Từ thủ tục hành chính sang “cửa lọc thị trường”
Năm 2017, khi Nghị định 03/2017/NĐ-CP về kinh doanh casino ra đời ngày 16-1-2017, lần đầu tiên Việt Nam cho phép thí điểm người Việt vào casino (trước đó chỉ có người mang hộ chiếu nước ngoài). Nhưng kèm theo đó là hàng loạt điều kiện ngặt nghèo. Người chơi phải chứng minh thu nhập tối thiểu 10 triệu đồng/tháng bằng hợp đồng lao động, sao kê ngân hàng, bảng lương, giấy xác nhận thuế. Vé vào cửa được quy định ở mức 1 triệu đồng/24 giờ hoặc 25 triệu đồng/tháng.
Casino trong tổ hợp Corona Resor & Casino Phú Quốc đã thông báo tạm dừng cho người Việt vào chơi casino kể từ ngày 1-1-2025. Ảnh: Trang web công ty.
Cách làm này được xem như một “hàng rào hành chính” nhằm sàng lọc người chơi. Song thực tế, nó khiến cả doanh nghiệp lẫn khách hàng đều mệt mỏi. Nhiều người có nhu cầu nhưng không thể chứng minh thu nhập, trong khi casino phải cắt cử bộ phận kiểm tra hồ sơ, phát sinh thủ tục rườm rà.
Dự thảo nghị định mới lần này Bộ Tài chính sẽ trình Chính phủ, thay đổi hoàn toàn. Thay vì xét giấy tờ, Nhà nước áp dụng cơ chế “mua vé vào cửa”: 2,5 triệu đồng/24 giờ liên tục hoặc 50 triệu đồng/tháng. Mức phí này cao gấp 2 - 2,5 lần so với trước. Bộ Tài chính cho rằng đây vừa là hàng rào tài chính, vừa đơn giản hóa thủ tục, phù hợp thông lệ quốc tế.
Từ một “rào cản hành chính”, chính sách đã chuyển sang “cửa lọc thị trường”. Ai có khả năng chi trả thì vào, không cần thủ tục phức tạp.
Nguồn thu ngân sách và nỗi lo xã hội
Điểm đáng chú ý của dự thảo mà Bộ Tài chính đang trình Chính phủ là toàn bộ tiền bán vé sẽ nộp thẳng vào ngân sách địa phương, trong đó tối thiểu 60% phải chi cho giáo dục, y tế, đào tạo nghề. Đây là nỗ lực tạo đồng thuận xã hội, nhất là cư dân địa phương: cho người Việt vào casino nhưng nguồn thu phải quay lại phục vụ phúc lợi cộng đồng địa phương.
Thực tế cho thấy ngành casino đã mang lại nguồn thu đáng kể. Từ 2017 đến 2023, toàn ngành đóng góp gần 9.000 tỉ đồng (khoảng 370 triệu đô la) vào ngân sách. Casino Corona tại Phú Quốc - nơi duy nhất thí điểm cho người Việt vào chơi - đạt doanh thu 6.400 tỉ đồng, nộp ngân sách 3.700 tỉ đồng trong giai đoạn 2019 - 2023. Riêng năm 2023, doanh thu 2.200 tỉ đồng, tăng gần 46% so với năm trước; đóng góp ngân sách khoảng 1.200 tỉ đồng, tăng gần 69%.
Phí vé từ người Việt tuy chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ, nhưng cũng đáng chú ý: 32 tỉ đồng trong năm 2023 và lũy kế 242 tỉ đồng sau 5 năm, tương ứng quy đổi khoảng 242.000 lượt người chơi trong 5 năm.
Tuy vậy, bài toán xã hội không nhỏ. Tại Singapore hay Philippines, dù đã áp dụng cơ chế vé vào cửa, tỷ lệ người mắc vấn đề cờ bạc vẫn gia tăng. Singapore thậm chí phải ban hành quy định cấm người phá sản hay nhận trợ cấp xã hội vào casino, bất kể họ vẫn có thể mua vé.
