Đây là động thái cần thiết, được người dân mong đợi lâu nay bởi nhiều cơ sở nằm sâu trong nội đô đã gây ô nhiễm, quá tải hạ tầng, cản trở phát triển không gian đô thị. Tuy nhiên, bên cạnh sự đồng thuận, một nỗi lo lại hiện hữu: Liệu sau khi được di dời, khu vực các nhà máy, trụ sở này có biến thành những tòa nhà chung cư, trung tâm thương mại?
Thực tế hơn 20 năm trước cho thấy chủ trương đã rõ ràng và được đề ra từ lâu. Từ quy hoạch chung Hà Nội năm 1998, năm 2011 và cả các điều chỉnh gần đây, mục tiêu di dời cơ sở công nghiệp, bệnh viện, trường đại học ra khỏi nội đô luôn được nêu rõ.
Một số nhà máy đã chuyển đi, song phần đất ấy lại trở thành những khu căn hộ cao tầng, trung tâm thương mại. Điều đáng nói là sự xuất hiện của các công trình này không những không giúp giảm tải hạ tầng mà còn tạo thêm áp lực lên giao thông, trường học, dịch vụ công… - không như tinh thần quy hoạch ban đầu.
Bởi vậy, với đợt di dời lần này, dư luận kỳ vọng cần phải thực hiện đúng quy hoạch, bám sát mục tiêu tái cấu trúc không gian đô thị. Danh sách di dời được ban hành không chỉ để "điểm mặt" các cơ sở không phù hợp, mà còn nhằm xác lập nguyên tắc sử dụng lại quỹ đất theo hướng ưu tiên cho không gian công cộng, cây xanh, công trình văn hóa, hạ tầng xã hội và không gian mở phục vụ cộng đồng.
Tại khu vực nội đô, TP Hà Nội đã khẳng định không xây dựng nhà ở - một cam kết mạnh mẽ nhằm ngăn nguy cơ chung cư mọc lên khiến không gian đô thị thêm chật chội. Đáng chú ý, đối với các cơ sở y tế và giáo dục, việc di dời không chỉ nhằm giảm tải hạ tầng mà còn giúp nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo đảm tiêu chuẩn đất đai, môi trường và an toàn cho cư dân. Với cơ sở công nghiệp, yêu cầu di dời gắn liền với việc đổi mới công nghệ, tránh tình trạng "chuyển ô nhiễm từ nơi này sang nơi khác".
Điều đó cho thấy đợt di dời lần này không chỉ nhằm thay đổi vị trí mà còn là cơ hội nâng cao chất lượng phát triển. Tuy vậy, để cam kết không biến đất công trình di dời thành dự án thương mại đi vào thực tế, điều quan trọng nhất vẫn là cơ chế giám sát.
Quỹ đất sau khi các cơ sở, trụ sở di dời phải tiếp tục là tài sản công, không được "biến hóa" dưới bất kỳ hình thức hợp tác nào dẫn đến tư nhân hóa. Mọi quyết định quy hoạch, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đấu thầu - nếu có - cần minh bạch và được công bố rộng rãi để xã hội, người dân cùng biết, cùng giám sát.
Hà Nội đang hướng tới mục tiêu trở thành đô thị xanh, văn minh và bền vững. Di dời các cơ sở, trụ sở không phù hợp là bước đi quan trọng, song quan trọng hơn là việc sử dụng quỹ đất một cách đúng đắn, phục vụ lợi ích chung. Thành phố đã đặt mục tiêu rõ ràng, kỳ vọng lần này sẽ không lặp lại những bài học cũ.
Phan Đăng