Sao lại cưỡng chế thuế bằng cách thu hồi giấy phép kinh doanh?

6 giờ trướcBài gốc

Báo chí vừa qua đưa tin: Hải quan cửa khẩu tại một thành phố đã gửi công văn đề nghị Phòng Đăng ký kinh doanh – Sở Tài chính thu hồi giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp của một công ty nợ thuế quá hạn gần 6,3 tỉ đồng. Trong công văn, hải quan còn yêu cầu cơ quan đăng ký kinh doanh “phải ra quyết định thu hồi hoặc giải thích lý do không thu hồi trong vòng 10 ngày”.

Nếu dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) mà Bộ Tài chính đang đưa ra lấy ý kiến được thông qua, tình huống này sẽ không còn là cá biệt. Bởi trong dự thảo có quy định cho phép cơ quan thuế được quyền “yêu cầu tạm dừng đăng ký kinh doanh” khi xử lý vi phạm thuế.

Thử bình tâm suy ngẫm: quy định ấy liệu có trái luật, trái nguyên tắc phân công quyền lực, và rốt cuộc gây hại nhiều hơn lợi cho nền kinh tế?

Quyền tự do kinh doanh – ranh giới hiến định không thể vượt qua

Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương Nguyễn Đình Cung khẳng định, việc trao cho cơ quan thuế quyền “yêu cầu tạm dừng đăng ký kinh doanh” là vi phạm quyền tự do kinh doanh đã được Hiến pháp 2013 hiến định: “Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.”

Ông đặt câu hỏi: “Họ không hiểu thu hồi giấy đăng ký kinh doanh sẽ gây hậu quả gì sao? Khi đó thuế không thu được, ngân hàng mất vốn, lao động mất việc, cả nền kinh tế đều bị tác động.”

Thuế và hải quan có quyền thu thuế, cưỡng chế tài sản, nhưng không có thẩm quyền can thiệp trực tiếp vào đăng ký kinh doanh. Ảnh: Thạch Thảo

Bản chất của đăng ký kinh doanh là ghi nhận quyền cơ bản của người dân và doanh nghiệp, chứ không phải giấy phép có thể bị rút tùy tiện. Nếu dự thảo thành luật, cơ quan thuế sẽ vừa là “người thu thuế” vừa là “quan tòa”, nắm quyền khóa sổ kinh doanh bất cứ lúc nào. Đó là sự chồng lấn thẩm quyền nguy hiểm, làm suy yếu nguyên tắc pháp quyền.

Nghị quyết 68/NQ-TW của Đảng đã xác định rõ: cải cách thể chế là để tháo gỡ rào cản, giảm chi phí tuân thủ, nuôi dưỡng lực lượng doanh nghiệp – nhất là khu vực tư nhân – thành động lực quan trọng của nền kinh tế. Tư duy “khó thu thì cấm, khó quản thì dừng” chỉ dựng thêm rào cản hành chính, đẩy doanh nghiệp ra khỏi thị trường.

Ba góc độ cần soi chiếu

Góc độ pháp lý: nguyên tắc pháp quyền và quyền kinh doanh

Ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia, quyền tự do kinh doanh được ghi ngay trong Hiến pháp hoặc luật cơ bản. Hạn chế quyền này chỉ có thể làm bằng luật, và chỉ khi có cơ sở đặc biệt nghiêm trọng như rửa tiền, tài trợ khủng bố, gian lận hình sự quy mô lớn.

Thuế và hải quan có quyền thu thuế, cưỡng chế tài sản, nhưng không có thẩm quyền can thiệp trực tiếp vào đăng ký kinh doanh – vốn thuộc phạm vi của cơ quan đăng ký kinh doanh hoặc tòa án thương mại. Nếu trao thêm quyền “dừng đăng ký” cho cơ quan thuế, sẽ nảy sinh xung đột thẩm quyền và làm méo mó nguyên tắc phân công – phối hợp.

