Cơ quan chức năng tại hiện trường 1 vụ tranh chấp đất đai ở xã Krông Nô (Lâm Đồng)
Ông Nguyễn Văn L, ở xã Quảng Tín cho biết, gia đình có 2 ha cà phê đã cho thuê 3 năm với giá 80 triệu đồng/năm. Hợp đồng quy định người thuê được toàn quyền chăm sóc, thu hoạch. “Năm đầu họ chăm sóc khá kỹ, nhưng đến năm thứ 2 thì thấy bỏ phân rất nhiều, tưới liên tục, hái cà phê non để bán được giá sớm. Hết thời hạn, vườn cà phê nhà tôi kiệt sức, năng suất giảm gần một nửa so với trước khi cho thuê”, ông L chia sẻ.
Tình trạng này khá phổ biến. Nhiều người thuê chỉ chú trọng tận thu tối đa trong thời gian ngắn, không quan tâm đến sức khỏe của cây và độ phì nhiêu của đất. Sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu quá liều hoặc sai kỹ thuật khiến đất bị chai cứng, mất vi sinh, dẫn đến năng suất giảm sâu sau khi hợp đồng kết thúc.
Không ít trường hợp hợp đồng cho thuê vườn lập sơ sài, chỉ thỏa thuận miệng hoặc viết giấy tay không công chứng, dẫn đến tranh chấp. Bà H’Miên, ở phường Đông Gia Nghĩa kể lại: “Nhà tôi cho một người quen thuê vườn tiêu 5 năm. Đến hạn, họ không chịu bàn giao, còn nói đã đầu tư nhiều nên phải kéo dài thêm. Mất gần 1 năm kiện tụng, tôi mới lấy lại được vườn”.
Tương tự, bà Cao Thị Trường Đ có vườn sầu riêng 2 ha ở phường Bắc Gia Nghĩa. Bà Đ cho một người thuê với thời gian 5 năm. Tuy nhiên, mới được 2 năm, bà Đ đã đòi lại vườn vì người thuê không chăm sóc dẫn tới việc sầu riêng không đạt năng suất, chất lượng. Nhiều cây sầu riêng do không chăm sóc dẫn đến nguy cơ chết, gây thiệt hại lớn cho gia đình bà Đ.
Ở một số nơi, người thuê còn chặt bỏ cây cũ để trồng cây khác mà không có sự đồng ý của chủ vườn, gây thiệt hại nghiêm trọng và làm mất giá trị kinh tế ban đầu. Một số trường hợp người thuê không sản xuất nông nghiệp mà lợi dụng đất thuê để đào ao nuôi cá, dựng trại chăn nuôi, xây kho chứa hoặc mở điểm kinh doanh. Những hoạt động này không chỉ vi phạm quy hoạch sử dụng đất mà còn gây khó khăn cho việc khôi phục hiện trạng khi trả vườn.
Tại xã Krông Nô, từng xảy ra vụ người thuê 1 ha đất cà phê nhưng sau đó san ủi toàn bộ để trồng cây keo. Khi trả lại, chủ vườn phải mất nhiều chi phí và thời gian mới có thể khôi phục sản xuất ban đầu. Theo luật sư Nguyễn Thanh Huy (Văn phòng Luật sư Nguyễn Thanh Huy, phường Nam Gia Nghĩa), để hạn chế rủi ro khi cho thuê vườn, người dân cần lập hợp đồng rõ ràng, có thời hạn cụ thể, điều khoản về phương thức chăm sóc, quyền và nghĩa vụ 2 bên, xử lý khi vi phạm. Hợp đồng nên được công chứng để có giá trị pháp lý.
Việc cho thuê vườn là giải pháp tạm thời để giải quyết khó khăn kinh tế của một số hộ dân. Tuy nhiên, nếu không quản lý chặt chẽ, hình thức này sẽ để lại những hệ lụy lâu dài cho đất đai, môi trường, sinh kế và sự ổn định của cộng đồng.
Hoàng Thanh