Ở Việt Nam, với mức vé 2,5 triệu đồng/ngày, chỉ cần vài ngàn người chơi mỗi tháng, ngân sách địa phương có thể tăng hàng chục tỉ đồng mỗi năm. Nhưng động lực “thu thêm ngân sách” có thể biến casino thành “con gà đẻ trứng vàng”, khiến nhiều tỉnh mong muốn mở bằng mọi giá. Nếu thiếu cơ chế giám sát, không ai bảo đảm rằng tiền vé sẽ thực sự đi vào trường học, bệnh viện, thay vì những công trình phô trương.
Dù không ai thống kê đầy đủ nhưng nhiều năm qua, có một lượng lớn người Việt sang Campuchia, Macau, Singapore để vào casino, thậm chí có lúc, có nơi còn hình thành cả dịch vụ mời gọi “du lịch casino” ở Campuchia.
Nhưng, nếu quá chặt chẽ trong việc kiểm soát người Việt vào casino ngay trên đất Việt Nam, có khi họ lại ra nước ngoài để dễ thở hơn.
So sánh khu vực, mức vé 2,5 triệu đồng/ngày (khoảng 100 đô la) tương đương mức vé tại Singapore, cao hơn Campuchia – nơi gần như không có rào cản về mua vé. Ở góc độ thị trường, mức giá này có thể phù hợp người có thu nhập tầm trung, trong khi vẫn sàng lọc được những người không dư giả tài chính.
Khác với nhiều nơi, casino ở Việt Nam thường gắn với khu nghỉ dưỡng, du lịch tổng hợp. Nghĩa là ngoài trò chơi, còn có khách sạn, nhà hàng, dịch vụ giải trí đi kèm. Nếu quản lý tốt, casino có thể trở thành “gói sản phẩm du lịch cao cấp”, tạo thêm doanh thu cho ngành hàng không, dịch vụ, và tăng khả năng cạnh tranh trong khu vực.
Tuy nhiên, một lần nữa, thách thức lớn nhất vẫn nằm ở quản lý. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, chỉ dựa vào vé cao là chưa đủ. Muốn tránh hệ lụy, cần ba trụ cột: Minh bạch tài chính, tức toàn bộ doanh thu vé phải được giám sát, công khai. Người dân phải thấy rõ tiền vé đã hình thành trường học, bệnh viện cụ thể nào ở địa phương.
Thứ hai là quản lý người chơi: không chỉ dựa vào vé, mà cần có thêm cơ chế cấm người phá sản, người hưởng trợ cấp xã hội vào casino như nhiều quốc gia đã và đang thực hiện. Cuối cùng là trách nhiệm xã hội, cộng đồng: casino phải đóng góp cộng đồng địa phương như cách mà một sớ doanh nghiệp rượu, bia và thuốc lá đang làm.
Bước ngoặt chính sách và phép thử quản lý
Từ chứng minh thu nhập sang vé 2,5 triệu đồng là một bước ngoặt trong quản lý casino, giúp giảm thủ tục, tiệm cận thông lệ quốc tế, tăng thu ngân sách và hỗ trợ phát triển du lịch cao cấp.
Nhưng ẩn sau mức vé tưởng như hợp lý ấy là nhiều câu hỏi: liệu đây có phải “giấy thông hành” cho hệ lụy xã hội khó lường phát sinh phía sau casino? Nguồn thu có thật sự đến với cộng đồng qua bệnh viện, trường học? Và liệu các địa phương có chạy theo “cơn sốt casino”, bất chấp rủi ro?
Chính sách casino, vì vậy, không chỉ là chuyện kinh tế. Nó còn là phép thử về năng lực quản lý – vừa tạo nguồn lực phát triển, vừa phải bảo đảm an toàn, an sinh xã hội. Nếu thiếu minh bạch và giám sát, vé 2,5 triệu đồng/ngày có thể chỉ là hàng rào mỏng manh, khó đủ sức ngăn cơn sóng đỏ đen lan rộng.
Hồng Văn