Phân cấp, ủy quyền: Chìa khóa để quản lý 'siêu xã' sau sáp nhập

2 ngày trướcBài gốc

Từ ngày 1-7 tới, khi mô hình chính quyền hai cấp (cấp tỉnh, cấp xã) đi vào vận hành, cấp xã sẽ cơ bản thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp huyện và cấp xã hiện nay. Với địa bàn rộng hơn, nhiệm vụ, quyền hạn nhiều hơn thì khối lượng công việc của cấp xã dự kiến sẽ rất lớn. Đặc biệt, ở các đô thị như Hà Nội, TP.HCM… sau khi sáp nhập sẽ xuất hiện những siêu phường, siêu xã đến gần 200.000 dân.

TS Nguyễn Đức Quyền, chuyên gia quản lý công, Học viện Cán bộ TP.HCM, nhìn nhận việc quản lý tốt các “siêu xã” không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để chúng ta kiến tạo một nền hành chính địa phương tinh gọn, hiệu quả và phục vụ người dân tốt hơn.

Đảm bảo cấp xã có đủ thẩm quyền

. Phóng viên: Thưa ông, đâu là yếu tố căn cơ giúp chính quyền cấp xã quản lý tốt địa bàn trong bối cảnh sáp nhập mới, hình thành nhiều “siêu xã”?

+ TS Nguyễn Đức Quyền: Để quản lý tốt siêu xã, yếu tố căn cơ nhất chính là nâng cao năng lực thích ứng và chuyển đổi toàn diện của bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Cụ thể hơn, chúng ta cần tập trung phân quyền mạnh mẽ, rõ ràng vì việc sáp nhập không chỉ tăng quy mô còn đi kèm với việc phân cấp cụ thể, minh bạch hơn.

Muốn như thế phải rà soát và điều chỉnh khung pháp lý, các quy định pháp luật liên quan để đảm bảo cấp xã có đủ thẩm quyền, quyền hạn thực hiện nhiệm vụ của cấp tỉnh chuyển giao, tránh tình trạng “có việc mà không có quyền” hoặc “có quyền mà không có nguồn lực”.

Với địa bàn rộng hơn, các vấn đề phát sinh sẽ đa dạng và phức tạp hơn, buộc các đơn vị hành chính phải nhìn nhận lại quy trình làm việc. Khi những bất cập, chồng chéo trở nên rõ ràng, cần thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng, ban chuyên môn của cấp xã, cũng như giữa cấp xã với cấp trên và các đơn vị liên quan.

Cán bộ giải quyết thủ tục hành chính cho người dân tại xã Vĩnh lộc A, huyện Bình Chánh, TP.HCM. Ảnh: HOÀNG GIANG

Lúc này, đi đôi với phân quyền là trách nhiệm giải trình vì với cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động rõ ràng, minh bạch sẽ giúp từng cá nhân và tập thể nâng cao trách nhiệm, tạo động lực để nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, cấp xã cũng cần triển khai mạnh mẽ chính quyền điện tử, hướng tới chính quyền số. Trong đó, số hóa hồ sơ, quy trình, dịch vụ công trực tuyến mức độ cao (toàn trình), ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để hỗ trợ ra quyết định.

Để làm được việc này, cấp xã phải được trang bị đầy đủ hệ thống máy tính, đường truyền Internet tốc độ cao, phần mềm chuyên dụng để vận hành các ứng dụng công nghệ. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn người dân sử dụng các dịch vụ công trực tuyến để giảm tải cho bộ phận một cửa.

Tôi tin rằng thành công của quá trình sáp nhập đơn vị hành chính sẽ được quyết định bởi khả năng kiến tạo một nền hành chính cấp xã thực sự tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, lấy người dân làm trung tâm.

Ủy quyền phù hợp với đặc thù từng xã

. Dự luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 có quy định UBND cấp tỉnh đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương cấp cơ sở. Việc này được kỳ vọng sẽ trao đủ quyền cho cấp xã thực hiện tốt nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

+ Dự luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi với quy định đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho cấp cơ sở là một tín hiệu mở ra kỳ vọng lớn về một nền hành chính gần dân, sát dân và phục vụ dân tốt hơn.

Đây chính là “chìa khóa” để giải quyết những nút thắt trong công tác quản lý nhà nước tại địa phương, đặc biệt là ở cấp xã - nơi trực tiếp tiếp xúc và giải quyết công việc cho người dân. Phân cấp, ủy quyền không phải là một đích đến mà là một quá trình liên tục điều chỉnh và hoàn thiện.

