Bà Kulsum Beghum làm nghề phân loại rác tại một bãi rác ở thủ đô Dhaka, Bangladesh. Theo một xét nghiệm được tài trợ bởi một công đoàn của những người nhặt rác, máu của bà chứa đến 650 hạt vi nhựa trên một mililit.
“Nhựa không tốt cho tôi” - bà nói với AFP thông qua một phiên dịch viên trong một cuộc phỏng vấn tại Geneva, Thụy Sĩ - nơi bà đến để làm chứng bên lề một sự kiện về môi trường.
“Mọi chuyện bắt đầu từ 30 năm trước” tại thủ đô Bangladesh, người phụ nữ 55 tuổi này kể lại. Ban đầu “nhựa được dùng để đựng dầu ăn và nước ngọt. Sau đó là túi mua sắm, thay thế túi đay truyền thống. Chúng tôi bị thu hút bởi nhựa, nó thật đẹp!" – bà chia sẻ.
Ngày nay, tại Bangladesh, nhựa có mặt ở khắp mọi nơi: dọc đường phố, rải rác trên bãi biển làm tắc nghẽn cống rãnh.
Beghum muốn cấm nhựa không thể tái chế khi chỉ ra rằng bà không thể bán lại chúng và chúng không có giá trị thị trường. "Không ai thu gom chúng cả" - bà nói.
Người dân băng qua một khu vực ngập rác nhựa ở thủ đô Dhaka của Bangladesh - Ảnh: Reuters
Thảm họa cho môi trường
Bà Indumathi đến từ bang Bangalore, miền nam Ấn Độ cũng đồng tình: 60% rác thải nhựa đến trung tâm phân loại rác thải do bà thành lập không thể tái chế, bà nói với AFP.
Chúng bao gồm các gói khoai tây chiên làm từ hỗn hợp nhôm và nhựa, và các sản phẩm khác sử dụng nhựa "nhiều lớp". "Không ai nhặt chúng trên đường phố và có rất nhiều loại" - bà nói.
Các nhà khoa học tham dự các cuộc đàm phán hiệp ước tại Liên Hợp Quốc ở Geneva ủng hộ bà.
"Túi nhựa nhiều lớp là một thảm họa cho môi trường. Chúng không thể tái chế được" - Tiến sĩ Stephanie Reynaud, nhà nghiên cứu hóa học polymer tại Trung tâm nghiên cứu Khoa học quốc gia Pháp khẳng định.
Bà Indamathi cũng chỉ trích những gì bà mô tả là thất bại về chính sách công.
Ví dụ, sau khi túi dùng một lần bị cấm ở nước bà vào năm 2014, bà đã thấy sự xuất hiện của hộp cơm trưa polypropylene màu đen hoặc trong suốt, cũng là loại dùng một lần.
"Chúng ta thấy ngày càng nhiều túi nilon trên đường phố và trong các bãi rác. Chúng đã thay thế túi mua sắm" - bà nói.
Theo một báo cáo gần đây của OECD về tình trạng rác thải nhựa ở Đông Nam Á thì "các chính sách công tham vọng hơn có thể giảm hơn 95% lượng rác thải vào năm 2050" trong khu vực, nơi mức tiêu thụ nhựa đã tăng gấp chín lần kể từ năm 1990 lên 152 triệu tấn vào năm 2022.
Nhu cầu của người tiêu dùng không phải là nguyên nhân, theo bà Seema Prabhu thuộc tổ chức phi chính phủ Trash Heroes có trụ sở tại Thụy Sĩ lập luận.
Thị trường đã tràn ngập nhựa dùng một lần, thay thế các mặt hàng truyền thống ở châu Á, chẳng hạn như bao bì bằng lá chuối ở Thái Lan và Indonesia, và hộp cơm trưa bằng kim loại ở Ấn Độ.
Người dân nhặt rác ở một khu rừng ngập mặn tại Surabaya, Indonesia - Ảnh: AFP
"Đó là một chủ nghĩa thực dân mới đang làm xói mòn các nền văn hóa truyền thống" - bà nói với AFP. Theo bà, nhiều việc làm có thể được tạo ra "trong một nền kinh tế tái sử dụng nhựa hơn là trong một nền kinh tế sử dụng nhựa một lần".
Bà Yuyun Ismawati Drwiega, một người Indonesia, đồng chủ tịch của tổ chức phi chính phủ Mạng lưới Loại bỏ ô nhiễm quốc tế cho biết các "gói" dầu gội, bột giặt hoặc nước sốt bằng nhựa dùng một lần là một tai họa.
“Chúng là những sản phẩm nhựa nhỏ nhất mà ngành công nghiệp này đã đầu độc chúng ta, dễ mang theo, dễ mua trong khi mọi ki-ốt đều bán chúng” - bà nói với AFP.
Tại Indonesia, các trung tâm thu gom và phân loại chuyên về túi nilon đã không thể ngăn chặn được làn sóng này, phần lớn đều đóng cửa không lâu sau khi mở cửa.
Tại Bali, nơi bà Ismawati Drwiega sinh sống, bà tổ chức các tour du lịch có hướng dẫn viên mà bà đặt biệt danh là “Người đẹp và quái vật”.
Vẻ đẹp là những bãi biển và khách sạn sang trọng còn “quái vật” là những con phố nhỏ, những nhà máy đậu phụ sử dụng than bánh nhựa làm nhiên liệu và những bãi rác.
Anh Duy (Theo AFP)