Vài năm trở lại đây, nông dân ở nhiều địa phương đã chuyển sang làm mạ khay để cấy máy thay thế phương thức gieo cấy truyền thống không còn phù hợp. Phương thức này có nhiều ưu điểm, bảo đảm tiến độ gieo cấy trong khung thời vụ tốt nhất, giảm chi phí, tăng năng suất và giải phóng sức lao động cho nông dân.
Gia đình ông Trần Văn Quân, xã Đông Tiên Hưng cấy hơn 10 mẫu ruộng, song 3 năm nay không phải vất vả với làm đất gieo mạ diệc vì ông đã đăng ký dịch vụ gieo mạ khay cấy máy. Cấy giống nào, diện tích bao nhiêu ông chỉ cần gọi điện cho đơn vị sản xuất mạ khay cấy máy họ sẽ cung ứng đầy đủ, bảo đảm chất lượng, đúng theo yêu cầu.
Ông Quân chia sẻ: Từ khi sử dụng phương pháp gieo mạ khay cấy máy, nông dân chúng tôi nhàn hơn, chi phí cũng giảm, nhất là với những hộ tích tụ ruộng cấy nhiều như gia đình tôi. Chỉ cần một cuộc điện thoại kèm theo đơn đặt hàng là đơn vị làm dịch vụ họ lo trọn gói từ khâu làm mộng, gieo mạ đến khâu chăm bón, phòng trừ sâu bệnh, cấy luôn bằng máy, giá chỉ 16.000 - 18.000 đồng/khay, rẻ lại nhàn chứ không vất vả, đắt như gieo mạ diệc. Vụ này tôi đặt gần 3.000 khay mạ của đơn vị làm dịch vụ mạ khay cấy máy ngay tại địa phương. Mạ diệc khi cấy thường mất nhiều thời gian để lúa hồi phục và bén rễ do quá trình nhổ rễ của mạ bị tổn thương, ngược lại, mạ khay được cấy nguyên cả bầu đất sẽ phát triển ngay, lúa lên đồng đều, ít sâu bệnh, năng suất cao hơn. Nhờ có dịch vụ này, gia đình mới mạnh dạn nhận thêm ruộng của các hộ không cấy để sản xuất lúa thương phẩm, diện tích mỗi năm một tăng.
Nhiều hộ nông dân áp dụng phương thức mạ khay cấy máy.
Là hộ tiên phong trong tích tụ ruộng, từ lâu ông Đặng Tất Tuân, xã Đông Tiên Hưng đã thấy rõ lợi ích của phương thức gieo mạ khay cấy máy, do vậy ông đã tận dụng cơ chế hỗ trợ của tỉnh đầu tư mua các loại máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp, thành lập trung tâm sản xuất mạ khay cấy máy thực hiện dịch vụ trọn gói từ gieo mạ khay đến cấy máy cho bà con. Vụ mùa năm nay, ngoài 50 mẫu ruộng của gia đình, ông Tuân còn cung ứng mạ khay và cấy máy trên 200 mẫu ruộng của nông dân trong và ngoài xã. Diện tích cấy bằng máy lớn, việc gieo mạ được ông Tuân bố trí hợp lý theo các trà khác nhau nhằm bảo đảm chất lượng mạ, phù hợp với thời vụ gieo cấy của từng địa phương.
Ông Tuân cho biết: Tôi làm dịch vụ mạ khay cấy máy cho các hộ nhiều năm nay. Mấy vụ đầu việc triển khai gặp khó vì nông dân chưa biết hết ưu điểm của cấy máy mạ khay nhưng giờ dịch vụ này lại rất phát triển. Gia đình tôi luôn chủ động nhiều loại giống chất lượng, nhập đất gieo mạ khay ở nơi uy tín để thóc có độ nẩy mầm cao, mạ phát triển đồng đều, bảo đảm chất lượng, đáp ứng yêu cầu của khách hàng ở các vùng, địa phương khác nhau. Đặc biệt, gia đình tự sản xuất giàn máy gieo mạ khay 3 buồng hoàn toàn tự động để nâng công suất, chất lượng cao hơn. Phương thức gieo mạ khay cấy máy giảm tới 45 - 50% lượng giống so với gieo mạ diệc, 1 ngày 6 người có thể gieo được tới 2.000 khay mạ, cấy được khoảng 25 mẫu ruộng, nếu gieo mạ diệc bằng đấy người phải gieo trong mấy ngày mới xong. Tôi lắp hệ thống tưới nước tự động vừa phủ đều khắp các khay mạ vừa tiết kiệm nước, đỡ vất vả.
Những năm gần đây, trước áp lực thiếu lao động nông thôn và yêu cầu ngày càng cao về hiệu quả sản xuất, dịch vụ mạ khay cấy máy phát triển ở nhiều địa phương. Đặc biệt, cơ chế hỗ trợ máy nông nghiệp của tỉnh chính là động lực để các đại điền, HTX DVNN mở rộng quy mô, phát triển mạnh dịch vụ mạ khay cấy máy.
Ông Vũ Ngọc Khanh, Giám đốc HTX DVNN Nguyên Xá, xã Đông Hưng cho biết: Cách đây khoảng 10 năm, khi mô hình sử dụng mạ khay cấy máy được trình diễn thử nghiệm tại cánh đồng thôn Đà Giang (xã Nguyên Xá cũ), nông dân thấy cấy bằng máy thưa nên không tin tưởng vào năng suất, chưa dám áp dụng. Tuy nhiên, chỉ sau một vài vụ, năng suất lúa gieo mạ khay cấy bằng máy cao hơn so với gieo cấy truyền thống lại giải phóng sức lao động, đặc biệt là giúp bảo đảm khung thời vụ, nhất là với các hộ đại điền, vì thế ngày càng nhiều hộ nông dân mạnh dạn chuyển sang gieo mạ khay cấy máy. Đến giờ, diện tích cấy máy mạ khay đã chiếm tới 98% tổng diện tích cấy lúa của địa phương, trở thành địa phương có diện tích cấy máy mạ khay nhiều nhất trong tỉnh, luôn dẫn đầu năng suất lúa trong vùng, góp phần giảm diện tích ruộng bỏ hoang.
Làm mạ khay cấy máy không chỉ là giải pháp trước mắt trong bối cảnh thiếu lao động thời vụ khu vực nông thôn hiện nay mà còn là xu hướng tất yếu để cơ giới hóa, hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp. Việc nhân rộng và phát triển dịch vụ này là bước đi quan trọng trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng hiệu quả, bền vững.
Thu Hiền