Những luật có hiệu lực từ 1-1-2026

3 giờ trướcBài gốc

Ngày 1-1-2026 đánh dấu thời điểm nhiều luật chính thức có hiệu lực, qua đó hoàn thiện khung pháp lý và tác động trực tiếp đến hàng triệu người dân và doanh nghiệp.

Luật Giáo dục sửa đổi 2025

Luật có nhiều thay đổi căn bản, mở rộng phạm vi giáo dục bắt buộc và hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân. Theo đó, giáo dục tiểu học và trung học cơ sở được xác định là giáo dục bắt buộc; thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi. So với Luật Giáo dục 2019, đây là bước mở rộng quan trọng nhằm bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục cơ bản, công bằng cho mọi trẻ em.

Luật quy định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông thống nhất toàn quốc, đồng thời miễn phí sách giáo khoa cho học sinh; bổ sung trung học nghề ngang cấp với trung học phổ thông, làm rõ phân luồng sau THCS; xác nhận hoàn thành chương trình THCS thay cho cấp bằng tốt nghiệp.

Luật ghi nhận văn bằng, chứng chỉ được cấp dưới dạng giấy hoặc số; lần đầu đặt nền tảng pháp lý cho chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và ứng dụng trí tuệ nhân tạo có kiểm soát trong giáo dục.

Luật Giáo dục 2025 có nhiều điểm mới đột phá. Ảnh: NGUYỆT NHI

Một điểm nhấn đáng chú ý trong luật là việc định danh “nhân sự hỗ trợ giáo dục” trong hệ thống giáo dục quốc dân. Hay một nội dung đột phá khác là Quỹ học bổng quốc gia, cơ chế hoàn toàn mới nhằm mở rộng cơ hội học tập cho người học và thúc đẩy phát triển tài năng.

Luật Giáo dục đại học 2025

Luật mở rộng quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học, khẳng định quyền chủ động trong các hoạt động chuyên môn, đồng thời gắn chặt với trách nhiệm giải trình. Bổ sung quy định cho phép các cơ sở giáo dục đại học chủ động ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và công nghệ tiên tiến trong quản lý và tổ chức đào tạo.

Các quy định mới của Luật Giáo dục đại học 2025 hướng tới hệ thống giáo dục đại học minh bạch, chất lượng, cạnh tranh lành mạnh và phát triển bền vững. Ảnh: PA

Luật cũng đa dạng hóa phương thức đào tạo, lần đầu ghi nhận mô hình giáo dục đại học số; bổ sung các cơ sở giáo dục đại học không thuộc đối tượng quản lý nhà nước theo luật hiện hành trở thành đối tượng áp dụng của Luật như viện nghiên cứu, các trường bồi dưỡng, các học viện có hoạt động đào tạo trình độ đại học và sau đại học.

Luật Nhà giáo 2025

Luật xác lập vị thế pháp lý đầy đủ cho đội ngũ nhà giáo. Luật khẳng định lương nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp, đồng thời quy định chính sách ưu đãi đối với giáo viên mầm non, giáo viên công tác tại vùng khó khăn.

Giáo viên mầm non nếu có nguyện vọng được nghỉ hưu sớm hơn tối đa 5 năm so với tuổi nghỉ hưu chung; trường hợp có từ đủ 15 năm đóng BHXH trở lên thì không bị giảm tỷ lệ lương hưu.

Luật cũng cho phép nghỉ hưu ở tuổi cao hơn, áp dụng với giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ hoặc nhà giáo làm việc trong ngành, lĩnh vực chuyên sâu đặc thù…

Thời gian kéo dài tuổi nghỉ hưu không quá 5 năm với tiến sĩ, 7 năm với phó giáo sư và 10 năm với giáo sư; trong thời gian này không giữ chức vụ quản lý.

Việc định danh “nhân sự hỗ trợ giáo dục” trong hệ thống giáo dục quốc dân cũng là một điểm đáng chú ý trong Luật Nhà giáo 2025. Ảnh: NGUYỆT NHI

Luật cũng luật hóa đạo đức nghề nghiệp, quy định rõ những hành vi nhà giáo không được làm và thiết lập cơ chế bảo vệ danh dự, nhân phẩm nhà giáo trước các hành vi xúc phạm nhà giáo.

Luật cũng bắt buộc phải có nội dung thực hành sư phạm trong tuyển dụng; giao quyền chủ động cho ngành giáo dục trong tuyển dụng, sử dụng nhà giáo.

Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025

Luật thiết lập khung pháp lý đầy đủ và thống nhất về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam. Điểm nổi bật là 7 hành vi bị nghiêm cấm, trong đó có hành vi mua, bán dữ liệu cá nhân dưới mọi hình thức, đồng thời siết chặt các hoạt động thu thập, xử lý, chia sẻ dữ liệu trái phép.

Luật mở rộng quyền của chủ thể dữ liệu, cho phép cá nhân được biết, đồng ý, rút lại sự đồng ý, yêu cầu sửa, xóa, hạn chế xử lý dữ liệu và yêu cầu bồi thường khi bị xâm phạm.

Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức xử lý dữ liệu được nâng cao, trong đó có nghĩa vụ xóa dữ liệu người lao động khi chấm dứt hợp đồng, bảo đảm an toàn dữ liệu.

Luật cũng quy định mức phạt tối đa đến 5% doanh thu năm liền kề đối với hành vi xâm phạm dữ liệu cá nhân. Ảnh: HOÀNG GIANG

Mạng xã hội không được yêu cầu cung cấp hình ảnh, video chứa nội dung về giấy tờ tùy thân làm yếu tố xác thực cũng là một điểm quan trọng của luật lần này.

Luật Công nghiệp công nghệ số 2025

Luật lần đầu tiên tạo hành lang pháp lý toàn diện cho trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số tại Việt Nam. Tài sản số được xác định là tài sản theo pháp luật dân sự, tồn tại dưới dạng dữ liệu số và được quản lý chặt chẽ về phát hành, chuyển giao, sở hữu, bảo mật, phòng chống rửa tiền. Với AI, luật đặt ra nguyên tắc minh bạch, kiểm soát rủi ro suốt vòng đời, yêu cầu nghiêm ngặt đối với hệ thống AI rủi ro cao.

Việt Nam trở thành nước đầu tiên trên thế giới ban hành một đạo luật riêng về lĩnh vực công nghiệp công nghệ số. Ảnh: ICC

Luật dành một chương riêng cho công nghiệp bán dẫn, với ưu đãi đầu tư cho các ngành: phát triển AI, sản xuất chip bán dẫn, xây dựng trung tâm dữ liệu, sản xuất phần mềm, nội dung số; Các dự án quy mô lớn còn có thể được hỗ trợ trực tiếp chi phí xây dựng nhà máy, mua thiết bị từ ngân sách địa phương; Các dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong ngành công nghệ số được hỗ trợ đào tạo, nghiên cứu, mua công nghệ, tư vấn khởi nghiệp; Nhân lực công nghệ số chất lượng cao được miễn thuế TNCN trong 5 năm đầu làm việc...

Luật cũng cấm 6 nhóm hành vi xâm phạm an ninh, quyền con người, sở hữu trí tuệ; đồng thời cho phép thử nghiệm có kiểm soát, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy đổi mới sáng tạo gắn với quản lý rủi ro.

Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế giá trị gia tăng 2025

Luật đã mở rộng đối tượng chịu thuế, nâng ngưỡng miễn thuế, bỏ quy định về thuế khoán của hộ, cá nhân kinh doanh; tiếp tục cải cách mạnh chính sách thuế, tháo gỡ vướng mắc cho sản xuất - kinh doanh.

Bổ sung đối tượng không chịu thuế GTGT là doanh nghiệp, hợp tác xã mua sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường để bán tiếp không phải kê khai, tính nộp thuế GTGT nhưng vẫn được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.

Trước đây, Luật Thuế GTGT 2024 chỉ quy định các sản phẩm này thuộc diện không chịu thuế, chưa làm rõ quyền khấu trừ, dẫn đến cách hiểu và áp dụng không thống nhất.

Luật bãi bỏ quy định người bán đã kê khai, nộp thuế GTGT theo quy định đối với hóa đơn đã xuất cho cơ sở kinh doanh đề nghị hoàn thuế. Ảnh: NGUYỆT NHI

Quy định mới đã không quy định thuế suất đối với các sản phẩm nông sản chưa chế biến do đưa nhóm này vào đối tượng không chịu thuế. Đồng thời, quy định thuế suất đối với phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu được thu hồi trong quá trình sản xuất vẫn áp dụng theo phế phẩm, phụ phẩm, phế liệu đó.

Một điểm thay đổi đáng chú ý khác là nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế GTGT đối với hộ, cá nhân kinh doanh từ 200 triệu đồng lên 500 triệu đồng/năm.

Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt 2025

Luật mở rộng đối tượng chịu thuế, trong đó bổ sung trực thăng, tàu lượn, nước giải khát theo Tiêu chuẩn quốc gia có hàm lượng đường trên 5g/100 ml; điều chỉnh đối tượng chịu thuế đối với điều hòa nhiệt độ công suất lớn; đồng thời sửa đổi, làm rõ mô tả một số hàng hóa chịu thuế như thuốc lá, rượu, bia để bảo đảm thống nhất với pháp luật chuyên ngành.

Luật cũng rà soát, điều chỉnh các trường hợp không chịu thuế theo hướng thu hẹp ưu đãi, loại bỏ một số quy định không còn phù hợp, đồng thời bổ sung các trường hợp không chịu thuế đối với phương tiện, hàng hóa phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh, cứu hộ, cứu nạn, vận tải hành khách, du lịch và một số phương tiện chuyên dùng, qua đó bảo đảm hài hòa giữa yêu cầu điều tiết và hỗ trợ phát triển sản xuất - kinh doanh.

Luật cũng bổ sung thêm căn cứ và phương pháp tính thuế tuyệt đối. Ảnh: NGUYỆT NHI

Luật cũng điều chỉnh căn cứ, phương pháp tính thuế và lộ trình thuế suất theo hướng kết hợp giữa thuế suất tỷ lệ phần trăm và thuế tuyệt đối, đặc biệt đối với thuốc lá, rượu, bia. Theo đó, thuế đối với các mặt hàng này được điều chỉnh tăng dần theo lộ trình từ năm 2027 đến 2031, nhằm hạn chế tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Luật Tư pháp người chưa thành niên

Luật thiết lập 12 biện pháp xử lý chuyển hướng thay cho xử lý hình sự, nhấn mạnh giáo dục, phục hồi và tái hòa nhập cộng đồng. Các biện pháp ngăn chặn được đổi mới theo hướng hạn chế tạm giữ, tạm giam, bổ sung giám sát điện tử, giám sát bởi người đại diện hợp pháp, bảo lĩnh, đặt tiền bảo đảm; đồng thời quy định riêng các biện pháp cưỡng chế áp dụng chặt chẽ đối với NCTN.

Luật rút ngắn thời hạn điều tra, truy tố, xét xử đối với NCTN xuống tối đa bằng một nửa so với người trưởng thành; xác lập vai trò của người làm công tác xã hội trong tố tụng; quy định tách vụ án có NCTN để giải quyết độc lập.

Luật thiết kế hai thủ tục tố tụng riêng cho NCTN là người bị buộc tội và là bị hại, người làm chứng; áp dụng thủ tục xét xử thân thiện với phòng xử án, trang phục và cách thức điều hành phù hợp; đồng thời quy định mô hình giam giữ riêng cho NCTN, bảo đảm điều kiện học tập, chăm sóc y tế, sinh hoạt…

Đáng chú ý, mức tù có thời hạn được giảm: Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi tối đa 9 năm (trước đây 12 năm); người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi tối đa 15 năm (trước đây 18 năm), trừ một số tội đặc biệt nghiêm trọng.

Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế

Luật mở rộng bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài, điều kiện được bổ nhiệm phải có uy tín, ít nhất 10 năm kinh nghiệm xét xử các tranh chấp đầu tư - kinh doanh, am hiểu các hệ thống pháp luật khác nhau và có năng lực tiếng Anh, không quá 75 tuổi. Luật cũng đặt yêu cầu tương tự về chuyên môn và ngoại ngữ đối với thẩm phán Việt Nam.

Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế sẽ có trụ sở tại TP.HCM. Ảnh: THUẬN VĂN

Tòa án chuyên biệt thuộc hệ thống TAND, đặt tại TP.HCM, gồm tòa sơ thẩm, tòa phúc thẩm và bộ máy giúp việc; có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế và công nhận, cho thi hành bản án, phán quyết nước ngoài, trừ các vụ việc liên quan lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước.

Các luật khác có hiệu lực từ ngày 1-1-2026

Nhiều luật khác cũng chính thức có hiệu lực từ ngày 1-1-2026. Cụ thể:

Luật Giáo dục nghề nghiệp 2025;

Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn sửa đổi 2025;

Luật Điều ước quốc tế sửa đổi 2025;

Luật Quản lý nợ công sửa đổi 2025;

Luật Thống kê sửa đổi 2025;

Luật Địa chất và khoáng sản sửa đổi 2025;

Luật Giá sửa đổi 2025;

Luật Việc làm 2025;

Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh và động viên công nghiệp sửa đổi 2025;

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường;