Nông dân Gia Lai 'lên đời' nhờ công nghệ số

2 giờ trướcBài gốc

Vài năm gần đây, Gia Lai nổi lên như một trong những địa phương tiên phong trong nông nghiệp số. Mặc dù không quảng bá rầm rộ, nhưng những mô hình trồng trọt, chăn nuôi gắn với IoT, QR, nhà màng, dữ liệu số… liên tục xuất hiện tại các địa phương trong tỉnh.

Trồng chuối áp dụng công nghệ cao tại Công ty Cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Hưng Sơn ở Gia Lai.

Chỉ cần đi qua những vùng nông nghiệp trước đây vốn là cà phê, hồ tiêu, giờ đã thấy những nhà màng trắng trải dài và hệ thống tưới nhỏ giọt, cảm biến độ ẩm, drone phun thuốc hoạt động trên không trung.

Điều đáng nói hơn, công nghệ không còn chỉ là sân chơi của doanh nghiệp lớn. Ở nhiều địa phương vùng sâu vùng xa của Gia Lai, những người nông dân bình thường cũng có thể sở hữu một "hệ thống số" cho riêng mình – đôi khi đơn giản chỉ là một chiếc điện thoại thông minh và một mã QR gắn trên cây trồng.

Từ ký ức tuổi thơ đến hành trình số hóa cây dừa

Đầu tháng 12, gia đình chị Nguyễn Thị Thanh (phường Quy Nhơn Đông, tỉnh Gia Lai) đến xã Hòa Hội (Gia Lai) để thăm một cây dừa "đang sở hữu" của mình. Chị không phải chủ vườn, mà chỉ "đặt mua" nguyên cây trong cả năm qua mạng xã hội. Cứ mỗi mùa trái, gia đình có thể trực tiếp đến hái hoặc yêu cầu gửi tận nơi.

"Cuộc sống thành phố căng thẳng nên khi thấy mô hình này tôi bị thu hút ngay. Không chỉ là mua trái dừa mà tôi như được sở hữu một phần ký ức làng quê" - chị Thanh chia sẻ.

Mô hình "Cây dừa nhà tôi" do anh Lưu Anh Vũ (34 tuổi, trú xã Hòa Hội) bắt đầu triển khai từ năm 2024 trên diện tích 1,5 ha. Mỗi cây được cấp mã QR như "giấy khai sinh" điện tử, thể hiện toàn bộ quá trình chăm sóc, tình trạng sinh trưởng, năng suất và lịch thu hoạch. Người mua chỉ cần quét mã là theo dõi được cây của mình đã mua.

Điểm độc đáo của mô hình "Cây dừa nhà tôi" ở Gia Lai là mỗi cây dừa đều được “cấp” một mã QR riêng

Ngoài việc truy xuất nguồn gốc, mô hình tạo ra một dạng "đầu tư cảm xúc". Người mua cảm giác được sở hữu một phần ký ức quê nhà, còn người trồng thì có thêm động lực chăm cây tốt hơn.

Anh Vũ nói: "Tôi muốn họ xem cây như người bạn. Người bán không chỉ đưa sản phẩm ra thị trường, mà còn truyền cảm hứng sống xanh, sống gần thiên nhiên".

Một cây dừa cho 100 - 120 trái/năm, giá thuê 800.000 – 1 triệu đồng/cây. Nhẩm tính, thu lợi khoảng 1 triệu đồng mỗi cây một năm, chưa kể bán cây giống. Con số không quá lớn, nhưng với quy mô hàng trăm hộ tham gia, giá trị tổng thể lại rất đáng kể. Quan trọng hơn, người trồng được nâng vị thế, được tôn trọng đúng với công sức của mình.

Sau hiệu quả ban đầu, mô hình lan rộng tới nhiều hộ trong xã. Ông Đặng Văn Hoàng – chủ vườn dừa 120 cây ở xã Hòa Hội – cho biết việc gắn QR giúp nông dân minh bạch hơn, dễ tiếp cận thị trường, nâng giá trị trái dừa lên đáng kể. "Khách mua trái nhưng thực ra họ mua câu chuyện"- ông Hoàng nói.

Điều đáng chú ý ở mô hình "Cây dừa nhà tôi" là câu chuyện thay đổi tư duy. Trước đây, người trồng dừa chủ yếu bán cho thương lái với giá thấp, phụ thuộc mùa vụ. Khi áp dụng QR, người nông dân có thêm công cụ để chứng minh chất lượng, đồng thời tiếp cận trực tiếp người mua, cắt giảm khâu trung gian.

Quản trị vùng nguyên liệu bằng dữ liệu số

Nếu phía Đông Gia Lai nổi lên với mô hình "Cây dừa nhà tôi" thì phía Tây Gia Lai đang trở thành vùng thí điểm các hệ thống nhà màng trồng dưa lưới.

Mô hình trồng dưa lưới trong nhà màng của anh Hoàng Ngọc Khang (thôn 6, xã Ia Phí) cho thu nhập cao hơn nhiều so với cây cà phê. Ảnh: Lê Nam

Tại xã Ia Phí (huyện Chư Păh cũ), người dân trước đây chỉ trồng cà phê và lúa nước. Từ năm 2021, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Chư Păh triển khai mô hình trồng dưa lưới với tổng vốn hơn 1,8 tỉ đồng, Nhà nước hỗ trợ đầu vào, người dân đầu tư nhà màng và hưởng 100% sản phẩm.

