Nhạc sĩ Hoàng Kiều: Người đặt nền móng cho âm nhạc Chèo hiện đại

13 giờ trướcBài gốc

Biểu diễn Chèo tại Tọa đàm "Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc Chèo"

Chiều 9/8/2025, tại Hà Nội đã diễn ra tọa đàm Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc Chèo. Tọa đàm do Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát triển Văn hóa dân tộc, Nhà hát Chèo Việt Nam tổ chức nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Nhà giáo Nhân dân (NGND), nhạc sĩ Hoàng Kiều.

NGND Hoàng Kiều (1925-2005) tên thật là Tạ Khắc Kế, quê ở Hưng Yên. Ông là một nhà quản lý, nhà sư phạm, sáng tác âm nhạc, sáng tác kịch bản và nhà nghiên cứu khoa học xuất sắc. Ông có nhiều đóng góp to lớn và để lại ấn tượng sâu sắc cho sự nghiệp kế thừa và phát triển âm nhạc dân tộc, nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam nửa cuối thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21.

Nhà giáo Nhân dân - nhạc sĩ Hoàng Kiều (1925-2005)

Người thầy lớn của nghệ thuật Chèo hiện đại

NGND Hoàng Kiều có hơn nửa thế kỷ gắn bó với nghệ thuật sân khấu kịch hát truyền thống, trên 30 năm làm công tác giảng dạy và là một trong những người có công đào tạo hầu hết các nhạc công, cán bộ chỉ huy và sáng tác nhạc Chèo. Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật cùng nhiều huân chương, huy chương cao quý của Đảng và Nhà nước.

Không chỉ gìn giữ giá trị truyền thống, NGND.NS Hoàng Kiều đã góp phần làm mới, lan tỏa và nâng tầm nghệ thuật Chèo trong hơi thở đời sống xã hội đương đại. Ông là người thắp lửa, truyền cảm hứng và nâng đỡ biết bao thế hệ kế cận. Những đóng góp âm thầm nhưng lớn lao của ông sẽ còn được ghi nhớ và trân trọng như một phần không thể thiếu trong dòng chảy phát triển của nghệ thuật chèo nói riêng, văn hóa dân tộc nói chung.

Tại tọa đàm Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc Chèo, các đại biểu tham dự hội thảo đánh giá cao sự cống hiến cũng như vai trò xây dựng nền móng của NGND Hoàng Kiều trong sự phát triển của sân khấu Chèo, đặc biệt là việc sáng tác âm nhạc cho các vở Chèo, góp phần đưa nghệ thuật Chèo bước đến một giai đoạn phát triển mới, hiện đại hơn và hấp dẫn hơn.

TS Trần Đình Ngôn cho biết: "Nhạc sĩ Hoàng Kiều là người đầu tiên sáng tác nhạc nền cho các vở Chèo cổ được chỉnh lý, cải biên, cũng như một số vở chèo đề tài mới. Những sáng tác của các ông trong các vở diễn Súy Vân cải biên, Quan Âm Thị Kính đã trở thành khuôn mẫu cho các nhạc sĩ thế hệ đàn em đi theo. Bên cạnh đó, ông cũng là một trong những người đầu tiên sáng tác những làn điệu Chèo mới trên cơ sở nguyên tắc cấu trúc của làn điệu Chèo cổ và sự thành công ấy đã mở ra một trào lưu cho các nhạc sĩ viết cho Chèo sau này".

Nhà nghiên cứu lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long nhấn mạnh đến vai trò người mở đường, đặt nền móng, góp phần định hình ngôn ngữ âm nhạc cho Chèo hiện đại cả về tư duy lẫn phương pháp của nhạc sĩ Hoàng Kiều. Trong đó, vở Chèo Súy Vân mà ông là tác giả âm nhạc là một dấu mốc nghệ thuật, nơi ông đưa Chèo tới đỉnh cao biểu cảm bằng âm nhạc,

Đạo diễn - TS.NSND Lê Tuấn Cường phân tích sự đặc sắc của nhạc nền vở Súy Vân mà NGND Hoàng Kiều sáng tác và cho rằng: "Đây là bước đột phá, hiện tượng của âm nhạc Chèo thế kỉ XX. Sau này nhiều nhà sáng tác âm nhạc cũng dựa vào đó để viết nên những vở Chèo với đề tài lịch sử, dân gian, hiện đại có nhạc nền, hòa âm, phối khí, hát bè, nâng cung, hạ giọng làm phong phú thêm kho tàng âm nhạc dân gian Việt Nam".

Dạy học trò thành nghệ sĩ chân chính

Cũng tại Tọa đàm, những câu chuyện xung quanh cuộc sống, sự nghiệp của NGND Hoàng Kiều cũng được bạn hữu, người thân, học trò của ông ôn lại. NSND Trần Quốc Chiêm - Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Hà Nội - cho biết, NGND Hoàng Kiều chính là người đã tuyển anh vào lớp Chèo và tận tình dạy dỗ, chỉ bảo anh cũng như các học trò để trở thành một nghệ sĩ Chèo chân chính.

"Thầy luôn cười và dặn tôi rằng: "Chèo không phải chỉ là hát, mà Chèo là kể chuyện, Chèo là ý tứ sâu xa... Nếu con không kể bằng trái tim mình, thì khán giả sẽ chẳng có ai nghe". Từ câu nói ấy, tôi học hát bằng cả trái tim, học từng bước chân thư sinh, nam ngang, hề gậy, hề mồi, lão say, kép độc,… từ ánh mắt của từng nhân vật trong Chèo. Thầy dạy nhiều lắm, những kiến thức của Chèo cổ, không chỉ là một bộ môn nghệ thuật biểu diễn mà là một đạo lý cuộc sống - Đạo của lòng trung, nghĩa, hiếu, tiết, liệt và tình người", NSND Trần Quốc Chiêm nhớ lại.

NSND Trần Quốc Chiêm chia sẻ về người thầy của mình tại Tọa đàm

TS.NSND Đỗ Quốc Hưng - Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam - ôn lại những năm tháng mình bén duyên với nghệ thuật Chèo và đã được gặp những người thầy tuyệt vời, trong đó có nhạc sĩ Hoàng Kiều và người vợ của ông, nhà giáo Bích Ngọc. Sau khi đỗ vào lớp Chèo, NSND Quốc Hưng được thầy Kiều là người đầu tiên dạy kỹ thuật biểu diễn và cô Ngọc là người dạy múa đầu tiên cho anh. NSND Quốc Hưng đặc biệt nhớ bài dạy về ánh mắt, về cách biểu cảm và cách nhìn từ NGND Hoàng Kiều.

NSND Quốc Hưng cũng cho biết, khi chuyển hướng sang thanh nhạc và tiếp xúc với nghệ thuật Opera, những kiến thức học tập từ thầy Kiều cô Ngọc cũng như từ nghệ thuật Chèo đã trở thành một lợi thế để anh phát huy khả năng của bản thân.

Minh Minh

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/nhac-si-hoang-kieu-nguoi-dat-nen-mong-cho-am-nhac-cheo-hien-dai-2025080922254469.htm