Những trụ cột của Phú Yên dưới góc nhìn đô thị học

5 giờ trướcBài gốc

Đô thị Tuy Hòa đang phát triển từng ngày. Ảnh: NGỌC THẮNG

Điều kiện tự nhiên thuận lợi

Yếu tố biển là trụ cột mang tính bao quát. Với chiều dài bờ biển 189km, biển định hình nên không gian cho Phú Yên từ xưa tới nay. Dãy Trường Sơn hùng vĩ khi chạy vào đến Phú Yên; phía Bắc là núi Cù Mông như con rồng khổng lồ trườn ra biển; ở phía Nam núi Đá Bia hùng vĩ thuộc khối núi Đại Lãnh, như dấu chấm của dãy Trường Sơn sừng sững, hiên ngang vươn ra biển Đông, nơi đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền của Tổ quốc. Điều này làm cho bờ biển Phú Yên càng xinh đẹp và hấp dẫn.

Dọc bờ biển còn hoang sơ có nhiều đảo nhỏ, núi đồi, ruộng vườn cây lá xanh tươi bốn mùa. Với những bờ cát trắng trải dài, đôi khi lại cong như vầng trăng khuyết, có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như gành Đá Đĩa, đầm Cù Mông, đầm Ô Loan, vịnh Xuân Đài, vịnh Vũng Rô…

Phú Yên có ngư trường rộng, nằm trong vùng đa dạng về thủy hải sản, tại các eo biển, cửa sông có nhiều làng biển lâu đời với nghề nuôi trồng, đánh bắt hải sản, như câu cá ngừ đại dương, nuôi tôm hùm, với lễ hội cầu ngư, hò bả trạo đậm nét văn hóa làng biển Nam Trung Bộ.

Như chúng ta biết, thế kỷ XXI, con người và các đô thị hướng về biển, khai thác tiềm năng kinh tế biển, nhất là du lịch nghỉ dưỡng biển đảo. Từ khi tái lập tỉnh (1989) đến nay, Phú Yên đã chú trọng đầu tư cho kinh tế biển, các đô thị hướng biển, hướng sông. Biển Phú Yên đã xuất hiện trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Phú Yên có 4 con sông lớn được phân bổ đều khi đổ ra biển Đông, gồm sông Bàn Thạch ở TX Đông Hòa, sông Ba ở TP Tuy Hòa, sông Cái ở huyện Tuy An và sông Tam Giang ở TX Sông Cầu. Sông và các hồ đập đem lại sự trù phú cho các xóm làng, các đô thị ven sông. Các sông có nguồn nước ngọt và cát sạch. Nếu có kế hoạch khai thác hai nguồn tài nguyên quý giá này, quy hoạch khai thác quỹ đất ven sông sẽ nâng cao giá trị dòng sông.

Ngoài biển và sông, cánh đồng lúa Tuy Hòa từ lâu nổi tiếng cả nước, có hệ thống thủy nông Đồng Cam tự chảy do người Pháp khảo sát thiết kế và xây dựng. Đây được xem là mạch sống quê hương, như dòng sữa mẹ không bao giờ cạn, tưới cho 21.500ha, năng suất bình quân 70 tạ/ha, tổng sản lượng khoảng 300.000 tấn/năm. Với khí hậu nhiệt đới gió mùa, thuận lợi phát triển cây trồng vật nuôi, đây là nền móng vững chắc giữ ổn định lương thực và nâng cao giá trị kinh tế nông nghiệp.

Phú Yên có nhiều danh lam, thắng cảnh thu hút khách tham quan. Trong ảnh: Du khách chụp hình lưu niệm tại Mũi Điện - nơi đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền Việt Nam. Ảnh: NGỌC THẮNG

Giao thông kết nối liên vùng

Giao thông và liên kết vùng là động lực, là nền móng quan trọng để Phú Yên phát triển. Phú Yên có đủ 4 loại phương tiện giao thông đối ngoại. Quốc lộ 1, với hầm Đèo Cả là cầu nối giữa hai KKT Nam Phú Yên với Bắc Khánh Hòa; hầm Cù Mông và quốc lộ 1D là nhịp cầu giao thoa về kinh tế, văn hóa, xã hội giữa 2 đô thị Sông Cầu và Quy Nhơn. Quốc lộ 19C từ Vân Canh (Bình Định) chạy vào Đồng Xuân, đi cao nguyên Vân Hòa, Sơn Hòa, Sông Hinh; đấu nối với quốc lộ 25 đi Gia Lai và quốc lộ 29 đi Đắk Lắk. Đặc biệt tất cả các huyện, thị đều có giao thông đối ngoại. Tương lai gần còn có đường cao tốc Bắc Nam chạy qua.