Gia đình anh Phan Văn Thế đầu tư 200 triệu đồng, mỗi vụ thu 3,5 – 4 tấn/sào, bán khoảng 20.000 – 30.000 đồng/kg, lợi nhuận 50 triệu đồng/vụ. Mỗi năm trồng 4 vụ, thu nhập vượt xa cà phê. Từ vài sào ban đầu, đến nay, Ia Phí có gần 7 ha nhà màng.

Không chỉ dưa lưới, nhiều doanh nghiệp, cá nhân đã đầu tư AI, IoT, drone… vào quản trị vùng nguyên liệu: drone phun thuốc, drone bón phân, cảm biến IoT giám sát độ ẩm – dinh dưỡng – nhiệt độ; bản đồ số theo tiêu chuẩn GlobalGAP và tiêu chuẩn xuất khẩu sang Nhật, châu Âu…

Đại diện Công ty Hưng Sơn tại xã Ia Băng cho biết doanh nghiệp đang quản lý 550 ha chuối Nam Mỹ theo chuẩn GlobalGAP. Drone có thể thay thế 70 lao động/ngày, đồng thời đảm bảo sự đồng đều của sản phẩm.

Quan trọng hơn, áp dụng dữ liệu vào sản xuất giúp doanh nghiệp dự báo năng suất, giảm rủi ro thời tiết, điều phối kế hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường, chứ không còn "sản xuất rồi mới tìm nơi tiêu thụ".

Chăm sóc vườn cà phê bằng drone đang là xu hướng phổ biến của nông dân Gia Lai

Song song với sản xuất, truy xuất nguồn gốc trở thành yêu cầu bắt buộc khi muốn xuất khẩu. Hợp tác xã Hùng Thơm hiện đang liên kết trồng hơn 300 ha chanh dây, trong đó 80 ha đạt GlobalGAP. Toàn bộ vùng trồng đều được số hóa từ khâu sản xuất – sơ chế – bảo quản.

Theo ông Đoàn Ngọc Có – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai – nhiều thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc đều yêu cầu mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Từ đó, tỉnh phải quy hoạch vùng nguyên liệu theo hướng chuyên canh – tập trung – đồng nhất chất lượng, đồng thời đẩy mạnh công nghệ như IoT giám sát, drone phun thuốc, AI dự báo dịch bệnh.

Ông Nguyễn Tuấn Thanh – Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Gia Lai – cho biết trước đây, người nông dân luôn "bị thương lái quyết định giá". Nay họ có thể xây dựng thương hiệu, chủ động tìm thị trường, bán theo giá trị gia tăng và kết nối trực tiếp với người tiêu dùng.

Tỉnh đặt mục tiêu không chỉ áp dụng công nghệ, mà còn chuyển giao kỹ thuật VietGAP, hữu cơ, xây dựng chuỗi liên kết từ trồng – chế biến – tiêu thụ nhằm nâng giá trị sản xuất và đảm bảo đầu ra bền vững.

Khoảng 5 năm trước, ít người nghĩ công nghệ sẽ xuất hiện nhiều trong nông nghiệp Gia Lai. Nhưng giờ đây, khái niệm "nông dân dữ liệu", "vùng nguyên liệu số", "mã số vùng trồng"… đã trở nên quen thuộc. Chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh, người nông dân có thể quản lý vườn, theo dõi sâu bệnh, cập nhật thông tin thời tiết, kết nối khách hàng.

Chuối là một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu mạnh ở Gia Lai trong thời gian gần đây

Từ đó hình thành một "nghề mới": nghề nông gắn với dữ liệu. Trong tương lai, những hộ sản xuất nhỏ – nếu không có dữ liệu và truy xuất nguồn gốc – có thể không bán được sản phẩm vào hệ thống lớn. Đó không chỉ là đổi mới công nghệ, mà là đổi mới phương thức sản xuất và phân phối.

Dòng vốn tỉ đô "đổ bộ" Tây Gia Lai

Nhận thấy tiềm năng lớn, hàng loạt tập đoàn trong và ngoài nước đầu tư mạnh vào nông nghiệp công nghệ cao tại Tây Gia Lai. Tỉnh hiện có 175 dự án nông nghiệp công nghệ cao với tổng vốn hơn 27.000 tỉ đồng, trong đó có 125 dự án chăn nuôi và 50 dự án trồng trọt.

Nhiều doanh nghiệp lớn hiện đã có mặt tại Gia Lai như: Nafoods, Quicornac, Vĩnh Hiệp, Hưng Sơn, Nutifood, Thaco Agri, Ricky Farm… Sản phẩm từ Gia Lai đã xuất khẩu chính ngạch đến hơn 60 thị trường, đặc biệt là châu Âu – nơi yêu cầu rất cao về truy xuất và tiêu chuẩn canh tác.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai, giá trị sản xuất nông nghiệp công nghệ cao đạt 350 – 500 triệu đồng/ha, cao gấp 3 – 5 lần phương thức truyền thống. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 hình thành ít nhất 33 vùng nông nghiệp công nghệ cao và công nhận 8 – 10 doanh nghiệp đạt chuẩn.

Gia Lai đang hướng tới trở thành trung tâm nông nghiệp công nghệ cao hàng đầu Việt Nam – điểm đến của các tập đoàn quốc tế trong sản xuất sạch và phát triển bền vững.

Đức Anh

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/nong-dan-gia-lai-len-doi-nho-cong-nghe-so-196251210053226017.htm