho cán bộ, người lao động cao quá quy định hoặc thua lỗ do thất thoát.

Nhân viên EVN sửa chữa, bảo dưỡng các thiết bị điện

Cũng theo TS. Nguyễn Minh Phong, nếu lỗ giả mà vẫn tính bù vào giá bán lẻ điện bình quân thì không phù hợp. Ông Phong đề nghị EVN cần phải được kiểm toán lại, có báo cáo chi tiết về các chi phí cấu thành khoản lỗ và chỉ phân bổ khoản chi phí hợp lý vào giá điện, thay vì phân bổ toàn bộ khoản lỗ.

Ở góc độ khác, TS. Lê Đăng Doanh cho rằng, thay vì ngay lập tức chấp thuận việc bù lỗ thì cần phải làm rõ nguyên nhân của khoản thua lỗ đó là từ đâu. "Ở nước ngoài, nếu giá đầu vào tăng cao và phải điều chỉnh giá bán thì bản thân các doanh nghiệp cần phải đưa ra những căn cứ chứng minh được khoản lỗ đó không phải do bản thân họ kinh doanh thua lỗ mà do giá đầu vào tăng". Ông Doanh đề xuất, để Bộ Công thương và EVN thuyết phục được dư luận thì cần thành lập đoàn kiểm tra, thẩm định để đánh giá, công khai các khoản lỗ của EVN, từ đó có cơ sở tính vào giá điện cho hợp lý.

Giá điện bán lẻ bình quân tại Việt Nam đã tăng 4,8% từ ngày 10/5/2025. Theo Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Trịnh Quốc Vũ, trường hợp giá điện được xem xét điều chỉnh vào tháng 10/2025 với mức tăng khoảng 3%, EVN có thêm khoảng 4.800 tỷ đồng doanh thu.

Bao giờ EVN trả hết số nợ này? ông Trịnh Quốc Vũ trả lời báo chí rằng: "Việc bao giờ bù được hết là câu hỏi khó”. Bởi theo ông Vũ, việc này phụ thuộc vào tình hình tài chính của EVN giai đoạn tới, đồng thời nhà điều hành phải cân nhắc mức điều chỉnh giá điện để bảo đảm tác động thấp nhất đến kinh tế vĩ mô, hỗ trợ các ngành hàng.

Ông Vũ lý giải: Nếu EVN có lãi trong các năm tới, khoản lỗ lũy kế sẽ bớt đi tương ứng, giúp giảm áp lực điều chỉnh giá điện. Chẳng hạn năm 2024, EVN có lãi trở lại, giúp khoản lỗ lũy kế của họ giảm từ hơn 50.000 tỷ đồng xuống còn gần 44.792 tỷ đồng.

Từ nay đến cuối năm, giá điện có thể tăng một lần nữa, có thể từ 2 - 5% để bù lỗ cho EVN. Theo ông Trịnh Quốc Vũ, trường hợp cơ chế bù đắp khoản lỗ của EVN vào giá điện được thông qua, EVN phải báo cáo phương án điều chỉnh với Bộ Công thương. Sau đó, Bộ Công thương có thể tham vấn Bộ Tài chính và một số trường hợp báo cáo Thủ tướng để đưa ra lộ trình phù hợp.

VĨNH HY

Nguồn CA TP.HCM : http://congan.com.vn/an-ninh-kinh-te/nguoi-dan-phai-tra-no-thay-cho-evn-co-hop-ly_183079.html