Quốc gia đầu tiên trên thế giới 'xóa sổ' thư tay trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ

3 giờ trướcBài gốc

Bên cạnh đường ray của ga tàu trung tâm Copenhagen, ngay giữa lòng thủ đô Đan Mạch, là một tòa nhà gạch đỏ với mặt tiền trang trí cầu kỳ và mái vòm bọc đồng đã ngả màu xanh theo thời gian.

Khi được khánh thành năm 1912 với tên gọi Tòa nhà Bưu điện Trung tâm, vẻ tráng lệ của công trình này phản ánh thời kỳ hưng thịnh của các dịch vụ bưu chính và điện báo, những mạng lưới từng đan chằng chịt khắp Đan Mạch, kết nối người dân với nhau. Hơn một thế kỷ sau, tòa nhà ấy – nay đã trở thành một khách sạn hạng sang – đứng lặng giữa một thành phố, và một quốc gia, nơi dịch vụ bưu chính không còn phát thư tay nữa.

Cơ quan bưu chính quốc doanh của Đan Mạch, PostNord, đã thực hiện chuyến phát thư cuối cùng vào hôm 30/12, chính thức khép lại lịch sử 400 năm của dịch vụ thư tín khi kỷ nguyên số lên ngôi. Điều này khiến Đan Mạch trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới đi đến quyết định rằng thư tay không còn thiết yếu cũng như không còn khả thi về mặt kinh tế.

Sự suy giảm nhanh chóng của một dịch vụ bưu chính quốc gia không phải là câu chuyện xa lạ. Nó cũng đang diễn ra tại nhiều quốc gia phương Tây khác, khi con người ngày càng phụ thuộc vào các hình thức giao tiếp số.

Năm 2024, số lượng thư được phát tại Đan Mạch đã giảm hơn 90% so với năm 2000. Tại Mỹ, Dịch vụ Bưu chính Mỹ phát ít hơn 50% thư vào năm 2024 so với năm 2006.

Khi phần lớn trao đổi của chúng ta chuyển sang môi trường trực tuyến – biến thành tin nhắn WhatsApp, các cuộc gọi video hay đơn giản là những lần gửi meme qua lại – thì cách giao tiếp và cả ngôn ngữ cũng thay đổi theo.

Theo ông Dirk van Miert, giáo sư tại Viện Huygens (Hà Lan), chuyên nghiên cứu các mạng lưới tri thức thời cận đại, bản thân những lá thư cũng sẽ “thay đổi vị thế”, thường trở thành phương tiện cho những thông điệp mang tính riêng tư, thân mật hơn so với các hình thức giao tiếp số.

Ông nói rằng các mạng lưới tri thức từng được xây dựng thông qua thư từ suốt nhiều thế kỷ nay “không hề thu hẹp, mà đang mở rộng” trong hình thức trực tuyến, giúp tiếp cận tri thức nhanh hơn, đồng thời cũng góp phần thúc đẩy sự lan truyền của thông tin sai lệch.

Không còn thùng thư

Tòa nhà Bưu điện Trung tâm ở Copenhagen hiện đã được chuyển đổi thành một khách sạn sang trọng. Ảnh: Alamy.

PostNord đã bắt đầu tháo dỡ 1.500 thùng thư rải khắp Đan Mạch từ tháng 6. Khi các thùng thư này được bán gây quỹ từ thiện vào ngày 10/12, hàng trăm nghìn người dân Đan Mạch đã cố gắng mua một chiếc. Mỗi thùng thư có giá 2.000 kroner Đan Mạch (khoảng 315 USD) hoặc 1.500 kroner (236 USD), tùy theo mức độ cũ.

Thay vì bỏ thư vào thùng, người dân nay phải mang thư tới các quầy tại cửa hàng, từ đó thư sẽ được một công ty tư nhân có tên DAO chuyển phát trong nước và quốc tế. PostNord vẫn tiếp tục giao bưu kiện, do mua sắm trực tuyến vẫn rất phổ biến.

Đan Mạch là một trong những quốc gia số hóa nhất thế giới. Ngay cả khu vực công cũng vận hành thông qua nhiều cổng trực tuyến, giảm thiểu tối đa giấy tờ vật lý và khiến chính phủ ít phụ thuộc vào dịch vụ bưu chính hơn nhiều quốc gia khác.

“Gần như mọi người dân Đan Mạch đều đã hoàn toàn số hóa, đồng nghĩa với việc thư tay không còn giữ vai trò như trước”, ông Andreas Brethvad, người phát ngôn của PostNord, cho hay. “Hầu hết thông tin liên lạc giờ đều đến qua hộp thư điện tử, và thực tế là thương mại điện tử cùng thị trường giao bưu kiện đã vượt xa thư truyền thống”.

