Hơn 1.000 đầu sách đến từ nhiều đơn vị xuất bản như Thái Hà Books, Vĩnh Nghiêm Books, Hương Trang Books, Văn Lang Books… đã được giới thiệu đến đông đảo Phật tử và bạn đọc. Đại đức Thích Vạn Lợi (Vĩnh Nghiêm Books) nhấn mạnh, triển lãm là tâm nguyện đưa những lời dạy quý báu của Đức Phật đến với nhiều người, để ai hữu duyên đều có thể tìm thấy phương pháp sống an lạc với tình thương và trí tuệ. Những thông điệp yêu thương, khuyến khích tu dưỡng bản thân, đặc biệt phù hợp trong mùa Vu lan - mùa của hiếu hạnh.
Sự kiện này, tuy chỉ kéo dài 5 ngày, nhưng gợi mở nhiều suy nghĩ: sách Phật giáo có tiềm năng lớn để trở thành một dòng chảy mạnh mẽ trong đời sống tinh thần hôm nay. Bởi hơn bao giờ hết, con người hiện đại đang đối diện với áp lực, bất an, khủng hoảng giá trị và họ cần một nơi để trở về, cần một “ngọn đèn” dẫn lối. Sách Phật giáo chính là nhịp cầu đưa giáo pháp đến gần hơn với công chúng.
Sách Phật giáo có tiềm năng lớn để trở thành một dòng chảy mạnh mẽ trong đời sống tinh thần hôm nay
Nhu cầu tinh thần và khát vọng an lạc
Điểm thuận lợi đầu tiên chính là nhu cầu thực tế. Khi xã hội phát triển, con người có nhiều điều kiện vật chất hơn nhưng đồng thời cũng phải đối diện với nhiều áp lực hơn. Stress, trầm cảm, khủng hoảng tâm lý ngày càng phổ biến, đặc biệt ở giới trẻ và người lao động trong đô thị. Trong bối cảnh đó, những cuốn sách Phật giáo về thiền tập, chánh niệm, lòng từ bi, hiếu đạo, hoặc những bài kinh giản dị đều trở thành liều thuốc tinh thần hữu hiệu.
Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy trầm cảm sẽ là gánh nặng lớn thứ hai của nhân loại vào năm 2030, điều này càng khẳng định nhu cầu tìm kiếm an lạc nội tâm không phải chuyện xa xôi, mà là cấp thiết.
Thứ hai, Phật giáo vốn gắn bó mật thiết với văn hóa dân tộc. Hàng ngàn năm qua, từ chùa làng đến đô thị, đạo Phật đã trở thành một phần bản sắc văn hóa Việt. Vì thế, sách Phật giáo không phải là “dòng sách lạ”, mà có nền tảng sâu dày trong đời sống tâm linh của người Việt. Từ những bộ kinh dịch sang chữ Nôm, chữ Quốc ngữ thời xưa, đến các sách thiền học, sách đạo đức gần đây, tất cả đều là minh chứng cho sự tiếp biến bền bỉ. Triển lãm tại Vĩnh Nghiêm là minh chứng sống động cho nhu cầu ấy - hàng ngàn đầu sách đã có mặt và bạn đọc tìm đến không chỉ để mua, mà để được “chạm” vào một nguồn năng lượng bình an.
Thứ ba, sự vào cuộc của nhiều đơn vị xuất bản, phát hành đã mở ra một dòng chảy đa dạng. Không chỉ có sách kinh điển, mà còn có sách ứng dụng Phật pháp vào đời sống, sách thiếu nhi, sách nghệ thuật, sách nghiên cứu học thuật. Đặc biệt, các tựa sách của những tác giả Phật giáo quốc tế được dịch ra tiếng Việt, hay những cây bút trong nước viết từ trải nghiệm tu tập, đã tạo nên sự phong phú và gần gũi. Khi Phật giáo bước vào “ngôn ngữ đời thường” qua sách, người đọc sẽ dễ tiếp nhận, dễ áp dụng vào đời sống.
Những cuốn sách Phật giáo về thiền tập, chánh niệm, lòng từ bi, hiếu đạo, hoặc những bài kinh giản dị đều trở thành liều thuốc tinh thần hữu hiệu
Chuẩn mực, uy tín và cơ chế xuất bản
Tuy vậy, sự phát triển của dòng sách Phật giáo cũng đặt ra nhiều trăn trở. Trước hết là vấn đề chuẩn mực nội dung. Không ít ấn phẩm trên thị trường hiện nay còn tình trạng dịch sai, chú giải chưa chuẩn, hoặc thậm chí là tác phẩm “gán mác Phật giáo” nhưng thực chất chứa nội dung lệch lạc, pha trộn tà kiến. Với những người chưa có nền tảng kiến thức vững vàng, những sai sót này có thể dẫn đến hiểu lầm nghiêm trọng về giáo pháp. Vì thế, công tác hiệu đính, phản biện học thuật, giám định nội dung là điều tối quan trọng.
