RAM tăng giá dựng đứng và cái chết của RAM giá rẻ

một ngày trướcBài gốc

Micron không sản xuất RAM cho người dùng để tập trung cho Big Tech

Nếu bạn đang thắc mắc vì sao giá bộ nhớ lại tăng phi mã trong vài tháng qua, câu trả lời không nằm ở nhu cầu của người dùng phổ thông mà bắt nguồn từ một sự dịch chuyển cấu trúc khổng lồ của ngành công nghiệp bán dẫn. Một báo cáo chấn động vừa được TrendForce công bố ngày 11.12 đã gióng lên hồi chuông cảnh báo:

Cơn sốt giá RAM không chỉ là hiện tượng nhất thời, mà là hệ quả của việc các ông lớn công nghệ đang ưu tiên "cơn đói" dữ liệu của trí tuệ nhân tạo (AI) hơn là nhu cầu của người dùng cá nhân. Chúng ta đang chứng kiến một bước lùi ít nhất một thập kỷ về khả năng tiếp cận công nghệ giá rẻ, khi mà 4GB RAM vẫn là tiêu chuẩn cho điện thoại giá rẻ và 8GB RAM vẫn "ám ảnh" những chiếc máy tính xách tay đời mới.

Sự trỗi dậy của AI và cái chết của RAM giá rẻ

Nguồn cơn của mọi vấn đề hiện tại nằm ở DRAM - loại bộ nhớ nền tảng được sử dụng trong mọi thứ từ PC, laptop, điện thoại cho đến máy chủ và ô tô. Mặc dù công chúng thường gọi chung là RAM, nhưng hệ sinh thái này bao gồm nhiều định dạng như DDR4, DDR5, LPDDR, GDDR và đặc biệt là HBM (High Bandwidth Memory - Bộ nhớ băng thông cao). Dù mang những tên gọi khác nhau phục vụ cho các mục đích khác nhau, nhưng tất cả chúng đều được sinh ra từ cùng một hệ sinh thái sản xuất, vốn được kiểm soát bởi "kiềng ba chân" khổng lồ: SK Hynix, Samsung và Micron.

Ba cái tên này nắm giữ tới hơn 90% thị phần RAM toàn cầu, đồng thời cũng là những tay chơi lớn trong mảng NAND (linh kiện tạo nên ổ cứng SSD). Sự tập trung quyền lực này trước đây không phải là vấn đề lớn khi nhu cầu ổn định và giá cả biến động theo chu kỳ dễ đoán. Người dùng có thể ung dung chờ đợi các đợt giảm giá Black Friday để nâng cấp máy.

Nhưng sự yên bình đó đã chấm dứt ngay trước khi cơn sốt AI bùng nổ lên đỉnh điểm như hiện nay. Các nhà sản xuất DRAM đã âm thầm chuẩn bị cho một cuộc chuyển giao công nghệ, loại bỏ các chuẩn bộ nhớ cũ như DDR4 và LPDDR4 vì chúng được xây dựng trên các tiến trình cũ kỹ, lợi nhuận thấp. Micron và các đối thủ đã phát đi thông báo "ngừng sản xuất" (end of life) cho nhiều linh kiện đời cũ, tạo ra sự khan hiếm giả tạo ban đầu.

Và rồi, quả bom AI phát nổ. Việc huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn và chạy suy luận (inference) ở quy mô toàn cầu đòi hỏi những bể bộ nhớ khổng lồ và cực nhanh. Các GPU chuyên dụng cho AI phụ thuộc hoàn toàn vào HBM, một dạng DRAM xếp chồng theo chiều dọc để đạt băng thông cực đại.

Vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ: Mỗi tấm wafer (đĩa silicon) được dùng để sản xuất HBM đồng nghĩa với việc mất đi một tấm wafer lẽ ra được dùng để sản xuất DDR5 hay LPDDR5X cho người dùng phổ thông. Khi các công ty Hyperscalers (các gã khổng lồ vận hành trung tâm dữ liệu) và các hãng AI bắt đầu ký những hợp đồng béo bở, các nhà sản xuất bộ nhớ tất yếu phải chạy theo dòng tiền.

HBM và RAM máy chủ (Server DDR5) mang lại những hợp đồng dài hạn, khối lượng có thể dự báo trước và biên lợi nhuận cao hơn nhiều so với việc bán lẻ từng thanh RAM cho game thủ hay người dùng văn phòng. Hệ quả là RAM tiêu dùng không biến mất ngay lập tức, nhưng nó đã bị đẩy xuống đáy của danh sách ưu tiên sản xuất. Những bộ kit DDR5 từng có giá hợp lý chỉ vài tháng trước giờ đây được niêm yết với mức giá khiến người ta liên tưởng đến những linh kiện cao cấp xa xỉ. Ngay cả giá giao ngay (spot market) của từng con chip DRAM cũng tăng theo cấp số nhân trong thời gian ngắn, phản ánh tâm lý mua gom hoảng loạn và nguồn cung bị thắt chặt thay vì nhu cầu thực tế từ người tiêu dùng.