Việc trao đủ quyền cho cấp xã không chỉ đơn thuần là chuyển giao danh mục nhiệm vụ từ cấp trên xuống mà mang theo những kỳ vọng sâu sắc hơn về tính chủ động và tự chịu trách nhiệm chứ không chỉ là chờ đợi chỉ đạo từ cấp trên cho từng vấn đề. Họ sẽ chủ động hơn trong việc đưa ra quyết định, triển khai các giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương và chịu trách nhiệm trực tiếp về hiệu quả công việc.

Đồng thời, điều này cũng giúp rút ngắn quy trình, giảm thời gian giải quyết công việc, thay vì phải đi lại nhiều nơi, qua nhiều cấp để giải quyết một thủ tục hành chính, người dân có thể hoàn thành ngay tại cấp xã.

TS Nguyễn Đức Quyền, chuyên gia quản lý công, Học viện Cán bộ TP.HCM.

. Vậy theo ông phân cấp, ủy quyền thế nào để thực sự đạt hiệu quả?

+ Để việc phân cấp, ủy quyền thực sự trở thành động lực nâng cao năng lực quản trị cấp cơ sở, giúp công việc của người dân được giải quyết ngay tại xã, tôi cho rằng cần thực hiện bài bản, khoa học và có tầm nhìn chiến lược với tinh thần là quyền đi đôi với trách nhiệm.

Vì thế, phải quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của cấp xã được ủy quyền đến đâu, thẩm quyền ra quyết định và trách nhiệm giải trình tương ứng. Đặc biệt không rập khuôn cho tất cả địa phương, thậm chí điều chỉnh mức độ phân cấp, ủy quyền phù hợp với năng lực thực tế, điều kiện kinh tế - xã hội và đặc thù của từng xã.

Phân cấp, ủy quyền phải đi kèm với phân bổ ngân sách tương xứng, bao gồm các chi phí về vận hành bộ máy, triển khai các dịch vụ công và đầu tư phát triển. Đảm bảo đủ số lượng và chất lượng cán bộ, công chức cấp xã, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc, đặc biệt là hạ tầng công nghệ thông tin.

Chưa kể là cần triển khai mạnh mẽ chính quyền điện tử, dịch vụ công trực tuyến. Thực hiện giám sát từ cấp trên, của HĐND, MTTQ, người dân cũng như cộng đồng công khai, minh bạch và dân chủ.

Để thực sự giúp công việc của người dân được giải quyết ngay cấp xã, chúng ta cần sự kết hợp đồng bộ giữa ý chí chính trị, khung pháp lý chặt chẽ, nguồn lực đảm bảo và đội ngũ cán bộ tận tâm, chuyên nghiệp.

Cần cho chủ tịch phân công, ủy quyền cho công chức

. Vậy có cần trao quyền cho chủ tịch UBND cấp xã về phân công, ủy quyền với công chức giải quyết một số công việc nhất định thuộc thẩm quyền nhằm giảm bớt áp lực?

+ Có nhiều ý kiến đề xuất dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi cho phép chủ tịch UBND cấp xã phân công, ủy quyền cho công chức giải quyết một số phạm vi công việc nhất định, với điều kiện người được ủy quyền chịu trách nhiệm trước chủ tịch và pháp luật, là điều vô cùng quan trọng và cần thiết.

Bởi khi nhìn vào bức tranh của một siêu xã sau sáp nhập, chủ tịch cấp xã phải giải quyết từ những vấn đề vĩ mô như phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng đến những công việc vi mô, hành chính hằng ngày như ký hàng trăm loại văn bản, tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và cả những sự vụ phát sinh đột xuất.

Khối lượng công việc khổng lồ này, đặc biệt ở các đô thị lớn hoặc những vùng đông dân, thời gian của chủ tịch cấp xã bị phân tán nghiêm trọng, khiến họ khó có thể chuyên tâm vào công tác quản lý, chỉ đạo chiến lược.

Họ cũng không đủ thời gian để đi sâu vào từng vấn đề, nghiên cứu chính sách hoặc thậm chí là gặp gỡ, lắng nghe người dân một cách thấu đáo. Hơn nữa, chủ tịch không thể một mình quán xuyến và giải quyết tất cả công việc của một địa bàn rộng hơn và dân số đông hơn gấp nhiều lần. Vậy việc cho phép chủ tịch cấp xã phân công, ủy quyền trực tiếp cho công chức dưới quyền sẽ giúp họ tập trung vào quản lý chiến lược.

Khi đó, chủ tịch cấp xã có thể dành nhiều thời gian hơn cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng kế hoạch phát triển địa phương, giám sát, kiểm tra, xử lý những vấn đề phức tạp, mang tính vĩ mô, nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước ở cấp cơ sở.

Chủ tịch có thể đi sâu hơn vào công tác đối thoại, lắng nghe ý kiến của người dân và giải quyết các điểm nóng, vốn là những nhiệm vụ đòi hỏi sự hiện diện và thẩm quyền cao nhất của người đứng đầu.

Mặt khác, khi đội ngũ công chức không còn là người thụ động thực hiện mà trở thành người trực tiếp chịu trách nhiệm, họ sẽ được nâng cao năng lực cũng như sự chủ động, chuyên nghiệp và người dân cũng sẽ hài lòng hơn với dịch vụ công.

Tất nhiên, chúng ta cần nêu rõ phạm vi ủy quyền, có giới hạn. Chẳng hạn, quy định rõ những loại công việc, phạm vi nào có thể được ủy quyền, tránh ủy quyền những nhiệm vụ mang tính chất quyết định chính sách, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của người dân hoặc đòi hỏi thẩm quyền cao của chủ tịch.

Cơ chế này thể hiện sự đổi mới tư duy trong quản lý nhà nước, tin tưởng và trao quyền cho đội ngũ công chức để họ phát huy tối đa năng lực.

Người dân làm thủ tục tại Phòng công chứng số 4, TP.HCM. Ảnh: HOÀNG GIANG

. Để giảm tải cho cấp xã, có lẽ cũng cần ủy quyền triệt để hơn cho các đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL) trong cung cấp hành chính dịch vụ công, thưa ông?

+ Theo tôi, việc ủy quyền một phần hoặc toàn bộ cho ĐVSNCL nên tập trung vào một hoặc một vài lĩnh vực. Trong đó, xác định rõ danh mục dịch vụ nào có thể chuyển giao hoàn toàn hoặc một phần cho ĐVSNCL, ưu tiên các dịch vụ mang tính chất sự nghiệp như y tế cơ sở (trạm y tế), giáo dục (trường học), văn hóa (nhà văn hóa, trung tâm thể thao), dịch vụ môi trường, thủy lợi...

Đồng thời, phân loại theo mức độ phức tạp từ các dịch vụ đơn giản, thường xuyên hoặc chỉ ủy quyền một phần quy trình đối với các dịch vụ phức tạp, có tính pháp lý cao. Xây dựng khung pháp lý và cơ chế ủy quyền minh bạch về phạm vi, điều kiện, quy trình ủy quyền từ cơ quan quản lý nhà nước cho ĐVSNCL.

Đối với các dịch vụ công thiết yếu mà ĐVSNCL không thể hoàn toàn tự chủ, Nhà nước cần có cơ chế đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ kèm theo kinh phí rõ ràng bằng hình thức đấu thầu, đảm bảo minh bạch và theo tiêu chí chất lượng đầu ra.

Việc ủy quyền cho ĐVSNCL không chỉ giảm tải cho cấp xã mà còn là bước đi quan trọng để xây dựng một nền hành chính phục vụ chuyên nghiệp, hiện đại, lấy người dân làm trung tâm. Qua đó, giúp chính quyền tập trung vào chức năng quản lý nhà nước cốt lõi, còn các ĐVSN sẽ phát huy thế mạnh chuyên môn trong cung ứng dịch vụ.

. Xin cảm ơn ông.

Trao quyền, nâng vị thế cán bộ tư pháp - hộ tịch

Việc chủ tịch phường được ủy quyền cho cán bộ tư pháp - hộ tịch ký chứng thực theo Nghị quyết 131/2020 về tổ chức chính quyền đô thị tại TP.HCM là một điểm sáng, bước đi đột phá trong công cuộc cải cách hành chính, đã mang lại những hiệu quả tích cực trên nhiều phương diện, nhất là với một đô thị lớn như TP.HCM.

