Quản lý rơm rạ, hướng tới nông nghiệp xanh ở ĐBSCL

2 giờ trướcBài gốc

Cơ giới hóa nông nghiệp là hướng đi tất yếu để tăng năng suất, giảm lao động thủ công và hiện đại hóa sản xuất. Tuy nhiên, việc triển khai cơ giới hóa cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ba yếu tố then chốt gồm nhà chế tạo máy, dịch vụ cơ giới và nông dân thị trường sử dụng máy. Đây là giải pháp bền vững để nâng cao năng suất, giảm lao động thủ công và hướng tới nông nghiệp hiện đại.

Theo chuyên gia nông nghiệp Phan Hiếu Hiền, để cơ giới hóa hiệu quả, máy móc phải đảm bảo chất lượng, ít hỏng hóc và được sản xuất bởi những đơn vị uy tín, có năng lực. Điều này đòi hỏi cơ sở sản xuất phải được đầu tư bài bản ngay từ ban đầu, từ đó tạo ra những thiết bị đáp ứng nhu cầu thực tiễn của nông dân. Còn dịch vụ cơ giới hóa được xem là cầu nối giữa máy và nông dân. Do chi phí đầu tư máy móc lớn, nông dân khó mua riêng, nên dịch vụ cho thuê máy đóng vai trò quan trọng. Dịch vụ này cần linh hoạt, phù hợp với từng loại máy như máy gặt đập liên hợp hay máy sấy, máy san ruộng hay máy quản lý rơm rạ.

Còn nông dân và thị trường, đây được xem là người sử dụng quyết định thành công. Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi để nông dân tiếp cận máy móc, bằng chính sách hỗ trợ tài chính, giảm giá thuê máy, kết hợp khuyến nông và hướng dẫn kỹ thuật. Kinh nghiệm từ Ấn Độ cho thấy, cơ giới hóa đã phủ nhờ hỗ trợ nông dân sử dụng máy.

Rơm được người dân thu gom khỏi đồng ruộng

Chuyên gia Phan Hiếu Hiền nhấn mạnh, Việt Nam cần hỗ trợ chi phí thuê máy, đào tạo nông dân và phát triển dịch vụ cơ giới chất lượng, nhằm xây dựng thị trường máy nông nghiệp quy mô lớn, bền vững, góp phần vào quá trình quản lý rơm rạ, thực hiện các cam kết về giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp.

"Tôi nghĩ làm cái gì cũng có 3 yếu tố là đầu tư, kỹ thuật và thị trường, thì đầu tư có nhà nước hỗ trợ một phần, kỹ thuật chúng ta có rồi, thị trường thì nhà nước sẽ tạo cho nông dân sử dụng các máy đó, và bao trùm tất cả là chính sách của nhà nước để phát triển 3 yếu tố đó" - chuyên gia Phan Hiếu Hiền bày tỏ.

Thực trạng hiện nay tại ĐBSCL cho thấy lượng rơm rạ chưa được khai thác hiệu quả. Việc tận dụng nguồn nguyên liệu dồi dào này có thể giải quyết bài toán năng lượng sạch và tạo giá trị kinh tế cao trong chuỗi nông nghiệp. Dự án điện sinh khối Cần Thơ được kỳ vọng là tiên phong sử dụng phụ phẩm nông nghiệp làm năng lượng tại ĐBSCL, mở ra triển vọng hình thành một thị trường bán buôn rơm rạ bền vững, đồng thời đóng góp vào phát triển năng lượng sạch và kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp.

Quản lý rơm rạ hiệu quả là chìa khóa để phát triển nông nghiệp bền vững

Ông Hoàng Anh Quang, Công ty cổ phần Phát triển điện lực Việt Nam cho biết, sau khi nghiên cứu Đề án 1 triệu ha lúa của Bộ NN&MT, cũng như các báo cáo từ Viện Nghiên cứu Quốc tế và Đại học Cần Thơ, công ty nhận thấy tiềm năng sử dụng rơm rạ làm nguyên liệu năng lượng là rất khả thi. Hiện nay, Dự án điện sinh khối tại Cần Thơ được thiết kế với công suất 150 MW, gồm ba tổ máy. Nguyên liệu chính là rơm, trấu hoặc dăm bào, dự kiến sử dụng khoảng 800.000 tấn mỗi năm. Công nghệ áp dụng hiện đại và thân thiện môi trường, xử lý gần như toàn bộ sản phẩm hữu cơ, tuân thủ các tiêu chuẩn khí thải và nước thải quốc tế và Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Hoàng Anh Quang cho rằng, thách thức của thị trường rơm rạ hiện nay là manh mún, nhỏ lẻ, chi phí thu gom cao. Do đó, để hình thành thị trường ổn định, cần khẳng định nguồn nguyên liệu ổn định. Cùng với đó xây dựng cơ chế chứng chỉ carbon, hỗ trợ giá bán điện và giảm chi phí thu gom, vận chuyển.

Theo ông Quang: "Thị trường rơm rất manh mún, nhỏ lẻ. Dự án điện chúng tôi gần như một dự án tiên phong sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, nếu như các bài toán về rơm, rạ được chính xác, rõ ràng thì tôi tin chắc rằng khi đó hình thành một cái thị trường gần như bán buôn về rơm".