Góc độ kinh tế: bảo vệ hoạt động kinh doanh và nguồn thu

Doanh nghiệp chỉ có thể nộp thuế khi còn hoạt động, còn sản xuất, còn doanh thu. Nếu bị buộc dừng đăng ký kinh doanh, tức là đóng cửa nhà máy, chặn dòng tiền, đẩy doanh nghiệp vào chỗ không thể trả nợ. Muốn thu thuế mà lại triệt tiêu nguồn nuôi thuế – nghịch lý này quá rõ ràng.

Không dừng ở một doanh nghiệp. Ngân sách mất thu, ngân hàng thêm nợ xấu, người lao động mất việc. Một quyết định hành chính có thể biến khó khăn của một doanh nghiệp thành gánh nặng xã hội.

Trong xử lý thuế, điều quan trọng nhất là không được “giết” doanh nghiệp trước khi thu được nợ. Cần phân biệt rõ giữa nợ thuế do khó khăn thanh khoản với gian lận có chủ ý. Với nợ thuế, giải pháp là cưỡng chế tài sản, kê biên hàng hóa, phong tỏa tài khoản, phạt lãi chậm nộp… chứ không phải rút giấy phép kinh doanh.

Góc độ quản trị công: nguyên tắc “due process” và giới hạn quyền lực

Một nền quản trị hiện đại không cho phép cơ quan hành chính vừa là người thu thuế, vừa là quan tòa, vừa là người trừng phạt. Nguyên tắc “due process” – quy trình công bằng – đòi hỏi đình chỉ hay hủy đăng ký kinh doanh chỉ có thể thực hiện sau phán quyết của tòa hoặc cơ quan tài phán độc lập, khi doanh nghiệp đã được quyền khiếu nại, phản biện.

Thực tế, cơ quan thuế đã có đủ công cụ cưỡng chế: khấu trừ tài khoản, kê biên tài sản, giữ hàng tại cảng, thậm chí cấm xuất cảnh giám đốc. Không cần thêm quyền “dừng đăng ký kinh doanh” – vốn quá dễ bị lạm dụng. Bài học từ Mỹ hay Philippines cho thấy, những nơi áp dụng biện pháp này đều vấp phải phản ứng dữ dội và cuối cùng phải rút lại vì gây hại nhiều hơn lợi.

Để doanh nghiệp sống thì ngân sách mới có thu

Cưỡng chế thuế bằng cách thu hồi hay tạm dừng giấy phép kinh doanh là một giải pháp đi ngược: trái Hiến pháp, trái Nghị quyết 68, và quan trọng hơn cả – phản tác dụng.

Muốn có thuế, phải để doanh nghiệp sống, làm ăn, tạo ra dòng tiền cho ngân sách. Khóa cửa doanh nghiệp chỉ khiến tất cả các bên cùng thua: Nhà nước mất thu, ngân hàng mất vốn, người lao động mất việc.

Giải pháp đúng đắn là áp dụng nghiêm minh các công cụ đã có, minh bạch quy trình cưỡng chế, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi. Chỉ khi đó, cơ quan thuế mới vừa thu được nợ cho ngân sách, vừa nuôi dưỡng nguồn lực cho nền kinh tế.

Hiện nay, nợ thuế đã lên tới 240.000 tỉ đồng. Liệu có bao nhiêu doanh nghiệp sẽ bị xem xét “tạm dừng đăng ký kinh doanh” nếu cơ quan thuế và hải quan có quyền đó?

Câu trả lời nằm ở tinh thần cải cách mà Hiến pháp 2013 và Nghị quyết 68 đã chỉ rõ: quản lý phải đúng luật, đúng vai, bảo vệ lợi ích quốc gia, thay vì dựng thêm rào cản và tạo thêm rủi ro cho doanh nghiệp.

Tư Giang

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/sao-lai-cuong-che-thue-bang-cach-thu-hoi-giay-phep-kinh-doanh-2441416.html