"Với sự hỗ trợ của Lực lượng Phòng vệ Trên biển Nhật Bản, chúng tôi đã thử nghiệm khai hỏa pháo điện từ gắn trên chiến hạm trong tháng 6-7. Đây là lần đầu chiến hạm Nhật Bản sử dụng pháo điện từ bắn trúng mục tiêu trên biển", Cơ quan Mua sắm, Công nghệ và Hậu cần (ATLA) thuộc Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho biết hôm 10/9.
Hình ảnh được công bố cho thấy nguyên mẫu pháo điện từ lắp trên chiến hạm JS Asuka đang khai hỏa, nã đạn về phía mục tiêu. Bên cạnh khẩu pháo là các cụm radar và cảm biến quang điện tử, hồng ngoại.
Một ảnh khác cho thấy mục tiêu mô phỏng là tàu kéo, với hồng tâm của pháo điện từ nhắm vào ống khói phía sau khoang lái.
Tuy nhiên, ATLA chưa công bố hình ảnh tàu mục tiêu trúng đạn và thiệt hại do pháo điện tử gây ra.
Về mặt kỹ thuật, hệ thống thử nghiệm của Nhật được mô tả là một pháo điện từ cỡ nhỏ với cỡ nòng chỉ khoảng 40 mm.
Tổng trọng lượng của tổ hợp pháo hạm điện từ này được cho là vào khoảng 8 tấn và chiều dài nòng vài mét.
Những báo cáo công khai cho thấy viên đạn thử nghiệm là đầu đạn kim loại nhỏ, khối lượng vào khoảng 320 gram, được phóng với vận tốc rất lớn vào khoảng Mach 6–7.
Pháo điện từ không sử dụng chất nổ mà tận dụng năng lượng của các ray điện từ để đẩy đầu đạn lao đi với vận tốc gấp nhiều lần âm thanh, nhanh hơn nhiều so với đạn pháo thông thường.
Tầm bắn lớn và tốc độ phản ứng nhanh của pháo điện từ được kỳ vọng sẽ giúp tăng cường sức mạnh cho những tàu chiến được trang bị vũ khí này.
Tuy nhiên, pháo điện từ cũng đòi hỏi nguồn điện lớn và hệ thống làm mát cồng kềnh, khiến hệ thống có kích thước lớn.
Viên đạn được đẩy ra với tốc độ rất cao, khiến nòng pháo điện từ thường bị hao mòn nhanh. Điều này có thể làm giảm tầm bắn và độ chính xác của pháo, cũng như tăng nguy cơ xảy ra sự cố nghiêm trọng.
Nhật Bản phát triển pháo điện từ giữa những năm 2010 và đã tổ chức thử nghiệm khai hỏa trên mặt đất.
ATLA năm 2023 thông báo bắn thử thành công pháo điện từ gắn trên chiến hạm, song không công bố tên con tàu tham gia.
Ngoài Nhật Bản, một số quốc gia cũng nghiên cứu pháo điện từ. Hải quân Mỹ từng phát triển loại vũ khí này từ năm 2005, song đình chỉ dự án vào năm 2022 sau nhiều lần thử nghiệm trên biển bị hoãn và không thể giải quyết các vấn đề kỹ thuật.
Trung Quốc được cho là cũng đang triển khai phát triển loại pháo hạm này, tuy nhiên chưa rõ mức độ thành công hiện tại.
Về ý nghĩa kỹ chiến thuật, pháo điện từ khi triển khai sẽ đem lại ba lợi thế chủ yếu: 1) tầm bắn và vận tốc viên đạn lớn khiến mục tiêu khó né ở cự ly dài và tăng sát thương động năng mà không cần chất nổ; 2) chi phí mỗi phát bắn có thể thấp hơn nhiều so với tên lửa dẫn đường, cho phép đối phó số lượng mục tiêu lớn về mặt kinh tế; 3) khả năng thay đổi vận tốc/độ xuyên mà không cần thay đổi thuốc phóng mở ra tính linh hoạt về tác chiến.
Tuy nhiên, thách thức kỹ thuật vẫn rất lớn: cần nguồn điện tức thời khổng lồ trên tàu, hệ thống làm mát và giảm mài mòn nòng do lực điện từ và ma sát rất cao; tuổi thọ nòng và khả năng bắn liên tục là bài toán then chốt trước khi đưa vào vũ khí hóa đại trà.
Về mặt chiến lược, việc Nhật Bản công bố tiến triển nhanh ở lĩnh vực pháo hạm điện từ sẽ tạo nên hệ quả đáng chú ý cho khu vực vốn đầy cạnh tranh và tiềm ẩn nguy cơ xung đột.
Việt Hùng
Theo War Zone, AFP, AP