Nguy cơ bong bóng AI?

3 giờ trướcBài gốc

Cổ phiếu công nghệ và truyền thông hiện đang “áp đảo”, chiếm tới 34% vốn hóa thị trường S&P 500. (Nguồn: evolution.com)

Bong bóng dot.com là thuật ngữ chỉ sự kiện sụp đổ hàng loạt công ty công nghệ, giai đoạn cuối thập niên 1990 đến đầu thập niên 2000. “Cú sốc” dot.com từng gây thiệt hại khoảng 1.750 tỷ USD cho kinh tế Mỹ và phải mất 14 năm, thị trường mới quay lại được mốc cũ.

Thực tế, sự sụp đổ của dot.com không bắt nguồn từ một cú sốc duy nhất, mà là kết quả cộng hưởng của nhiều yếu tố, phơi bày những lỗ hổng sâu trong nền kinh tế công nghệ. Theo Fortune, cũng như các doanh nghiệp công nghệ cách đây hai thập kỷ, nhiều công ty AI hiện nay thu hút dòng vốn khổng lồ chủ yếu nhờ vào tiềm năng thay đổi thế giới, chứ không phải lợi nhuận thực tế.

“Cơn nghiện” công nghệ

Chưa bao giờ công nghệ lại “áp đảo” Phố Wall như hiện nay. Theo số liệu mới nhất, cổ phiếu công nghệ và truyền thông đang chiếm tới 34% vốn hóa thị trường S&P 500 – vượt cả kỷ lục 33% từng được thiết lập đúng vào thời kỳ đỉnh điểm của bong bóng dot.com năm 2000.

Trong nhóm mười doanh nghiệp có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới, có tới tám cái tên là những “gã khổng lồ” công nghệ như Apple, Microsoft, Amazon, Alphabet, Meta, NVIDIA và Tesla. Nhóm này hiện chiếm tới 22 nghìn tỷ USD vốn hóa, tương đương 40% giá trị toàn bộ S&P 500, trong khi con số này cách đây 25 năm chỉ là 25%.

Điều này không chỉ phản ánh sự hưng phấn của giới đầu tư mà còn cho thấy vai trò then chốt của công nghệ trong nền kinh tế hiện đại. Cơn sốt AI cùng điện toán đám mây đang định hình lại mọi lĩnh vực, từ tài chính tới sản xuất. Nhiều doanh nghiệp AI được định giá hàng trăm tỷ USD chỉ trong một năm, trong khi các tập đoàn lớn rót hàng chục tỷ USD xây dựng trung tâm dữ liệu.

Đây là một diễn biến khá quen thuộc, nếu nhìn lại giai đoạn dot.com - chỉ số NASDAQ khi đó từng đạt đỉnh 5.000 điểm do làn sóng đầu tư ồ ạt vào các công ty công nghệ. Và hầu như các ý tưởng sử dụng nền tảng Internet đều nhận được nguồn tiền đầu tư quá dễ dàng.

Theo ước tính của Morgan Stanley, từ nay đến năm 2028, thế giới còn cần tới 2.900 tỷ USD để xây dựng hạ tầng cho AI tạo sinh, bao gồm 1.600 tỷ USD cho phần cứng và 1.300 tỷ USD cho hạ tầng đi kèm. Riêng trong năm 2028, nhu cầu đầu tư có thể vượt 900 tỷ USD – gần tương đương tổng chi đầu tư của toàn bộ doanh nghiệp thuộc S&P 500 trong năm 2023.

Niềm tin vào AI đang tạo ra kỳ vọng lớn khiến nhà đầu tư đổ dồn vào các doanh nghiệp “ngôi sao”, chẳng hạn, vốn hóa Nvidia đã được đẩy vượt 4.000 tỷ USD. Tuy nhiên, nếu AI không mang lại hiệu quả như kỳ vọng, kịch bản hoàn toàn có thể gây thất vọng.

Hồi ức dot.com và sự bùng nổ AI

Nhiều chuyên gia cho rằng, những điểm tương đồng giữa bong bóng dot.com với AI hiện nay là có thật. Cả hai đều có điểm chung là tốc độ đổi mới thần tốc, dòng vốn đầu tư khổng lồ và kỳ vọng tăng trưởng không giới hạn.

