PGS.TS Ngô Trí Long: Gắn lương thưởng với hiệu quả để nâng sức cạnh tranh DNNN

29 phút trướcBài gốc

Chia sẻ tại Diễn đàn "DNNN nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt" do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức, chuyên gia kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long, Trường Đại học Thành Đông cho rằng, một cơ chế lương - thưởng thiếu hợp lý sẽ không khuyến khích sáng tạo, không tạo động lực cải cách, đồng thời có thể dẫn đến thất thoát nguồn lực. Ngược lại, một cơ chế tốt, minh bạch, công bằng và gắn với kết quả chắc chắn sẽ trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy năng suất, hiệu quả và trách nhiệm giải trình của người đứng đầu DNNN (DNNN).

Theo ông Ngô Trí Long, thời gian qua, hệ thống pháp lý liên quan đến quản trị lao động, tiền lương và đánh giá hiệu quả trong DNNN đã có bước thay đổi đáng kể. Từ Luật số 68/2025/QH15 đến các nghị định như 21/2024, 44/2025 hay 47/2021, các quy định đã dần tiệm cận thông lệ quản trị hiện đại, đặt nền móng cho cơ chế trả lương theo vị trí, theo hiệu quả, gắn với trách nhiệm và cam kết của người đại diện vốn. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, vẫn cần một quá trình triển khai quyết liệt, tránh hình thức, tránh việc áp dụng rập khuôn nhưng không đo lường được hiệu quả thực chất.

PGS. TS Ngô Trí Long chuyên gia kinh tế phân tích về nội dung: "Cơ chế tiền lương, đãi ngộ và trách nhiệm người quản lý trong DNNN" tại Diễn đàn "DNNN nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt" do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức sáng 20/11.

Khung pháp lý mới và yêu cầu gắn lương với hiệu quả

Các văn bản pháp lý hiện hành đã xác định rõ nguyên tắc người quản lý DNNN được trả lương theo vị trí việc làm, quy mô doanh nghiệp và mức độ hoàn thành nhiệm vụ, chứ không còn tình trạng "bình quân chủ nghĩa" hay phụ thuộc quá lớn vào thâm niên như trước đây. Đây là bước tiến quan trọng để DNNN vận hành theo cơ chế thị trường và nâng cao tính cạnh tranh.

Một trong những nội dung nổi bật là việc tách bạch quỹ lương của người quản lý với quỹ lương của người lao động. Điều này không chỉ làm rõ trách nhiệm và quyền lợi của từng nhóm, mà còn tránh tình trạng dồn quỹ lương cho bộ máy quản lý hoặc sử dụng quỹ lương không minh bạch. Song song đó, các quy định yêu cầu doanh nghiệp phải công khai chi phí quản lý, mức lương - thưởng của người điều hành và báo cáo định kỳ theo Nghị định 47/2021, qua đó tăng cường giám sát của cơ quan chủ sở hữu và xã hội.

"Mức lương, thưởng và thu nhập tăng thêm được xây dựng dựa trên chỉ tiêu kế hoạch từ đầu năm, cùng hệ thống chỉ số đánh giá hiệu quả (KPI) gồm ba nhóm cốt lõi: kết quả tài chính; năng suất, đổi mới, chuyển đổi số; và tuân thủ, minh bạch. Đây là những thước đo giúp lượng hóa kết quả thực hiện nhiệm vụ, từ đó quyết toán lương - thưởng hằng năm. Đặc biệt, lương - thưởng chỉ được chi khi doanh nghiệp có lợi nhuận, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ ngân sách và công bố thông tin đúng quy định", PGS.TS Ngô Trí Long nói.

Theo ông Long, một điểm khác là cơ chế thu hồi thưởng khi có sai phạm. Nếu doanh nghiệp kê khai số liệu sai hoặc vi phạm gây thiệt hại, khoản thưởng đã nhận sẽ bị truy thu. Quy định này góp phần hạn chế rủi ro đạo đức và buộc người quản lý phải thận trọng hơn trong quyết định điều hành, quản lý vốn Nhà nước.

Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) Đỗ Tiến Sỹ dự và phát biểu khai mạc Diễn đàn.

Thưởng - phạt hai chiều và yêu cầu siết trách nhiệm cá nhân

Chuyên gia kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long, Trường Đại học Thành Đông cho rằng, người quản lý DNNN chịu trách nhiệm cá nhân đối với kết quả sản xuất kinh doanh, mức độ bảo toàn vốn, và các chỉ tiêu được giao. Nếu doanh nghiệp thua lỗ hoặc không hoàn thành nghĩa vụ, người điều hành sẽ không được thưởng, đồng thời có thể bị giảm lương hoặc bị xem xét trách nhiệm theo pháp luật. Cơ chế này góp phần chấm dứt tư duy "núp sau tập thể" và nâng cao tính minh bạch trong quản trị.

