Phụ phẩm nông nghiệp: Nguồn tài nguyên chưa được khai phá

4 giờ trướcBài gốc

Nguồn tài nguyên bị lãng phí

Là một trong những quốc gia nông nghiệp hàng đầu Đông Nam Á, Việt Nam có sản lượng nông sản dồi dào, từ lúa gạo, trái cây đến rau củ. Tuy nhiên, cùng với sản lượng lớn là lượng phụ phẩm nông nghiệp khổng lồ chưa được khai thác hiệu quả. Theo các chuyên gia, phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ, vỏ trái cây, lá cây hay bã mía đều chứa hàm lượng dinh dưỡng cao và tiềm năng ứng dụng lớn trong nhiều lĩnh vực nhưng phần lớn đang bị bỏ phí hoặc xử lý không đúng cách, gây ô nhiễm môi trường.

Các phụ phẩm từ nông nghiệp thường được bỏ đi do chưa tận dụng được đúng cách và hiệu quả. Ảnh minh họa

Chẳng hạn như rơm rạ - một phụ phẩm chính của ngành trồng lúa thường bị đốt bỏ sau thu hoạch, không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn góp phần phát thải khí nhà kính. Vỏ trái cây như bưởi, cam, xoài, chuối lại bị xem là rác thải, dù chúng chứa nhiều chất hữu ích như tinh dầu, chất xơ và các hợp chất sinh học quý giá. Nếu được khai thác đúng cách, những nguyên liệu này có thể được sử dụng trong chế biến thực phẩm, sản xuất mỹ phẩm, phân bón sinh học và thậm chí là nhiên liệu sinh học.

Không chỉ vậy, tình trạng lãng phí này còn kéo dài sang khâu bảo quản và chế biến sau thu hoạch. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, việc thiếu hệ thống bảo quản và công nghệ chế biến hiện đại dẫn đến thất thoát từ 20 - 30% sản lượng nông sản mỗi năm. Những loại trái cây như xoài, thanh long, nhãn, vải vốn có giá trị cao trên thị trường lại dễ bị hư hỏng do không có phương pháp bảo quản phù hợp, làm tăng lượng chất thải nông nghiệp.

Hậu quả không chỉ dừng lại ở lãng phí tài nguyên mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường. Phụ phẩm bị bỏ đi không qua xử lý có thể gây ra ô nhiễm đất, nước và không khí; đồng thời làm gia tăng áp lực lên hệ thống quản lý rác thải của các đô thị và vùng nông thôn.

Từ góc độ kinh tế, việc không tận dụng nguồn tài nguyên phụ phẩm cũng làm giảm hiệu quả toàn chuỗi cung ứng. Nông dân chịu thiệt thòi do không khai thác được giá trị gia tăng từ phụ phẩm, trong khi doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc nâng cao lợi nhuận và giảm chi phí.

Trước thực trạng này, việc xem phụ phẩm nông nghiệp như một tài nguyên cần được khai thác thay vì rác thải cần loại bỏ là bước chuyển đổi tư duy quan trọng. Nhiều quốc gia trên thế giới đã biến phụ phẩm thành tài sản quý giá, như sử dụng vỏ cam để sản xuất nước hoa, bột giấy hoặc chiết xuất hợp chất sinh học dùng trong y học. Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng áp dụng những mô hình này, tạo ra giá trị kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường.

Tái chế phụ phẩm và bảo quản thông minh

Theo Tiến sĩ Trương Thục Tuyền, Chủ nhiệm bộ môn Công nghệ thực phẩm và dinh dưỡng tại Đại học RMIT Việt Nam, phụ phẩm nông nghiệp không phải rác thải mà là nguồn tài nguyên chưa được khai thác. Các loại vỏ cam quýt, giàu hợp chất sinh học, tinh dầu và chất xơ có nhiều tiềm năng ứng dụng trong công nghiệp.

Vì thế, nhóm nghiên cứu của Tiến sĩ Tuyền đã phát triển công nghệ tái chế vỏ bưởi thành bột hấp thụ dầu và nước, với khả năng hấp thụ đến 90%. Loại bột này có thể thay thế chất béo trong thực phẩm chế biến, giúp giảm calo mà vẫn giữ được hương vị và kết cấu. Cách tiếp cận này không chỉ tăng giá trị cho phụ phẩm mà còn mở đường cho sản xuất thực phẩm lành mạnh, góp phần thúc đẩy mô hình nông nghiệp tuần hoàn.

Hiện công nghệ này đang được thử nghiệm tại Đại học RMIT ở Melbourne (Australia) và cho kết quả đầy triển vọng. Nếu thành công, giải pháp sẽ được sản xuất quy mô lớn, mở ra cơ hội cho doanh nghiệp thực phẩm Việt Nam tạo ra các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Bên cạnh tái chế, nhóm nghiên cứu còn phát triển công nghệ bao bì thông minh, giúp kéo dài thời hạn sử dụng và giảm tổn thất trong vận chuyển. Đặc biệt, tảo biển - một nguồn tài nguyên sẵn có ở Việt Nam được tận dụng để sản xuất vật liệu bao bì bền vững, tăng hiệu quả chuỗi cung ứng.

Những giải pháp này không chỉ giải quyết bài toán lãng phí mà còn mang lại lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm Việt Nam, trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng ưu tiên tính bền vững.

Tiến sĩ Tuyền tin rằng, việc tái chế phụ phẩm và áp dụng giải pháp bảo quản thông minh sẽ góp phần xây dựng hệ sinh thái thực phẩm tuần hoàn, nơi phụ phẩm được tái chế hiệu quả. Nếu thành công biến phụ phẩm thành tài nguyên, ngành thực phẩm Việt Nam sẽ tăng giá trị sản phẩm, giảm lãng phí và giảm áp lực lên môi trường.

Để hiện thực hóa mục tiêu, Tiến sĩ Tuyền kêu gọi hợp tác giữa doanh nghiệp, Chính phủ và các tổ chức nghiên cứu nhằm mở rộng ứng dụng công nghệ tái chế và bảo quản. Khi có sự đồng lòng, các giải pháp này sẽ được nhân rộng, tạo nên chuỗi giá trị thực phẩm bền vững.

Theo khảo sát của Nielsen, 73% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm thân thiện với môi trường. Đây là cơ hội lớn để doanh nghiệp vừa đáp ứng nhu cầu thị trường vừa nâng cao giá trị thương hiệu.

“Đây không chỉ là mục tiêu của RMIT, mà còn là hành trình của toàn ngành thực phẩm Việt Nam. Chúng ta cần tái định hình chuỗi cung ứng và biến phụ phẩm thành tài nguyên giá trị”, Tiến sĩ Tuyền nhận định.

Hải Yên/Báo Tin tức

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/van-de-quan-tam/phu-pham-nong-nghiep-nguon-tai-nguyen-chua-duoc-khai-pha-20250120104925118.htm