Theo nền tảng dự báo tài chính NAGA (Đức), trong khi việc khởi nghiệp thời dot.com “khá rẻ” và chủ yếu nhằm thu hút người quan tâm hơn là hiệu quả tài chính thì ngày nay, AI lại đòi hỏi chi phí vận hành khổng lồ, từ sức mạnh tính toán đến chip xử lý. Điều này buộc nhà sáng lập phải cân nhắc kỹ lưỡng lợi nhuận so với chi phí,

Ngoài ra, nghiên cứu của Quỹ đầu tư mạo hiểm OMER Ventures (Canada) cho thấy, các quỹ đầu tư mạo hiểm ngày nay cũng khắt khe hơn, đòi hỏi phân tích chi tiết về tài chính, thị trường, chiến lược sử dụng vốn và mức độ phù hợp sản phẩm, khác hẳn tư duy “mì ăn liền” của thời dot.com.

Khác biệt lớn nhất là dù thị trường AI mang dấu hiệu “nóng”, song nền tảng tài chính đã khác xa so với dot.com và nguy cơ đổ vỡ toàn diện thấp hơn nhiều. Bong bóng dot.com từng tràn ngập những công ty “trên giấy” chưa hề có doanh thu, trong khi ngày nay, những cái tên dẫn dắt AI là các tập đoàn toàn cầu có nguồn thu hàng chục tỷ USD. Microsoft Azure – nền tảng điện toán đám mây gắn với AI, ghi nhận tăng trưởng doanh thu 39%, đạt 86 tỷ USD/năm. OpenAI cũng được dự báo cán mốc 20 tỷ USD doanh thu vào cuối năm 2025.

Lành mạnh hơn, bản lĩnh hơn

Không chỉ bối cảnh đầu tư thay đổi, mà chính các startup AI ngày nay cũng được đánh giá “khỏe mạnh” hơn.

Một phân tích của OMER Ventures dựa trên dữ liệu dài hạn cho thấy, hệ sinh thái khởi nghiệp AI trưởng thành hơn nhiều so với thời dot.com. Trong đó, các nhà sáng lập hiện có trong tay cẩm nang kinh nghiệm từ thế hệ đi trước - như một “sổ tay thực chiến” giúp tránh sai lầm “tăng trưởng bằng mọi giá” của dot.com.

Các chuyên gia nhận định, nhà đầu tư hiện nay cũng chú trọng vào tính bền vững, buộc các startup tập trung vào yếu tố cơ bản, tìm đúng nhu cầu thị trường, quản trị chi phí chặt chẽ, chỉ mở rộng khi thực sự cần, cũng như buộc phải tạo khác biệt trong bối cảnh cạnh tranh đầy khắc nghiệt.

Một điểm khác biệt quan trọng so với thời dot.com là các doanh nghiệp ngày nay buộc phải quan tâm đến bài toán đạo đức AI, quyền riêng tư dữ liệu và độ chính xác của mô hình. Vì đây vừa là thách thức nhưng lại là “vùng đất mới” để tạo lợi thế cạnh tranh.

Ngoài ra, sự phát triển của AI không chỉ dựa vào các startup như trước kia, mà còn có sự tham gia mạnh mẽ của những “ông lớn” công nghệ toàn cầu. Điều này tạo nên một hệ sinh thái đa tầng, nơi vừa có cạnh tranh gay gắt, vừa mở ra nhiều cơ hội hợp tác, IPO (chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng) hay M&A (mua bán và sáp nhập). Chính sự kết hợp này giúp thị trường AI có nền tảng vững chắc và triển vọng dài hạn.

Có thể nói, làn sóng AI hiện nay mang trong mình những nét quen thuộc của bong bóng dot.com, từ sự hưng phấn của thị trường đến niềm tin vào khả năng tăng trưởng không giới hạn. Tuy nhiên, khác với hai thập kỷ trước, các doanh nghiệp công nghệ hiện nay sở hữu tiềm lực tài chính vững vàng hơn, hệ thống quản trị chuyên nghiệp hơn và hạ tầng công nghệ vượt trội, giúp họ đứng trên nền tảng chắc chắn hơn nhiều.

Giới phân tích khá tin tưởng, viễn cảnh một cú sụp đổ kéo dài hàng thập kỷ là khó tưởng tượng. Dù vậy, chính niềm tin “thời nay khác rồi” lại thường là khởi nguồn của sai lầm trong lịch sử tài chính. Sự hoài nghi về khả năng tăng trưởng bền vững của AI nên được nhắc lại, buộc chúng ta phải thận trọng để đưa AI thành cuộc cách mạng thực sự, thay vì chỉ một “cơn sốt” ngắn ngủi.

Minh Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/nguy-co-bong-bong-ai-329749.html