Nguyên lý 'vàng' trong ăn uống dưỡng sinh ở người cao tuổi

3 giờ trướcBài gốc

1. Nguyên tắc dinh dưỡng ở người cao tuổi

Nội dung

1.1 Lấy Tỳ Vị làm gốc – chú trọng hấp thu

1.2 Ưu tiên món ấm, hạn chế đồ sống lạnh

1.3 Ăn thanh đạm, hạn chế dầu mỡ và gia vị mạnh

1.4 Ăn chừng mực, chia nhỏ bữa ăn

2. Một số món ăn dưỡng sinh tốt cho người cao tuổi

2.1 Cháo hạt sen, táo đỏ, kỷ tử

2.2 Cháo bí đỏ đậu xanh

2.3 Canh gà hầm thuốc bắc

3. Những lưu ý khi áp dụng ẩm thực dưỡng sinh

3.1 Lựa chọn món ăn phù hợp với thể trạng

3.2 Quan sát phản ứng của cơ thể

3.3 Kết hợp với vận động và tinh thần

Theo Đông y, lão hóa là quy luật tự nhiên gắn liền với sự suy giảm chức năng các tạng phủ, đặc biệt là Tỳ và Thận. Để ăn uống thực sự tốt cho sức khỏe người cao tuổi, Đông y coi trọng không chỉ chất dinh dưỡng mà còn cách cơ thể tiêu hóa và hấp thu.

Điều này hoàn toàn tương đồng với quan điểm của Tây y: Ăn nhiều chất bổ mà hệ tiêu hóa kém thì cơ thể không những không nhận được lợi ích mà đôi khi còn bị quá tải, gây hại cho hoạt động của hệ tiêu hóa.

1.1 Lấy Tỳ Vị làm gốc – chú trọng hấp thu

Trong Đông y, Tỳ Vị (hệ tiêu hóa) là "nguồn sống" sau khi sinh ra. Khi Tỳ Vị yếu, người cao tuổi dễ bị đầy bụng, mệt mỏi, ăn nhiều mà không khỏe. Tây y cũng chỉ ra rằng chức năng dạ dày, ruột giảm dần theo tuổi tác, làm khả năng hấp thu dinh dưỡng kém đi. Vì vậy, nguyên tắc đầu tiên trong dinh dưỡng cho người cao tuổi là: Món ăn phải dễ tiêu, không gây đầy bụng, khó tiêu cho hệ tiêu hóa.

1.2 Ưu tiên món ấm, hạn chế đồ sống lạnh

Đông y coi hệ tiêu hóa như "nồi cơm điện" cần hơi ấm để nấu chín thức ăn. Thức ăn sống, lạnh dễ gây rối loạn tiêu hóa, đau bụng, tiêu chảy. Tây y cũng ghi nhận đồ lạnh có thể làm dạ dày co bóp kém hiệu quả.

Do đó, các món nóng ấm, nấu kỹ, hầm nhừ như cháo, súp, các món hầm, kho sẽ phù hợp với người cao tuổi hơn.

Hạt sen phối hợp với táo đỏ, kỷ tử, gạo tẻ giúp an thần, bổ Tỳ Vị cho người cao tuổi.

1.3 Ăn thanh đạm, hạn chế dầu mỡ và gia vị mạnh

Người già nên ăn nhẹ, ít dầu mỡ, tránh quá ngọt, quá mặn hoặc cay nồng. Điều này không chỉ phù hợp với Đông y (tránh hại Tỳ, Thận) mà còn đúng theo Tây y để phòng ngừa tăng huyết áp, mỡ máu, đái tháo đường. Luộc, hấp, hầm là cách chế biến lý tưởng.

1.4 Ăn chừng mực, chia nhỏ bữa ăn

Đông y quan niệm, chỉ nên ăn vừa đến 7 - 8 phần no. Tây y cũng khuyến khích người già ăn thành nhiều bữa nhỏ thay vì ăn quá no một lần, giúp giảm áp lực cho dạ dày và tăng khả năng hấp thu dưỡng chất.

2. Một số món ăn dưỡng sinh tốt cho người cao tuổi

Dựa trên nguyên lý "lấy Tỳ Vị làm gốc", việc lựa chọn và chế biến món ăn cần ưu tiên tính mềm, nhừ, dễ tiêu hóa và có tác dụng kiện Tỳ, ích khí, dưỡng huyết. Các món cháo, canh hầm là lựa chọn tối ưu cho người cao tuổi.

- Cháo là dạng thức ăn lỏng, dễ tiêu, dễ hấp thu, giúp giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa mà vẫn cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết.

- Các món hầm giúp chiết xuất tối đa dưỡng chất từ thực phẩm, thịt trở nên mềm nhừ, dễ ăn và nước dùng ngọt thơm, giàu dinh dưỡng.