Thứ hai là vấn đề uy tín. Một số đơn vị phát hành sách Phật giáo hoạt động theo hướng thương mại thuần túy, chú trọng doanh thu hơn là chất lượng. Điều này không chỉ làm giảm giá trị của tác phẩm, mà còn ảnh hưởng đến niềm tin của độc giả với cả dòng sách. Phật giáo vốn đề cao chân thật và trí tuệ, nên sách Phật giáo càng phải trung thực, minh bạch, tránh mọi hình thức “buôn thần bán thánh” trá hình.
Thứ ba là cơ chế xuất bản. Hiện nay, đa số sách Phật giáo được thực hiện qua sự liên kết với các nhà xuất bản chung. Điều này dẫn đến tình trạng bị động, thiếu chủ động trong việc định hướng nội dung, chưa có một cơ chế chính quy để kiểm duyệt và phổ biến ấn phẩm Phật giáo. Nhiều ý kiến cho rằng, đã đến lúc GHPGVN cần thành lập một đơn vị xuất bản các ấn phẩm Phật giáo chính quy, với hội đồng biên tập, hiệu đính uy tín, để vừa đảm bảo chất lượng, vừa giữ bản sắc, vừa tạo niềm tin cho độc giả. Đây không chỉ là câu chuyện xuất bản, mà là một sứ mệnh hoằng pháp trong thời đại mới.
Cần khuyến khích sáng tác và biên soạn sách Phật giáo dành cho nhiều đối tượng khác nhau: thiếu nhi, thanh thiếu niên, người trẻ khởi nghiệp, người cao tuổi… để giáo pháp đi vào từng lứa tuổi, từng hoàn cảnh
Để dòng sách Phật giáo thực sự phát triển và lan tỏa, thiết nghĩ, cần có những định hướng rõ ràng. Theo đó, Giáo hội và các học giả cần tham gia sâu hơn vào quá trình biên tập, phản biện và hiệu đính. Một hội đồng học thuật Phật giáo quốc gia có thể được hình thành, vừa làm chỗ dựa học thuật, vừa là nơi quy chiếu để chuẩn hóa nội dung. Bên cạnh đó, cần khuyến khích sáng tác và biên soạn sách Phật giáo dành cho nhiều đối tượng khác nhau: thiếu nhi, thanh thiếu niên, người trẻ khởi nghiệp, người cao tuổi… để giáo pháp đi vào từng lứa tuổi, từng hoàn cảnh.
Thứ nữa, cần ứng dụng công nghệ số. Sách Phật giáo không chỉ dừng ở bản in, mà cần xuất hiện mạnh mẽ ở ebook, audiobook, thư viện điện tử. Khi một bạn trẻ có thể nghe một bài pháp thoại trên ứng dụng di động, hoặc đọc một đoạn kinh trên điện thoại, thì đó chính là lan tỏa trong kỷ nguyên mới.
Ngoài ra, việc tổ chức những triển lãm, hội sách Phật giáo thường niên, không chỉ tại các thành phố lớn mà cả ở vùng sâu vùng xa, cũng là cách gieo hạt giống. Mỗi gian sách là một “pháp thoại thầm lặng”, mỗi cuốn sách được trao tay là một nhân duyên gieo vào đời. Và quan trọng hơn hết, cần hình thành ý thức trong cộng đồng Phật tử: xây dựng tủ sách Phật giáo trong mỗi gia đình, để giáo pháp không chỉ dừng ở chùa, ở thư viện, mà hiện diện ngay trong đời sống hàng ngày.
Triển lãm sách Phật giáo tại chùa Vĩnh Nghiêm năm nay đã bước sang lần thứ 2, là một minh chứng cho sức sống của dòng sách Phật giáo ở Việt Nam. Hơn một ngàn đầu sách, hàng trăm độc giả đến mỗi ngày, những cuộc trò chuyện bên gian hàng - tất cả cho thấy một khát vọng đưa giáo pháp vào đời sống. Tiềm năng là có thật, nhưng đi cùng là trách nhiệm nặng nề: làm sao để sách Phật giáo chuẩn mực, uy tín, hấp dẫn, vừa giữ đúng tinh thần Phật, vừa gần gũi với hơi thở thời đại. Khi đó, sách Phật giáo mới thật sự trở thành nhịp cầu đưa lời Phật dạy lan tỏa, không chỉ trong mùa Vu lan, mà trong từng ngày của đời sống. Và biết đâu, một ngày không xa, chúng ta sẽ thấy trên kệ sách của mọi gia đình Việt đều có ít nhất một cuốn sách Phật giáo - như một người bạn đồng hành, một ngọn đèn soi sáng trong hành trình đi tìm bình an.
Lưu Đình Long/Báo Giác Ngộ