Trên thực tế, chưa tính đến việc sáp nhập tỉnh hiện nay, tại các phường đông dân của TP.HCM, số lượng hồ sơ chứng thực mỗi ngày có thể lên đến hàng trăm, chiếm phần lớn thời gian ký tên của lãnh đạo phường.

Trong khi đó, cán bộ tư pháp - hộ tịch là những người có chuyên môn sâu về lĩnh vực chứng thực. Việc trao quyền ký chứng thực cho họ giúp quá trình xử lý hồ sơ nhanh chóng, chính xác và chuyên nghiệp hơn, giảm thiểu sai sót.

Việc được ủy quyền ký chứng thực không chỉ là trao thêm quyền hạn mà còn là nâng cao vị thế và trách nhiệm của cán bộ tư pháp - hộ tịch. Họ phải ý thức được vai trò quan trọng của mình, từ đó làm việc nghiêm túc, cẩn trọng và có trách nhiệm hơn.

Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận việc ủy quyền luôn đi kèm với rủi ro lạm dụng quyền lực hoặc sai sót. Do vậy, cần có cơ chế giám sát, kiểm tra chặt chẽ của chủ tịch phường đối với hoạt động của cán bộ được ủy quyền.

TS NGUYỄN ĐỨC QUYỀN

*****

Chủ tịch xã ủy quyền cho công chức là cần thiết

Yếu tố căn cơ giúp chính quyền cấp xã quản lý tốt địa bàn trong bối cảnh sáp nhập chính là xây dựng và củng cố bộ máy quản lý chính quyền cấp xã đủ năng lực, hiệu quả. Điều này đòi hỏi phải đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức xã.

Trong giai đoạn hiện nay, việc phân cấp, ủy quyền là yêu cầu tất yếu, khách quan và cần thiết. Việc này giúp cấp xã chủ động hơn trong giải quyết cũng như giảm tải công việc cho cấp trên, phát huy được tính tự chủ cho địa phương. Đồng thời tăng cường tính tự chịu trách nhiệm ở địa phương.

Thực tế, lãnh đạo phường phải làm nhiệm vụ ký chứng thực các loại giấy tờ đã tạo áp lực, hạn chế thời gian để giải quyết các công việc cấp bách khác. Chưa kể khi lãnh đạo phường họp hay đi công tác, việc ký giấy tờ bị chậm trễ, người dân phải chờ đợi, nhiều khi phải đi lại nhiều lần.

Vì vậy, việc chủ tịch phường được ủy quyền cho cán bộ tư pháp - hộ tịch ký chứng thực nhằm giảm tải áp lực cho chính quyền, không để người dân chờ đợi lâu là phù hợp. Thực tiễn cũng cho thấy việc này đã đạt được hiệu quả nhất định, đáp ứng công cuộc cải cách hành chính.

Thời gian tới, để phân cấp, ủy quyền có hiệu quả thì quy định thẩm quyền của chủ tịch UBND cấp xã về việc phân công, ủy quyền cho công chức giải quyết một số phạm vi công việc nhất định thuộc thẩm quyền là hợp lý và cần thiết nhưng phải tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát cùng chế độ chịu trách nhiệm.

TS NGUYỄN TRẦN NHƯ KHUÊ, Học viện Cán bộ TP.HCM

******

Giải pháp nào để phân cấp, ủy quyền hiệu quả cho cấp xã?

Dự luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi hiện nay đang được cơ quan soạn thảo tiếp thu các ý kiến góp ý của đại biểu trong các phiên thảo luận tại kỳ họp thứ 9, dự kiến Quốc hội sẽ thông qua vào ngày 24-6 tới.

Một trong những nội dung được các đại biểu quan tâm nêu ý kiến tại các phiên thảo luận là cơ chế phân cấp, ủy quyền phải làm sao để tạo thuận lợi trong quá trình thực thi nhiệm vụ, giải quyết các thủ tục hành chính cho người dân.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (TP.HCM) nhìn nhận sau khi sắp xếp, cấp xã sẽ là cấp chính quyền đầy đủ, bao gồm HĐND và UBND, đảm nhiệm nhiệm vụ, quyền hạn của cấp huyện hiện nay và cấp xã.

Ông cho rằng lúc này khối lượng công việc của cấp xã tăng lên nhiều, địa bàn rộng hơn, do vậy cách thức tổ chức công việc của UBND cấp xã rất quan trọng để làm sao có thể giải quyết tốt hơn công việc của dân.