2.1 Cháo hạt sen, táo đỏ, kỷ tử

Tác dụng: An thần, bổ tỳ vị, dưỡng tâm, giúp ngủ ngon.

Cách nấu: Gạo tẻ nấu nhừ thành cháo. Hạt sen (đã bỏ tâm), táo đỏ (bỏ hạt) hầm riêng cho mềm rồi cho vào nồi cháo, thêm kỷ tử, đun thêm 5-10 phút; nêm chút đường phèn cho vị ngọt thanh.

2.2 Cháo bí đỏ đậu xanh

Tác dụng:Thanh nhiệt, bồi bổ tỳ vị, đặc biệt thích hợp trong những ngày nắng nóng.

Cách nấu:Gạo tẻ và đậu xanh (đã ngâm) đem ninh nhừ. Bí đỏ gọt vỏ, cắt miếng nhỏ, hấp chín rồi tán nhuyễn; cho bí đỏ vào nồi cháo đã nhừ, khuấy đều, nêm chút muối hoặc đường tùy khẩu vị.

Cháo bí đỏ đậu xanh thanh nhiệt, bồi bổ Tỳ Vị cho người cao tuổi.

2.3 Canh gà hầm thuốc bắc

Nguyên liệu: Gà, táo đỏ, kỷ tử, hoài sơn, đẳng sâm.

Tác dụng: Bồi bổ nguyên khí, tốt cho người mới ốm dậy, ăn kém, mệt mỏi, gầy yếu.

Cách nấu:Gà làm sạch, chặt miếng vừa ăn; các vị thuốc rửa sạch rồi cho tất cả vào nồi, thêm nước ngập mặt, hầm nhỏ lửa trong 1-2 giờ cho đến khi thịt gà mềm nhừ; nêm gia vị vừa ăn.

3. Những lưu ý khi áp dụng ẩm thực dưỡng sinh

Mặc dù các món ăn dưỡng sinh mang lại nhiều lợi ích, việc áp dụng cần có sự linh hoạt và lắng nghe cơ thể để đạt hiệu quả tốt nhất.

3.1 Lựa chọn món ăn phù hợp với thể trạng

- Đông y nhấn mạnh nguyên tắc "biện chứng luận trị", nghĩa là phải dựa vào tình trạng cụ thể của từng người để đưa ra phương pháp phù hợp, vì không phải món ăn bổ nào cũng tốt cho tất cả mọi người.

- Người thể hàn (sợ lạnh, chân tay lạnh, tiêu hóa kém): Nên ưu tiên các thực phẩm có tính ấm nóng như gừng, tỏi, quế.

- Người thể nhiệt (nóng trong, hay khát nước, táo bón): Nên dùng các thực phẩm có tính mát như đậu xanh, bí đao, rau ngót.

- Người có bệnh nền (đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh gout): Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc lương y để điều chỉnh nguyên liệu cho phù hợp. Ví dụ, người đái tháo đường cần hạn chế táo đỏ, long nhãn và các nguyên liệu nhiều đường.

Canh gà hầm thuốc bắc bồi bổ nguyên khí, tốt cho sức khỏe người cao tuổi.

3.2 Quan sát phản ứng của cơ thể

Sau khi ăn một món mới, người cao tuổi và gia đình cần chú ý quan sát các dấu hiệu của cơ thể, đặc biệt là hệ tiêu hóa. Nếu cảm thấy đầy bụng, khó tiêu hoặc đi ngoài phân lỏng, có thể món ăn đó không phù hợp hoặc liều lượng chưa hợp lý, cần điều chỉnh lại.

3.3 Kết hợp với vận động và tinh thần

Ẩm thực dưỡng sinh chỉ là một trụ cột trong tam trụ của sức khỏe theo Đông y: Ăn uống - Luyện tập - Tinh thần. Để đạt được hiệu quả tối ưu, người cao tuổi cần kết hợp chế độ ăn uống hợp lý với việc vận động nhẹ nhàng, đều đặn như đi bộ, tập thái cực quyền, khí công và duy trì một tinh thần lạc quan, vui vẻ, tránh lo âu, căng thẳng.

Tóm lại, lão hóa là quy luật tự nhiên và dưỡng sinh trong Đông y chính là cách sống thuận theo tự nhiên. Các món ăn dưỡng sinh cho người cao tuổi thường được chế biến đơn giản, ấm nóng, mềm, dễ tiêu, thanh đạm với lượng vừa phải. Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi qua từng bữa ăn chính là cách thể hiện tình yêu thương thiết thực nhất.

BSNT. Nguyễn Thanh Hằng

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/nguyen-ly-vang-trong-an-uong-duong-sinh-o-nguoi-cao-tuoi-169250929120124742.htm