Cú sốc từ Micron và viễn cảnh u ám cho người dùng cuối

Người dùng Việt Nam sôi nổi với giá RAM tăng

Trong khi thị trường đang lao đao, Micron, một trong ba ông lớn, đã giáng thêm một đòn mạnh vào hy vọng của người tiêu dùng bằng tuyên bố sẽ rút lui khỏi thị trường bộ nhớ và lưu trữ tiêu dùng, đồng nghĩa với việc khai tử thương hiệu Crucial. Crucial từng là một trong số ít những cánh tay nối dài của nhà sản xuất DRAM trực tiếp đến tay người dùng, đóng vai trò như một mỏ neo giá cả giúp kìm hãm các đối thủ cạnh tranh.

Quyết định rút lui này, được Micron giải thích là để "cải thiện nguồn cung và hỗ trợ các khách hàng chiến lược lớn hơn trong các phân khúc tăng trưởng nhanh như trung tâm dữ liệu", sẽ chính thức xóa sổ thương hiệu này vào tháng 2 năm 2026. Điều này đồng nghĩa với việc thị trường DRAM tiêu dùng sẽ chỉ còn lại sân chơi của Samsung và SK Hynix. Và như một quy luật bất biến của kinh tế học, ít cạnh tranh hơn gần như luôn dẫn đến giá cao hơn.

Chiến lược gần đây của Samsung càng minh chứng rõ nét cho sự lệch lạc trong cơ cấu ưu tiên hiện nay. Đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt trong mảng HBM nơi SK Hynix đang dẫn đầu, Samsung được cho là đã chuyển dịch một phần lớn năng lực sản xuất DRAM sang các mô-đun DDR5 RDIMM dành cho máy chủ. Đây là những thanh RAM mang lại biên lợi nhuận khổng lồ, thậm chí còn cao hơn cả HBM ở thời điểm hiện tại mà không gặp phải rủi ro kỹ thuật hay rào cản chứng nhận phức tạp.

Từ góc độ tài chính của Samsung, việc phân bổ wafer cho RAM máy chủ thay vì HBM giá rẻ hay RAM PC là một nước đi hợp lý. Nhưng từ góc độ người tiêu dùng, điều này đồng nghĩa với việc nguồn cung tiếp tục bị bóp nghẹt và giá cả leo thang trên diện rộng. SK Hynix cũng tuyên bố sẽ tăng sản lượng vào năm 2026, nhưng phần lớn trong số đó chắc chắn sẽ chảy về phía các khách hàng AI và doanh nghiệp. Rất ít hy vọng rằng nguồn cung này sẽ làm giảm áp lực cho thị trường PC tiêu dùng trong ngắn hạn.

Hiệu ứng domino đang lan rộng với tốc độ chóng mặt. Card đồ họa (GPU) sử dụng bộ nhớ GDDR, vốn cũng được sản xuất bởi cùng những nhà máy này, đang chứng kiến giá thành leo thang, đẩy chi phí của các dòng GPU tầm trung và phổ thông lên cao. Thiết bị di động sử dụng LPDDR cũng không nằm ngoài vòng xoáy tăng giá mà các nhà sản xuất điện thoại cuối cùng sẽ chuyển phần chi phí đó sang cho người mua.

Thậm chí, bộ nhớ lưu trữ NAND flash dùng trong SSD cũng đang bị hút về phía các doanh nghiệp và AI, khiến giá SSD tiêu dùng bắt đầu nhích lên sau một thời gian dài giảm sâu. Tình hình tồi tệ đến mức TrendForce nhận định rằng cơn bão giá này có thể tác động đến thị trường smartphone còn nặng nề hơn cả laptop.

Trong khi Microsoft đang nỗ lực thúc đẩy tiêu chuẩn 16GB RAM để Windows 11 vận hành mượt mà hơn và hỗ trợ các tính năng AI phía khách hàng (client-based AI), thì thực tế thị trường lại đang đi ngược lại: các nhà sản xuất thiết bị buộc phải cắt giảm dung lượng RAM để giữ giá bán. Một nghịch lý đau lòng đang diễn ra: Kỷ nguyên AI hứa hẹn sự thông minh vượt trội, nhưng phần cứng để chạy nó lại đang trở nên đắt đỏ và khan hiếm hơn bao giờ hết đối với đại đa số người dùng

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/ram-tang-gia-dung-dung-va-cai-chet-cua-ram-gia-re-242294.html