Mô hình trồng nấm rơm tại Cần Thơ

TS. Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia từ Viện nghiên cứu lúa gạo Quốc tế IRRI cho biết, tiểu vùng sông Mekong, bao gồm Việt Nam, Thái Lan và Campuchia, đóng góp hơn 80% sản lượng lúa gạo Đông Nam Á. Chuỗi sản xuất lúa gạo từ làm đất, gieo sạ, chăm sóc, thu hoạch đến bảo quản đều tiêu tốn năng lượng và phát thải khí nhà kính. Việc xử lý rơm rạ kém hiệu quả như đốt trên đồng hay vùi ngập sẽ làm gia tăng phát thải từ đất, nước và phân bón.

TS. Nguyễn Văn Hùng cho rằng, để đánh giá toàn diện, nhóm nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu vòng đời lúa gạo trong 4 năm, phân tích bốn phương án xử lý rơm rạ gồm vùi, đốt. Kết quả cho thấy đốt rơm phát thải khí nhà kính cao nhất và tạo ra các chất độc hại. Vùi rơm và quản lý phụ phẩm hợp lý giúp giảm phát thải, đồng thời duy trì dinh dưỡng trong đất.

Theo TS. Nguyễn Văn Hùng, ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo và cơ sở dữ liệu lớn trong quản lý rơm rạ và đất dinh dưỡng tại ĐBSCL sẽ tối ưu chuỗi cung ứng, giảm phát thải và tạo giá trị kinh tế cao từ phụ phẩm nông nghiệp.

"Chúng tôi đã điều tra 10.000 nông dân và xây dựng lên một bản đồ gọi là quản lý rơm rạ trên đồng ruộng. Qua bản đồ có thể thấy thể hiện chỗ nào đốt rơm, thu rơm, vùi rơm bao nhiêu % và lý do tại sao đốt rơm. Ví dụ như cơ giới hóa, khó khăn về mặt vận chuyển, máy vào không được cơ sở đồng ruộng… sẽ cho một bức tranh và chiến lược để tối ưu về mặt quản lý rơm rạ" - TS. Nguyễn Văn Hùng cho biết.

Sử dụng rơm để trồng nấm

Quản lý phụ phẩm nông nghiệp không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn là cơ hội để phát triển năng lượng sinh học, nấm rơm, than sinh học và các sản phẩm hữu ích khác. Tuy nhiên, hiệu quả còn hạn chế do quy mô thu gom nhỏ lẻ, thiếu cơ sở dữ liệu và công nghệ hỗ trợ. Đề án 1 triệu ha lúa tại ĐBSCL đặt ra nhiều mục tiêu như đảm bảo lợi ích cho nông dân và hợp tác xã. Giảm phát thải khí nhà kính trong toàn bộ chuỗi canh tác, từ gieo sạ, chăm sóc, thu hoạch đến xử lý rơm rạ. Tối ưu hóa công nghệ và khoa học trong từng khâu sản xuất.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam nhấn mạnh, để đạt được mục tiêu cần xây dựng cơ sở dữ liệu chung cho vùng sản xuất, liên kết liên tỉnh và quốc tế để theo dõi lượng rơm thu gom, chế biến và tiêu thụ. Đồng thời, phát triển năng lực cho hợp tác xã và nông dân, áp dụng công nghệ sinh học, cơ giới hóa, xử lý rơm trên đồng, phân hữu cơ, than sinh học, nấm rơm, kết hợp dữ liệu số và phân tích thông minh nhằm nâng cao hiệu quả. Thị trường phụ phẩm nông nghiệp cũng sẽ được kích cầu thông qua các chính sách, quỹ hỗ trợ công nghệ và liên kết giữa các bên sản xuất, tiêu thụ và nghiên cứu.

Theo ông Lê Thanh Tùng, các nghiên cứu thực tiễn tại ĐBSCL đã chứng minh việc thu gom, xử lý và sử dụng rơm rạ không chỉ giảm phát thải mà còn tạo thêm nguồn thu cho nông dân. Tuy nhiên, để mở rộng quy mô, cần có các giải pháp tổng thể, tích hợp giữa công nghệ, cơ sở dữ liệu và chiến lược thị trường.

Nâng cao giá trị từ rơm rạ

"Nông nghiệp tuần hoàn từ rơm chúng ta đang cần mở rộng được trong phạm vi lớn hơn, với công nghệ dễ thực hiện hơn và số lượng tham gia nhiều hơn. Ví như chúng ta có thể thu gom lại rồi xử lý trên ruộng hoặc là chúng ta làm năng lượng sinh học than…trồng nấm, tất cả những cái đó đều có thể thực hiện được với quy mô nhỏ, vấn đề là chúng ta có thể tăng lên được quy mô lớn hay không, chúng ta có nghĩ ra được gì đó để kích cầu cho việc tiêu thụ rơm này" - ông Tùng bày tỏ.

Quản lý rơm rạ hiệu quả là chìa khóa để phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao giá trị chuỗi sản xuất lúa gạo và giảm tác động môi trường. Đề án 1 triệu hecta lúa tại ĐBSCL đang là bước đi quan trọng, mở ra cơ hội áp dụng công nghệ tuần hoàn, nâng cao năng lực nông dân và hợp tác xã, đồng thời hướng tới một nền nông nghiệp phát thải thấp, hiệu quả và bền vững.

Phạm Hải/VOV-ĐBSCL

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/quan-ly-rom-ra-huong-toi-nong-nghiep-xanh-o-dbscl-post1249558.vov