Tuy nhiên, để cơ chế này thực sự hiệu quả, việc xây dựng KPI có khả năng đo lường được và kiểm chứng được là yếu tố cốt lõi. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa thiết lập được hệ thống chỉ tiêu đủ tin cậy; việc đánh giá đôi khi vẫn thiên về hình thức, thiếu dữ liệu và thiếu công cụ giám sát độc lập. Khoảng cách giữa chính sách và thực thi khiến cơ chế lương - thưởng ở không ít doanh nghiệp vẫn còn nặng tính hành chính, chưa tạo ra áp lực đổi mới đủ lớn.

Một điểm đáng chú ý là quy định về thưởng vượt khung cho trường hợp hoàn thành vượt chỉ tiêu, với trần tối đa 20% lương bình quân. Tuy nhiên, một phần thưởng sẽ được giữ lại đến cuối nhiệm kỳ để tránh tình trạng "ăn xổi", chạy theo thành tích ngắn hạn mà bỏ qua mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp. Đây là cơ chế nhằm cân bằng giữa động lực cá nhân và lợi ích bền vững của DNNN.

Bên cạnh đó, cơ chế công khai tiền lương - thưởng theo Nghị định 47/2021, nếu được thực hiện nghiêm túc, sẽ giúp xã hội giám sát hiệu quả hơn, qua đó tạo áp lực minh bạch và giảm nguy cơ lạm quyền hoặc quản trị thiếu trách nhiệm. Tuy vậy, trên thực tế, không phải doanh nghiệp nào cũng công bố đầy đủ và đúng thời hạn các thông tin liên quan đến thu nhập của lãnh đạo, khiến dư luận nhiều lúc hiểu sai hoặc nghi ngại về chế độ đãi ngộ trong DNNN.

"Để chính sách phát huy hiệu quả, các DNNN cần cập nhật quy chế nội bộ, chuẩn hóa hợp đồng trách nhiệm, thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ và bảo đảm công bố thông tin minh bạch. Quan trọng hơn, cơ quan chủ sở hữu phải thực hiện giám sát độc lập, thường xuyên và khách quan, tránh tình trạng "vừa đá bóng vừa thổi còi", PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh.

PGS.TS Ngô Trí Long, Trường Đại học Thành Đông tham gia tọa đàm tại Diễn đàn.

Cơ chế tiền lương, thưởng và trách nhiệm đối với người quản lý DNNN đã có những bước đổi mới căn bản, hướng đến mô hình quản trị hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Khi hệ thống pháp lý, cơ chế đánh giá và minh bạch thông tin được thực hiện đồng bộ, tiền lương sẽ không chỉ là chi phí mà sẽ trở thành đòn bẩy thúc đẩy năng suất, hiệu quả, kỷ luật và trách nhiệm giải trình. Ngược lại, nếu triển khai nửa vời, cơ chế sẽ tiếp tục bị hành chính hóa, không tạo động lực cho đội ngũ quản lý, và đánh mất vai trò là động cơ phát triển của khu vực DNNN.

Trong bối cảnh mục tiêu đặt ra trong giai đoạn tới là nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030; trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045; duy trì tốc độ tăng trưởng "2 con số" trong giai đoạn 2026-2030; triển khai có hiệu quả các Nghị quyết "trụ cột" về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, về phát triển kinh tế tư nhân… đòi hỏi phải có những cải cách và biện pháp thúc đẩy tăng trưởng đột phá đối với DNNN, cơ cấu lại khu vực này theo hướng tinh gọn, hiệu quả để DNNN thực sự phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt trong các ngành lĩnh vực then chốt, thiết yếu của nền kinh tế.

Diễn đàn "DNNN: Nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt" mang ý nghĩa thời sự và thiết thực trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công cuộc đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế và hội nhập ngày càng sâu rộng với khu vực và thế giới.

Với sự tham dự của 200-250 đại biểu, bao gồm đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành, viện nghiên cứu, trường đại học, cùng đại diện các DNNN, tổng công ty, cơ quan truyền thông…, Diễn đàn là dịp để phân tích những cơ hội và thách thức hiện nay, đồng thời đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm giúp DNNN thật sự trở thành động lực dẫn dắt, kiến tạo và lan tỏa phát triển trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại diễn đàn.

Chương trình có sự đồng hành của các nhà tài trợ gồm: Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN); Tổng công ty Khí Việt Nam - Công ty cổ phần (PV GAS); Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank); Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí - Công ty Cổ phần (PVFCCo); Công ty Cổ phần Lọc Hóa Dầu Bình Sơn; Tổng công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (Habeco); Tổng công ty Viễn thông Mobifone.

Lê Hoàng - Văn Ngân/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/pgsts-ngo-tri-long-gan-luong-thuong-voi-hieu-qua-de-nang-suc-canh-tranh-dnnn-post1247790.vov