Ô nhiễm không khí tại Hà Nội: Bài học từ các đô thị thế giới

2 giờ trướcBài gốc

Những ngày đầu tháng 12/2025, các bảng xếp hạng quốc tế liên tục chỉ ra rằng thủ đô Hà Nội nằm trong nhóm thành phố ô nhiễm nhất thế giới, với chỉ số bụi mịn PM2.5 ở mức “rất có hại” và “nguy hiểm” đối với sức khỏe cộng đồng.

Đường phố Hà Nội sáng 10/12/2025 chìm trong bụi mịn và sương mù dày đặc. Ảnh: Phan Phương – TTXVN

Sáng 10/12, AirVisual ghi nhận Hà Nội đứng thứ ba toàn cầu về mức độ ô nhiễm với chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình 236. Trước đó một ngày, Cơ quan theo dõi chất lượng không khí toàn cầu IQAir (Thụy Sỹ) cũng xếp Hà Nội trong nhóm 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

Đây không phải là hiện tượng bất thường, mà là tình trạng lặp lại nhiều năm. Theo NBC News, đầu năm 2025, chỉ số AQI tại Hà Nội thường xuyên vượt ngưỡng 300, buộc nhiều trường học phải đóng cửa và người dân phụ thuộc vào khẩu trang N95 để bảo vệ sức khỏe.

Tháng 3/2025, mức bụi mịn PM2.5 được ghi nhận cao gấp 24 lần khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Nguyên nhân, theo nhiều chuyên gia môi trường, không chỉ đến từ điều kiện khí tượng bất lợi mà còn từ sức ép phát thải ngày càng lớn của một đô thị đang phát triển nhanh.

* Tăng trưởng nhanh – hạ tầng môi trường chưa theo kịp

Hà Nội trở thành một trong những cực tăng trưởng mạnh của cả nước trong bối cảnh Việt Nam nổi lên là một trung tâm sản xuất mới của châu Á. Tốc độ gia tăng dân số cơ học cao, mật độ phương tiện dày đặc và hoạt động xây dựng mở rộng liên tục đã tạo áp lực lớn lên môi trường không khí.

Theo các nguồn thống kê trong nước, giao thông chiếm khoảng 50% tổng lượng phát thải gây ô nhiễm không khí ở Hà Nội, trong khi công nghiệp chiếm 30% và hoạt động xây dựng chiếm 10–15%. Khu vực ven đô đang chứng kiến hàng loạt dự án nhà ở, khu công nghiệp và đại đô thị, góp phần làm gia tăng mật độ bụi mịn trong không khí.

NBC News bình luận Hà Nội đang trải qua vòng xoáy phát triển tương tự nhiều đô thị châu Á: mở rộng nhanh, tiêu thụ năng lượng lớn, nhưng hạ tầng xử lý môi trường chưa bắt kịp. Nhiều dự án xây dựng các tòa nhà quy mô lớn liên tục được triển khai, cho thấy xu hướng mở rộng đô thị sẽ tiếp tục.

Khu vực hồ Tây, Hà Nội, nơi ô nhiễm nhất cả nước, ghi nhận ngày 10/12/2025. Ảnh: Phan Phương – TTXVN

Địa hình và điều kiện thời tiết – đặc biệt trong những đợt nghịch nhiệt – khiến lớp bụi mịn bị “giam” sát mặt đất, làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.

Ô nhiễm không khí đô thị được WHO xếp vào nhóm rủi ro môi trường lớn nhất đối với sức khỏe con người. Tiếp xúc kéo dài với PM2.5 liên quan trực tiếp đến bệnh tim mạch, ung thư phổi, hen suyễn và nhiều bệnh lý hô hấp khác.

Đáng chú ý, tác động của ô nhiễm không phân bố đồng đều. Người lao động nghèo, sinh sống gần khu công nghiệp hoặc trục giao thông lớn là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nhất nhưng lại ít có khả năng tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng.

Báo cáo “The Global Health Cost of PM2.5 Pollution”, do Ngân hàng Thế giới (WB) xuất bản năm 2023, chỉ ra rằng ô nhiễm không khí gây thiệt hại tương đương 3–5% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) mỗi năm tại nhiều quốc gia đang phát triển. Nếu tình trạng ô nhiễm kéo dài, chi phí y tế và giảm năng suất lao động sẽ tạo thêm sức ép lên tăng trưởng kinh tế đô thị.

* Các mô hình quốc tế - những giải pháp “gợi ý” cho Hà Nội

Nhiều thành phố trên thế giới đã triển khai thành công các giải pháp giảm ô nhiễm không khí, dựa trên ba trụ cột: kiểm soát phát thải giao thông, quản lý xây dựng – công nghiệp và tăng năng lực giám sát chất lượng không khí.