Đường sắt Bắc - Nam với chiều dài gần 150km, qua 4 huyện, thị là TX Đông Hòa với 2 ga Hảo Sơn, Phú Hiệp; TP Tuy Hòa với 2 ga Đông Tác và Tuy Hòa; huyện Tuy An với 2 ga Hòa Đa và Chí Thạnh; huyện Đồng Xuân với ga La Hai. Mỗi ga đường sắt là cửa ngõ của đô thị, nơi giao lưu về kinh tế, văn hóa, là trạm trung chuyển hàng hóa giữa các phương tiện sắt - thủy - bộ với mọi miền đất nước. Tương lai có tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam chạy qua Phú Yên và tuyến đường sắt từ ga Phú Hiệp (TX Đông Hòa) đi TP Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) dài 169km.

Thế kỷ XXI, con người và các đô thị hướng về biển, khai thác tiềm năng kinh tế biển, nhất là du lịch nghỉ dưỡng biển đảo. Từ khi tái lập tỉnh (1989) đến nay, Phú Yên đã chú trọng đầu tư cho kinh tế biển, các đô thị hướng biển, hướng sông.

Đường hàng không có Cảng hàng không Tuy Hòa, là sân bay quân sự được xây dựng năm 1960 ngay tại phường Phú Thạnh, cách trung tâm thành phố khoảng 4km, rất thuận lợi cho việc đi lại. Hiện nay, với 2 đường bay Tuy Hòa - Hà Nội, Tuy Hòa - TP Hồ Chí Minh và ngược lại, sân bay Tuy Hòa hiện đại, có đủ điều kiện để mở các đường bay quốc tế phục vụ trong tỉnh và vùng Tây Nguyên, là cửa ngõ thuận lợi để giao lưu, hợp tác về kinh tế, văn hóa trong nước và thế giới.

Giao thông đường thủy có cảng Vũng Rô. Là cảng nước sâu hơn 20m, kín gió cho tàu thuyền có trọng tải lớn hơn 10.000 DVT ra vào dễ dàng, cảng Vũng Rô còn có kho xăng đầu với sức chứa 15.000m3, tiếp nhận được tàu trọng tải 5.000 DVT ra vào và làm hàng, cung cấp cho các tỉnh Tây Nguyên, Nam Trung Bộ. Tương lai có đường hầm từ ga Hảo Sơn qua đèo Cả đấu nối với cảng Vũng Rô, tạo nên mối giao thông liên hoàn sắt - thủy - bộ. Vịnh Vũng Rô và vịnh Xuân Đài còn là hai hải cảng quân sự lớn mang tầm cỡ quốc gia. Trong tương lai gần, cảng Bãi Gốc, điểm đầu của quốc lộ 29, là cảng nước sâu đang được các nhà đầu tư quan tâm đầu tư xây dựng.

Hệ thống đô thị Phú Yên được phân bổ khá đều, đến năm 2030 có 4 đô thị biển: Sông Cầu, Tuy An, Tuy Hòa và Đông Hòa; dọc quốc lộ 19 có 3 đô thị La Hai, Xuân Phước (Đồng Xuân), Vân Hòa (Sơn Hòa). Phía Bắc bờ sông Ba có đô thị Phú Hòa, Hòa Hội, Củng Sơn. Phía Nam sông Ba có đô thị Phú Thứ, Sơn Thành Đông, Hai Riêng và Tân Lập. Đến năm 2030, Phú Yên dự kiến có 13 đô thị, trong đó có 4 đô thị biển, 2 đô thị đồng bằng và 7 đô thị trung du miền núi. Dân số toàn tỉnh trên 1 triệu người, trong đó dân số đô thị dự kiến 60%. Về lao động chuyển dịch mạnh từ nông nghiệp sang dịch vụ và công nghiệp. Tại TP Tuy Hòa hôm nay có 2 trường đại học, 1 học viện ngân hàng, 3 trường cao đẳng; nơi đây còn là trung tâm văn hóa, giáo dục, nơi đào tạo nhân lực chất lượng cao cho miền Trung và Tây Nguyên.

Trên đây là vài nét luận bàn về một số trụ cột trong rất nhiều trụ cột nhằm quy hoạch xây dựng phát triển sau khi Phú Yên sáp nhập tỉnh Đắk Lắk. Phú Yên, miền đất thiên thời - địa lợi - nhân hòa đang phát triển mạnh bên bờ biển Đông.

KTS HOÀNG XUÂN THƯỞNG

Nguồn Phú Yên : https://baophuyen.vn/phu-yen-dat-nguoi/202505/nhung-tru-cot-cua-phu-yen-duoi-goc-nhin-do-thi-hoc-3c31677/