Philippines lập rào cản mới, doanh nghiệp gạo Việt vào thế khó

10 giờ trướcBài gốc

Bán gạo vào Philippines phải đăng ký. Trong ảnh là gạo nguyên liệu được đưa vào nhà máy chế biến. Ảnh: Trung Chánh

Báo cáo của Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA), cho thấy lũy kế đến giữa tháng 11-2025, lượng gạo được các doanh nghiệp xuất khẩu đạt trên 7,3 triệu tấn, với trị giá đạt gần 3,75 tỉ đô la Mỹ, giảm 5,57% về lượng và 22,92% về trị giá. Trong đó, Philippines là quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất, chiếm khoảng 40% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam.

Philippines giữ vị trí vô cùng quan trọng trong việc tiêu thụ lúa gạo Việt Nam nên mọi chính sách về nhập khẩu của quốc gia này đều tác động đến doanh nghiệp Việt Nam.

Buộc đăng ký, xóa tên nếu “bẻ kèo”

Cơ quan chức năng của Philippines vừa có dự thảo thông tư quy định đăng ký nhà xuất khẩu gạo vào quốc gia này. Trong đó, quy định tất cả gạo khi nhập khẩu vào Philippines chỉ cung cấp từ các doanh nghiệp được công nhận hoặc có đăng ký và được Cơ quan bảo vệ thực vật quốc gia của nước xuất khẩu chính thức công nhận.

Quy định nêu trên có nghĩa, để đủ điều kiện bán gạo cho Philippines, đầu tiên doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam phải đăng ký và được Cục trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) công nhận chính thức.

Ngoài quy định nêu trên, gạo khi bán vào Philippines phải được sản xuất, chế biến, xử lý và đóng gói theo đúng yêu cầu vệ sinh và kiểm dịch thực vật (SPS) của Philippines, phù hợp với công ước Bảo vệ thực vật quốc tế (IPPC) và Hiệp định kiểm dịch thực vật của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Danh sách doanh nghiệp/nhà cung cấp được Cục bảo vệ thực vật và trồng trọt công nhận phải được gửi chính thức cho Cục Công nghiệp Thực vật (BPI) của Philippines. Dĩ nhiên, BPI sẽ xem xét hồ sơ được nộp và có thể thanh, kiểm tra trực tuyến hay trực tiếp khi cần thiết. Điều này có nghĩa, doanh nghiệp/nhà cung cấp không nằm trong danh sách hoặc không đủ điều kiện sau khi BPI xem xét sẽ không được phép bán gạo vào Philippines.

Philippines cũng quy định khi doanh nghiệp của quốc gia này nộp đơn xin giấy phép nhập khẩu vệ sinh và kiểm dịch thực vật (SPSIC) lên BPI phải kèm bản sao giấy chứng nhận hoặc đăng ký của nhà xuất khẩu.

Doanh nghiệp xuất khẩu có thời hạn 30 ngày để vận chuyển gạo sau khi SPSIC được cấp phép và có 30 ngày để gạo đến Philippines sau khi được vận chuyển đến quốc gia này.

Có một điểm đáng lưu ý từ quy định mới của Philippines, đó là doanh nghiệp xuất khẩu/nhà cung cấp "không thực hiện hợp đồng" với nhà nhập khẩu sẽ bị "xóa khỏi danh sách chính thức các nhà xuất khẩu/cung cấp đã đăng ký".

Trước khi các quy định mới nêu trên có hiệu lực để tuân thủ, doanh nghiệp xuất khẩu của các nước đang có giao dịch với Philippines, bao gồm Việt Nam sẽ được gia hạn 60 ngày, tức có 60 ngày để tuân thủ quy định mới.

Doanh nghiệp gạo Việt "bẻ kèo" sẽ bị loại khỏi cuộc chơi bán gạo cho Philippines. Ảnh: Trung Chánh

Viễn cảnh nào cho gạo Việt?