Thủ đô London (Anh) đã triển khai Khu vực Phát thải Siêu thấp (ULEZ), yêu cầu các phương tiện không đạt chuẩn khí thải phải trả phí khi vào nội đô. Chính sách này giúp giảm 44% nồng độ NO₂ chỉ sau 4 năm thực hiện, kể từ năm 2019. Ngoài ra, giới chức thành phố đồng thời cũng đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi sang xe điện và phương tiện sạch, hướng tới việc đáp ứng mục tiêu giảm phát thải cho London.

Góc nhìn tòa nhà Keangnam trên đường Phạm Hùng, Hà Nội sáng 10/12/2025 cho thấy Hà Nội chìm trong bụi mịn và sương mù dày đặc. Ảnh: Phan Phương - TTXVN

Thủ đô Paris (Pháp) lựa chọn giải pháp tăng không gian xanh và hạ tầng xe đạp. Thành phố này liên tục mở rộng làn xe đạp, cấm xe cũ chạy bằng dầu diesel và chuyển đổi nhiều tuyến phố thành không gian đi bộ. Các biện pháp cải tiến hạ tầng giúp giảm đáng kể lượng khí thải từ giao thông – nguồn ô nhiễm lớn nhất đô thị.

Trong khi đó, thành phố Amsterdam (Hà Lan) dành ưu tiên cho các phương tiện giao thông không động cơ. Thành phố đã giảm nhu cầu sử dụng ô tô cá nhân bằng cách tạo mạng lưới xe đạp lớn nhất châu Âu.

Còn tại New York (Mỹ), điện hóa đội xe buýt là chiến lược được tập trung phát triển. Năm 2023, Cơ quan quản lý hệ thống giao thông đô thị của New York công bố kế hoạch cắt giảm 500.000 tấn CO₂ mỗi năm, khi hoàn tất quá trình chuyển đổi sang xe buýt điện.

Tương tự, thủ đô Oslo (Na Uy) đã xây dựng nhiều khu phố chỉ dành cho người đi bộ – giúp chất lượng không khí được cải thiện rõ rệt.

Đáng chú ý, tại châu Phi - nơi tập trung phần lớn các nền kinh tế đang phát triển và là châu lục có số thành phố nằm trong tốp các địa phương có mức độ ô nhiễm cao trên toàn cầu, thủ đô Nairobi của Kenya đã áp dụng công nghệ, tăng khả năng cung cấp dữ liệu để cải thiện chính sách môi trường.

Sáng kiến trạm quan trắc giá rẻ Mwendwa, lắp đặt dọc theo một trong những tuyến đường đông đúc nhất thành phố từ năm 2021, cho phép thu thập dữ liệu theo thời gian thực. Đây là giải pháp phù hợp với các đô thị đang phát triển, có nguồn lực hạn chế nhưng cần dữ liệu để can thiệp kịp thời.

Mô hình dự án này, mặc dù nhỏ, đã tạo ra sự khác biệt trong cộng đồng. “Bằng cách chia sẻ liên kết với ứng dụng AirVisual, mô hình Mwendwa dễ dàng cung cấp dữ liệu cho học sinh trên toàn Kenya, cho phép các em tự nghiên cứu về ô nhiễm.

Dữ liệu cũng được sử dụng để thông báo cho các bậc phụ huynh có con nhỏ về tác động của chất lượng không khí kém, từ đó giúp người dân chủ động ứng phó với tình huống ô nhiễm không khí tăng cao", ông Tedy Mwendwa - nhà sáng lập và điều hành trạm quan trắc nói trên - cho biết.

Từ các kinh nghiệm quốc tế, một số chuyên gia nêu giải pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà Hà Nội có thể cân nhắc tiếp cận bao gồm: Thiết lập vùng phát thải thấp, hạn chế xe máy và xe tải cũ trong nội đô; Đẩy nhanh điện hóa giao thông công cộng, đặc biệt là xe buýt và taxi; Tăng cường kiểm soát bụi mịn tại công trường, áp dụng công nghệ che phủ và xử lý vật liệu xây dựng; Mở rộng mạng lưới quan trắc chất lượng không khí, bảo đảm chuẩn dữ liệu quốc tế; Phát triển không gian xanh, tăng khả năng hấp thụ và điều hòa môi trường.

Tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội là lời cảnh báo rõ ràng rằng phát triển kinh tế cần song hành với phát triển bền vững. Trong bối cảnh Hà Nội đang đặt mục tiêu trở thành đô thị thông minh, xanh và đáng sống, áp dụng các mô hình quốc tế cùng các giải pháp phù hợp thực tiễn địa phương chính là chìa khóa để bước qua “khủng hoảng bụi mịn” và xây dựng tương lai đô thị bền vững hơn.

Diệu Linh/bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/o-nhiem-khong-khi-tai-ha-noi-bai-hoc-tu-cac-do-thi-the-gioi/399712.html