Theo ông Hiển, với cơ cấu hiện nay, UBND cấp xã có chủ tịch và phó chủ tịch, có phòng chuyên môn nhưng trong dự luật không đặt ra câu chuyện phân cấp, ủy quyền. Lúc này, tất cả công việc giải quyết sẽ phải do chủ tịch và phó chủ tịch cấp xã thực hiện.

“Ký nhân danh cấp xã, nhân danh ủy ban chỉ có chủ tịch và phó chủ tịch. Nếu như vậy, sẽ dồn công việc lên cho chủ tịch và phó chủ tịch” - ông Hiển nói và cho rằng mục tiêu giải quyết công việc của người dân tốt hơn cũng sẽ gặp thách thức lớn.

Giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM Nguyễn Thị Hồng Hạnh cho biết trong các nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị mà TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng, Hà Nội đang thực hiện có cơ chế cho phép UBND phường được ủy quyền cho công chức tư pháp - hộ tịch ký chứng thực. Với số lượng hồ sơ cần ký chứng thực mỗi ngày của người dân, cơ chế này đã giúp làm giảm áp lực rất lớn cho các lãnh đạo phường.

Tuy nhiên, theo bà Hạnh, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện nay đã bãi bỏ các nghị quyết về mô hình này, dẫn đến từ ngày 1-7 cũng không còn cơ chế UBND phường được ủy quyền cho công chức tư pháp - hộ tịch ký chứng thực.

“Với TP.HCM, sau sáp nhập sẽ có quy mô dân số rất lớn, khối lượng công việc cũng tăng lên. Nếu không có cơ chế ủy quyền thì chủ tịch, phó chủ tịch không thể đảm đương hết lượng công việc hằng ngày. Nếu hẹn hồ sơ lại cho dân sẽ gây sự ách tắc rất lớn” - đại biểu đoàn TP.HCM nói.

Còn theo đại biểu Phan Thị Thanh Phương (TP.HCM), Công văn 03 của Ban Chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, hướng dẫn cơ cấu lãnh đạo UBND cấp xã có một chủ tịch và hai phó chủ tịch. Trong đó, một phó chủ tịch sẽ kiêm chánh văn phòng, người còn lại kiêm giám đốc trung tâm hành chính công.

“Như vậy, phó chủ tịch kiêm giám đốc trung tâm hành chính công thì gần như phải ngồi suốt ở văn phòng để xử lý văn bản, giấy tờ… Phó chủ tịch kiêm chánh văn phòng cũng thường xuyên phải dành thời gian xử lý rất nhiều nhiệm vụ, đầu mối công việc của lãnh đạo, gần như chiếm rất nhiều thời gian” - bà Phương nêu thực trạng.

Từ đó, đại biểu Phương đề nghị cơ quan soạn thảo tính toán, phát huy những cơ chế hiệu quả của mô hình chính quyền đô thị đang áp dụng, có sự phân công, ủy quyền cho cán bộ ở các đơn vị thực hiện.

NGUYỄN THẢO

-----

Lựa chọn cán bộ giỏi cho cấp xã

Thực hiện chủ trương sắp xếp, cả nước sẽ còn 3.321 đơn vị cấp xã (giảm 6.714 đơn vị, khoảng 66,91%). Về mặt mô hình, các xã cũng sẽ có các phòng để tham mưu về mặt chuyên môn, tuy nhiên nhân sự sẽ ít hơn, không có phòng chuyên môn sâu như cấp huyện.

Với việc sáp nhập 3-4 xã làm một thì tính chất, quy mô công việc cũng có sự thay đổi, do vậy, các địa phương, đơn vị phải có tính toán để lựa chọn, sắp xếp cán bộ giỏi cho các phòng chuyên môn, đảm bảo chất lượng công việc, phục vụ dân được tốt nhất.

Sau sắp xếp, phần lớn công việc từ huyện sẽ giao về cho xã, điều này đòi hỏi cán bộ phải không ngừng nâng cao chuyên môn; cơ quan cấp trên cũng phải lựa chọn những cán bộ có trình độ, kiến thức, kinh nghiệm để tham mưu, giúp cấp xã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Đại biểu ĐẶNG BÍCH NGỌC (Hòa Bình)

LÊ THOA thực hiện

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/phan-cap-uy-quyen-chia-khoa-de-quan-ly-sieu-xa-sau-sap-nhap-post852904.html