Đánh giá toàn diện để sửa chính sách
Áp lực công việc dồn về cấp cơ sở đang trở thành thực tế phổ biến tại nhiều địa phương. Sau khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp được triển khai, nhiều đầu việc vốn phân tán nay tập trung nhiều hơn ở xã, thôn, tổ dân phố. Cũng vì vậy, chế độ phụ cấp đối với trưởng thôn và người hoạt động không chuyên trách bộc lộ khoảng cách ngày càng lớn so với yêu cầu nhiệm vụ.
Từ thực tiễn này, cử tri tỉnh Ninh Bình đã kiến nghị Trung ương quan tâm điều chỉnh chính sách đối với đội ngũ cán bộ cơ sở, đặc biệt là trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố và các chức danh không chuyên trách. Kiến nghị được Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội chuyển tới Bộ Nội vụ.
Theo phản ánh của cử tri, khối lượng công việc tại thôn, xóm hiện nay không còn giới hạn ở các nhiệm vụ hành chính đơn thuần. Trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố tham gia sâu vào quản lý dân cư, hòa giải cơ sở, triển khai chính sách an sinh, vận động nhân dân, phối hợp giữ gìn an ninh trật tự, phòng chống thiên tai, dịch bệnh và thực hiện nhiều chương trình mục tiêu. Yêu cầu về năng lực, trách nhiệm và thời gian dành cho công việc vì thế ngày càng cao.
Ảnh minh họa.
Trong khi đó, chế độ đãi ngộ chưa theo kịp thực tế. Hiện nay, mức phụ cấp hơn 14 triệu đồng mỗi tháng được áp dụng chung cho tối đa 3 chức danh ở thôn, tổ dân phố gồm bí thư chi bộ, trưởng thôn hoặc tổ trưởng tổ dân phố và trưởng ban công tác Mặt trận. Mức khoán này được chia cho các vị trí, khiến thu nhập thực tế của từng cá nhân khá thấp so với công sức bỏ ra.
Khoảng cách giữa trách nhiệm và thu nhập đang tạo ra áp lực không nhỏ trong việc thu hút, giữ chân người có năng lực, tâm huyết làm việc lâu dài tại cơ sở. Ở nhiều địa bàn, nhất là vùng nông thôn, miền núi, việc tìm người đảm nhận vai trò trưởng thôn ngày càng khó, khi yêu cầu ngày càng cao nhưng chế độ chưa đủ sức thuyết phục.
Trả lời kiến nghị của cử tri, Bộ Nội vụ cho biết đang khẩn trương tổng kết, đánh giá toàn diện tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố trên phạm vi cả nước.
Nhiệm vụ này được triển khai theo Quyết định số 1589/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, trong đó Bộ Nội vụ được giao xây dựng dự thảo Nghị định quy định về tổ chức, hoạt động của thôn, tổ dân phố và chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp này.
Để có cơ sở thực tiễn, Bộ Nội vụ đã yêu cầu các địa phương rà soát, đánh giá việc thực hiện các quy định hiện hành liên quan đến thôn, tổ dân phố và chế độ chính sách đi kèm.
Trên cơ sở báo cáo từ các địa phương, Bộ đang tiến hành tổng hợp, phân tích nhằm làm rõ những bất cập, vướng mắc phát sinh sau quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy và triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Theo Bộ Nội vụ, dự thảo Nghị định sẽ được xây dựng theo hướng bám sát thực tế, bảo đảm tính khả thi, đồng thời gắn với lộ trình sắp xếp lại thôn, tổ dân phố trước ngày 31/5/2026 theo đúng các kết luận của Bộ Chính trị và Ban Bí thư. Việc này nhằm tránh xáo trộn lớn trong tổ chức, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho đội ngũ đang trực tiếp làm việc ở cơ sở.
Tinh gọn bộ máy nhưng không “ép” cơ sở
Một nội dung khác được cử tri quan tâm là việc sắp xếp, sáp nhập các hội quần chúng ở địa phương sau khi thay đổi địa giới hành chính. Thực tế cho thấy, ở không ít nơi, việc hợp nhất đơn vị hành chính kéo theo sự chồng chéo trong tổ chức hội, đoàn thể, gây khó khăn cho công tác quản lý và phân bổ nguồn lực.
Theo Bộ Nội vụ, khuôn khổ pháp lý cho việc chia, tách, sáp nhập, hợp nhất và giải thể các hội quần chúng không do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ đã được quy định khá đầy đủ trong các nghị định hiện hành. Thẩm quyền giải quyết thủ tục hành chính đối với hội hoạt động trong phạm vi xã cũng đã được phân cấp rõ cho chủ tịch UBND cấp xã.
Bộ Nội vụ đã ban hành hướng dẫn cụ thể gửi các địa phương, làm rõ thẩm quyền, hồ sơ, trình tự, thủ tục sáp nhập, hợp nhất các hội quần chúng ở cấp tỉnh, cấp xã. Cách tiếp cận được nhấn mạnh là bảo đảm thống nhất, đúng quy định, tránh tình trạng mỗi nơi làm một kiểu, đồng thời hạn chế phát sinh thêm đầu mối trung gian không cần thiết.
Đối với các hội do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ, việc sắp xếp, tinh gọn được thực hiện theo các kết luận của Bộ Chính trị và hướng dẫn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Các hội này được yêu cầu phối hợp chặt chẽ với Mặt trận cùng cấp để triển khai việc hợp nhất, sắp xếp theo đúng chủ trương, bảo đảm tính ổn định và hiệu quả hoạt động.
Từ góc độ chính sách công, việc điều chỉnh phụ cấp cho trưởng thôn và người hoạt động không chuyên trách không đơn thuần là vấn đề thu nhập, mà gắn với chất lượng quản trị ở cấp cơ sở. Khi thôn, tổ dân phố là “tuyến đầu” triển khai chủ trương, chính sách, mọi thay đổi về tổ chức bộ máy nếu không đi kèm cơ chế đãi ngộ phù hợp sẽ khó phát huy hiệu quả như kỳ vọng.
Những địa bàn có đội ngũ trưởng thôn năng động, trách nhiệm thường triển khai chính sách nhanh hơn, hạn chế phát sinh điểm nóng và tạo được sự đồng thuận trong nhân dân. Ngược lại, nơi thiếu người làm việc lâu dài, am hiểu địa bàn, nhiều nhiệm vụ bị chậm trễ, thậm chí phát sinh khiếu kiện, mâu thuẫn kéo dài.
Linh Nguyễn