Với quy định nêu trên của Philippines sẽ tác động ra sao với doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam?

Trao đổi với KTSG Online, ông Nguyễn Chí Thành, Giám đốc ngành hàng lúa gạo của Công ty cổ phần xuất nhập khẩu An Giang (Angimex), cho biết việc Philippines xây dựng hàng rào kỹ thuật để kiểm soát nguồn cung và mặt bằng giá. "Bởi, khi phải đăng ký với cơ quan Chính phủ, tức không còn là câu chuyện giữa hai doanh nghiệp. Khi đó, những số liệu về nhập khẩu sẽ dễ quản lý hơn so với điều kiện hiện tại. Mục đích cuối cùng của Philippines là muốn siết chặt nhập khẩu”, ông giải thích.

Quy định này sẽ có những ảnh hưởng nhất định với doanh nghiệp xuất khẩu, nhất là về mặt chi phí để tuân thủ. Bởi lẽ, bất kỳ một giấy phép con nào xuất hiện đều làm tăng chi phí liên quan mà doanh nghiệp phải gánh chịu.

Tuy nhiên, vấn đề nhận được sự quan tâm lớn nhất của doanh nghiệp xuất khẩu, đó là quy định không thực hiện hợp đồng sẽ bị loại khỏi danh sách được xuất khẩu. Bởi, quy định này sẽ gây khó khăn/thiệt hại cho doanh nghiệp xuất khẩu, trong khi doanh nghiệp Philippines không bị ảnh hưởng.

Phân tích của ông Thành cho thấy, trường hợp giá gạo nội địa Việt Nam tăng, trong khi doanh nghiệp đã ký hợp đồng giá thấp trước đó, việc thực hiện hợp đồng sẽ khiến doanh nghiệp lỗ nặng hơn so với hủy bỏ và chấp nhận bồi thường.

Vị giám đốc ngành hàng lúa gạo của Angimex, cho biết trong các hợp đồng thương mại, lúc nào cũng có điều khoản bồi thường 5 hoặc 10% giá trị hợp đồng khi không thực hiện đúng cam kết. “Rõ ràng, việc bồi thường 5 hoặc 10%, trong nhiều trường hợp vẫn tốt hơn việc phải thực hiện hợp đồng và biết chắc sẽ lỗ 20-25%”, ông cho biết.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Phong, Giám đốc Công ty Vạn Lợi, cho rằng hợp đồng 100 tỉ đồng, nếu bồi thường 5% thì doanh nghiệp thiệt hại 5 tỉ đồng. “Nhưng, nếu trường hợp giá nội địa tăng 10% giá trị hợp đồng, rõ ràng việc thực hiện sẽ thiệt hại gấp đôi so với hủy và chấp nhận bồi thường”, ông cho biết.

Tuy nhiên, với quy định nêu trên của Philippines, theo ông Phong, doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam chỉ có lựa chọn chấp nhận lỗ thực hiện hợp đồng khi giá nội địa tăng hoặc chấp nhận bị loại khỏi danh sách được phép xuất khẩu gạo vào Philippines.

Theo ông Thành, doanh nghiệp bán gạo cho Philippines đa phần là doanh nghiệp lớn, bán khối lượng nhiều. “Do đó, quy định này (của Philippines) có thể làm tổn thương cho doanh nghiệp rất nặng, bởi cơ sở vật chất đã đầu tư lớn, nếu không xuất khẩu được sẽ tạo ra rất nhiều nguy cơ cho doanh nghiệp Việt Nam”, ông cho biết.

Ông Thành gọi quy định “không giao hàng, không được xuất khẩu” của Philippines là hành động chèn ép thương mại đối với doanh nghiệp các nước, bao gồm Việt Nam. “Rủi ro cho doanh nghiệp Việt Nam rất lớn khi ký một hợp đồng/một thỏa thuận như vậy”, ông nói.

Trung Chánh

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/philippines-lap-rao-can-moi-doanh-nghiep-gao-viet-vao-the-kho/