Hệ thống thủy lợi Rào Nan, tỉnh Quảng Trị.
Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới, thủy lợi luôn được xác định là một trong những tiêu chí nền tảng, giữ vai trò “xương sống” đối với phát triển sản xuất nông nghiệp, bảo đảm dân sinh và phòng, chống thiên tai. Tại Quảng Trị, công tác hoàn thiện và nâng cao chất lượng hệ thống công trình thủy lợi đang được triển khai đồng bộ, từng bước đáp ứng yêu cầu của Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2021–2025.
Hệ thống thủy lợi đồ sộ, phục vụ đa mục tiêu sản xuất và dân sinh
Đến nay, toàn tỉnh Quảng Trị có mạng lưới thủy lợi tương đối hoàn chỉnh với 273 hồ chứa, 413 đập dâng, 550 trạm bơm, hơn 4.600km kênh mương cùng hàng trăm cống tưới, tiêu và công trình ngăn mặn. Hệ thống này bảo đảm cấp nước phục vụ sản xuất cho hơn 102.400ha lúa, gần 3.000ha hoa màu và hơn 3.400ha nuôi trồng thủy sản.
Bể lắng xử lý nước sạch.
Không chỉ phục vụ nông nghiệp, nhiều công trình thủy lợi còn đảm nhiệm vai trò quan trọng trong cấp nước sinh hoạt và công nghiệp. Nhiều hồ chứa lớn như Vực Tròn, Phú Vinh, Rào Đá, Sông Thai, Nam Thạch Hãn… đang cung cấp hàng chục nghìn mét khối nước mỗi ngày cho khu công nghiệp, khu kinh tế, nhà máy nước sạch và các khu dân cư, góp phần bảo đảm an ninh nguồn nước và thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội địa phương.
Phân cấp, phân quyền rõ ràng, từng bước nâng cao hiệu quả quản lý
Cùng với đầu tư hạ tầng, Quảng Trị đặc biệt chú trọng hoàn thiện cơ chế quản lý, khai thác công trình thủy lợi theo hướng phân cấp, phân quyền rõ ràng. Hiện nay, hai doanh nghiệp nhà nước là Công ty TNHH MTV Quản lý, khai thác công trình thủy lợi Quảng Trị và Quảng Bình đang trực tiếp quản lý các công trình đầu mối quan trọng, bảo đảm tưới, tiêu cho hơn 60.000ha đất sản xuất mỗi năm, đồng thời cấp nước cho sinh hoạt, công nghiệp và nuôi trồng thủy sản.
Các công trình thủy lợi còn lại được giao cho địa phương quản lý, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Trên cơ sở các nghị định, thông tư mới của Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tỉnh đã ban hành đầy đủ các quyết định, quy trình về phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực thủy lợi, đồng thời công khai, chuẩn hóa thủ tục hành chính từ cấp tỉnh đến cấp xã.
Đáng chú ý, toàn bộ thủ tục hành chính lĩnh vực thủy lợi đã được niêm yết, triển khai đồng bộ trên Cổng dịch vụ công, bảo đảm thông suốt, không phát sinh vướng mắc sau sáp nhập tỉnh.
Hoàn thiện tiêu chí thủy lợi nông thôn mới, hướng tới phát triển bền vững
Thủy lợi là một trong những tiêu chí có tỷ lệ đạt cao trong xây dựng nông thôn mới tại Quảng Trị. Trước thời điểm sáp nhập tỉnh, trên 95% số xã của Quảng Trị (cũ) và hơn 98% số xã của Quảng Bình đạt tiêu chí Thủy lợi và phòng, chống thiên tai. Sau sáp nhập, tỉnh Quảng Trị mới tiếp tục duy trì và củng cố kết quả này, tạo nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng các tiêu chí nông thôn mới giai đoạn tiếp theo.
Song song đó, tỉnh đã ban hành và triển khai chính sách hỗ trợ phát triển thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng và tưới tiên tiến, tiết kiệm nước. Trong giai đoạn 2024-2025, hàng chục công trình thủy lợi nhỏ được đầu tư, góp phần giảm chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả sử dụng nước và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy không ít khó khăn, đặc biệt tại khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhiều tổ chức thủy lợi cơ sở còn thiếu bền vững, nguồn lực tài chính hạn chế, cán bộ quản lý chủ yếu làm việc kiêm nhiệm, chưa được đào tạo bài bản. Một số công trình nhỏ được xây dựng từ lâu, thiếu hồ sơ quản lý, gây khó khăn trong công tác thống kê, bảo trì và khai thác.
Trước thực tế đó, Quảng Trị kiến nghị Trung ương tiếp tục quan tâm hỗ trợ nguồn lực để đầu tư, sửa chữa, nâng cấp hệ thống thủy lợi; tăng cường tập huấn, hướng dẫn chuyên môn cho cán bộ cơ sở; đồng thời có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư các mô hình tưới tiên tiến, tiết kiệm nước.
Với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu và xây dựng nông thôn mới đi vào chiều sâu, việc tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng hệ thống thủy lợi được xem là nhiệm vụ then chốt, góp phần bảo đảm sinh kế lâu dài cho người dân Quảng Trị.
THU HÀ