Điều đó phần nào lý giải vì sao Đan Mạch là quốc gia đầu tiên thực hiện thay đổi này, dù nhiều khả năng các nước khác rồi cũng sẽ đi theo. Ông van Miert, hiện sống tại Hà Lan, cho biết ông phải ra cửa hàng để gửi thư vì thị trấn nơi ông sống không còn thùng thư công cộng.

Tuy vậy, nhu cầu thư tín vật lý vẫn tồn tại trên toàn thế giới, dù đã suy giảm. Theo Liên minh Bưu chính Thế giới trực thuộc Liên Hợp Quốc, vẫn còn gần 2,6 tỷ người chưa kết nối Internet, và nhiều người khác “không có khả năng kết nối thực sự” do thiếu thiết bị, hạ tầng kém hoặc kỹ năng số hạn chế. Các cộng đồng nông thôn, phụ nữ và người nghèo là những nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Ngay cả ở những quốc gia như Đan Mạch, các nhóm phụ thuộc nhiều hơn vào dịch vụ bưu chính, chẳng hạn người cao tuổi, có thể bị tác động tiêu cực bởi thay đổi này, theo các tổ chức vận động xã hội.

“Với chúng tôi, việc truy cập thư qua điện thoại hay website là rất dễ… nhưng chúng ta đã quên tạo ra những khả năng tương tự cho những người không sử dụng công nghệ số”, bà Marlene Rishoej Cordes, người phát ngôn của Hiệp hội DaneAge – tổ chức bảo vệ quyền lợi người cao tuổi – nói.

Bà cho biết dịch vụ chuyển phát mới DAO có tùy chọn đến tận nhà thu thư, nhưng “dịch vụ này vẫn đòi hỏi bạn phải là người dùng số, bởi bạn phải trả phí và chỉ có thể thanh toán bằng hình thức điện tử”.

“Bất kỳ kênh nào chúng ta có”

Lá thư từng trải qua nhiều lần biến đổi, cả về hình thức lẫn phong cách. “Nó từng chuyển từ giấy cói hay bảng sáp… rồi đến giấy, da thuộc thời Trung Cổ, và giờ là các thiết bị điện tử”, ông van Miert nói.

Vào thế kỷ 17, theo truyền thống của các triết gia – học giả viết thư nổi tiếng như Cicero hay Erasmus, sinh viên được dạy “cách viết một lá thư đúng mực, thư an ủi, thư khen ngợi hay chúc mừng”. “Thư ngoại giao đòi hỏi một phong cách hoàn toàn khác so với thư cá nhân, hay cái mà họ gọi là thư thân mật”, ông nói thêm.

Theo bà Nicole Ellison, giáo sư Đại học Michigan, chuyên nghiên cứu giao tiếp qua máy tính, thư tay ngày nay mang trong mình “yếu tố hoài niệm” và một cảm giác bền vững mà công nghệ khó có thể thay thế.

Dù vậy, cũng giống như những sinh viên xưa từng điều chỉnh phong cách viết thư theo từng bối cảnh, giao tiếp số đã phát triển để bù đắp phần nào những dấu hiệu cảm xúc và cá nhân mà thư viết tay mang lại.

“Chúng ta đã tìm ra cách đưa những tín hiệu đó vào một phương tiện vốn rất khô khan”, bà Ellison nói, nhắc đến emoji, ảnh GIF hay màu sắc trong tin nhắn và email.

Bà cũng cảnh báo không nên gán “quyền chủ động cho chính công nghệ”. “Chúng ta là con người”, bà nói. “Và đến cuối cùng, chúng ta sẽ luôn cố gắng dùng bất kỳ kênh nào mình có để truyền tải cả một thế giới cảm xúc phong phú”.

Dẫu vậy, sự biến mất của thư tay đã sớm khơi dậy nỗi hoài niệm tại Đan Mạch.

“Hãy nhìn kỹ bức ảnh này”, một người dùng Đan Mạch viết trên mạng xã hội X, kèm theo hình ảnh một thùng thư. “Năm năm nữa, tôi sẽ phải giải thích cho một đứa trẻ 5 tuổi rằng thùng thư ngày xưa là gì”.

Theo CNN

Huyền Chi

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/quoc-gia-dau-tien-tren-the-gioi-xoa-so-thu-tay-trong-boi-canh-chuyen-doi-so-manh-me-post193209.html