Trong một hội nghị quân sự tại Virginia mới đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ khiến dư luận dậy sóng khi chỉ trích các chiến hạm tàng hình hiện đại của hải quân là “xấu xí và mong manh”, đồng thời gợi ý khôi phục những thiết giáp hạm khổng lồ từng làm nên uy danh nước Mỹ.
Ông đặc biệt nhắc đến USS Iowa, con tàu biểu tượng của sức mạnh Hoa Kỳ trong Thế chiến II, như một minh chứng cho thời kỳ “thép và uy lực” mà theo ông đã bị thay thế bởi những khái niệm công nghệ “nhiều tiền nhưng ít hiệu quả”.
Tổng thống Trump vốn nổi tiếng với cách nhìn trực diện, ưa chuộng biểu tượng sức mạnh hữu hình.
Trong mắt ông Trump, một con tàu bọc thép dày hàng chục cm, lừng lững ngoài khơi với những khẩu pháo khổng lồ, không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn là thông điệp chính trị.
Khi so sánh chi phí, ông cho rằng “bắn một quả đạn pháo rẻ hơn nhiều so với phóng một quả tên lửa hành trình” – cách lập luận phản ánh tư duy “kinh tế hóa chiến tranh” của ông.
Đằng sau ý tưởng này còn là yếu tố tâm lý – chính trị. Trong bối cảnh Mỹ cạnh tranh quyết liệt với Trung Quốc và Nga trên biển, ông Trump muốn gợi nhắc đến thời kỳ vàng son của hải quân Mỹ, khi thiết giáp hạm là biểu tượng vô đối.
Nó khơi dậy lòng tự hào quốc gia và củng cố hình ảnh nước Mỹ như một cường quốc không thể thay thế.
Với cử tri ưa chuộng sức mạnh cứng rắn, đặc biệt là tầng lớp bảo thủ, thông điệp ấy dễ dàng chạm đến cảm xúc.
Được hạ thủy năm 1942, USS Iowa (BB-61) là soái hạm đầu tiên trong lớp thiết giáp hạm cuối cùng mà Mỹ từng đóng.
Con tàu này dài 270 mét, lượng giãn nước hơn 57.000 tấn khi đầy tải, tốc độ tối đa 33 hải lý/giờ – vượt xa nhiều tàu chiến cùng thời.
Vũ khí chính là 9 khẩu đại pháo cỡ nòng 406 mm, có thể bắn đạn nặng tới 1,2 tấn, tầm xa hơn 35 km, đủ sức san phẳng công sự kiên cố.
Ngoài ra, Iowa còn trang bị hàng chục pháo hạng trung và súng phòng không, tạo nên lưới hỏa lực dày đặc.
Lớp vỏ giáp của USS Iowa dày tới hơn 30 cm ở phần sườn, có thể chịu được hỏa lực từ pháo hạm đối phương.
Trong Thế chiến II, Iowa tham gia nhiều chiến dịch then chốt ở Thái Bình Dương, hộ tống tàu sân bay, bắn phá căn cứ Nhật Bản và góp phần vào chiến thắng cuối cùng.
Sau chiến tranh, Iowa tiếp tục phục vụ trong Chiến tranh Triều Tiên và nhiều giai đoạn căng thẳng khác.
Cho đến khi ngừng hoạt động hẳn năm 1990, con tàu vẫn là biểu tượng rực rỡ của hải quân Mỹ.
Ngày nay, USS Iowa trở thành bảo tàng nổi ở California, nơi du khách có thể tận mắt chiêm ngưỡng sức mạnh từng làm thế giới khiếp sợ.
Dù mang nhiều giá trị biểu tượng, việc hồi sinh thiết giáp hạm như Iowa gần như bất khả thi. Trước hết, chi phí vận hành khổng lồ.
Một thiết giáp hạm lớp Iowa cần tới gần 1.900 thủy thủ để vận hành đầy đủ – con số gấp nhiều lần so với các tàu khu trục hiện nay chỉ cần khoảng 300 người. Nhiên liệu, bảo trì, và hậu cần đi kèm cũng vượt xa khả năng ngân sách quân sự vốn đang ưu tiên cho công nghệ cao.
Thứ hai, môi trường tác chiến đã thay đổi. Thế kỷ XXI không còn là thời đại đấu pháo ngoài khơi. Ngày nay, hải quân các cường quốc đều dựa vào tên lửa hành trình, vũ khí siêu thanh, máy bay tàng hình, tàu ngầm và hệ thống không người lái.
Một con tàu khổng lồ, dù được bọc giáp thép dày, khó lòng sống sót trước “bão tên lửa” tập kích từ nhiều hướng. Vỏ giáp từng bảo vệ trước đạn pháo nay trở nên vô nghĩa trước tên lửa xuyên giáp tốc độ Mach 5.
Thứ ba, tính thực tiễn trong tác chiến cũng bị đặt dấu hỏi. Những kịch bản mà thiết giáp hạm có thể phát huy – như yểm trợ hỏa lực cho lực lượng đổ bộ – hiện đã có thể thực hiện bằng tên lửa tầm xa và máy bay ném bom chính xác cao.
Trong khi đó, việc đóng mới hoặc tái kích hoạt một thiết giáp hạm sẽ tiêu tốn hàng chục tỷ USD, chưa kể thời gian kéo dài hàng thập kỷ.
Chính vì vậy, nhiều chuyên gia đánh giá phát biểu của Trump mang tính biểu tượng nhiều hơn là chiến lược quân sự.
Đó là cách ông Trump tái khẳng định hình ảnh Mỹ hùng mạnh, khơi dậy tinh thần hoài cổ và củng cố niềm tin của cử tri vào khả năng lãnh đạo cứng rắn.
Trong thực tế, không một bộ phận nào trong Lầu Năm Góc đưa ra kế hoạch cụ thể về việc khôi phục thiết giáp hạm.
Tuy nhiên, điều này cũng phản ánh một khía cạnh thú vị: cho dù công nghệ quân sự đã bước sang kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, drone và vũ khí năng lượng, hình bóng của những “thành trì thép nổi” vẫn in đậm trong tâm trí người Mỹ.
USS Iowa không chỉ là chiến hạm, nó là biểu tượng. Khi Tổng thống Trump nhắc đến nó, ông không chỉ nói về một con tàu – ông đang nói về khát vọng khôi phục “uy lực không thể tranh cãi” của nước Mỹ trên đại dương.
Việt Hùng
Theo BI, War Zone, Military Today