Smartphone có còn 'tự do' với tuổi teen?

7 giờ trướcBài gốc

Khi các nền kinh tế phải đối mặt với sự sụt giảm chất lượng nguồn nhân lực tiềm năng vì “nghiện số”, những quy định siết chặt công nghệ đang trở thành lựa chọn chính sách, dù vẫn gây ra nhiều tranh luận.

Giới hạn hay điểm dừng cần thiết?

Tháng 8 vừa qua, thành phố Toyoake (Nhật Bản) - nơi chỉ có 68.000 dân bất ngờ trở thành tâm điểm truyền thông với khuyến nghị giới hạn thời gian sử dụng thiết bị cá nhân còn hai giờ mỗi ngày ngoài giờ học và làm việc. Không có chế tài xử phạt, nhưng đề xuất này lập tức châm ngòi cho tranh cãi gay gắt trên toàn quốc.

Nhiều quốc gia đang cấm hoặc hạn chế sử dụng smartphone trong lớp để cải thiện khả năng tập trung của học sinh.

Ông Lê Quang Minh - một phụ huynh tại phường Cầu Giấy (Hà Nội) bày tỏ: “Việc giới hạn là có lý do, nhưng việc giám sát rất khó khăn, trẻ học online, làm bài tập và kết nối bạn bè đều qua điện thoại, cần có những hướng dẫn cụ thể để không biến chủ trương tốt thành một áp lực xã hội”.

“Tuy nhiên, trong một xã hội đang “nghiện chạm màn hình”, việc đặt ra các chuẩn mực như vậy là cần thiết, tôi từng thử lấy điện thoại của con sau 21h, nhưng luôn cãi vã”, ông Minh thừa nhận.

Trên thế giới, Toyoake không phải trường hợp đơn lẻ. Hàn Quốc vừa thông qua đạo luật cấm học sinh sử dụng điện thoại trong lớp, có hiệu lực từ tháng 3 năm sau. Thụy Điển cũng sẽ cấm hoàn toàn điện thoại trong trường học từ năm học 2026. Còn tại Úc, Quốc hội đã đặt mức tuổi tối thiểu 16 cho việc sử dụng mạng xã hội, đây là một trong những chính sách cứng rắn nhất hiện nay.

Theo Bộ trưởng Giáo dục Thụy Điển Lotta Edholm, quyết định cấm smartphone trong lớp là “một phần của cuộc cải tổ giáo dục lớn nhất trong 30 năm”, hướng tới tái lập môi trường học tập không bị xao nhãng.

Không nằm ngoài xu thế, các nước Bắc Âu như Đan Mạch, Na Uy và Hà Lan cũng đã triển khai các hình thức kiểm soát tương tự, từ cấm trẻ dưới 13 tuổi dùng điện thoại đến hướng dẫn hạn chế mạng xã hội trong lớp.

Tuy nhiên, loạt chính sách này đang vấp phải một câu hỏi lớn: Chính phủ có đang can thiệp quá sâu vào quyền tự do cá nhân trong thời đại công nghệ đã là một phần tất yếu của đời sống?

Về mặt xã hội, smartphone đang đóng vai trò như một “đơn vị tiêu dùng thời gian” của thế hệ trẻ. Khi hành vi này bị giới hạn, cần có cấu trúc thay thế: hoạt động ngoại khóa, thể thao, kết nối cộng đồng… Nếu không, trẻ sẽ tìm cách phản ứng, từ dùng thiết bị lén lút đến chống đối cha mẹ.

Thực tế, nhiều quốc gia đã chứng kiến hiện tượng này. Một số nghiên cứu tại Hàn Quốc chỉ ra rằng khi bị cấm triệt để, học sinh có xu hướng mang theo điện thoại phụ, sử dụng thiết bị giấu kín hoặc truy cập vào ban đêm, điều này vô tình dẫn tới rối loạn nhịp sinh học và phản tác dụng.

Mỗi phút chạm màn hình, một phần năng suất bị bào mòn?

Dưới góc độ kinh tế học hành vi, giới hạn công nghệ không chỉ đơn thuần là phản ứng đạo đức hay giáo dục, mà là chiến lược kiểm soát chi phí xã hội dài hạn.

Theo báo cáo mới nhất của OECD, thời gian sử dụng thiết bị số quá mức đang ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ, khả năng tập trung và tương tác xã hội của thanh thiếu niên. Điều này không chỉ gây ra các vấn đề sức khỏe mà còn kéo giảm hiệu suất học tập, yếu tố quyết định đến năng suất lao động tương lai.

Nếu một thế hệ lớn lên với kỹ năng tập trung kém, ngủ ít và khả năng làm việc nhóm suy giảm, nền kinh tế sẽ phải gánh thêm chi phí đào tạo, y tế và mất năng suất. Đây là một dạng chi phí tiềm ẩn nhưng rất thực.

Tại Úc, việc siết độ tuổi sử dụng mạng xã hội không chỉ nhắm tới sức khỏe tâm thần thanh thiếu niên mà còn là chiến lược kiềm chế sự lạm dụng dữ liệu cá nhân. Theo luật mới, các nền tảng như TikTok, Facebook hay Instagram phải triển khai hệ thống xác minh độ tuổi nghiêm ngặt, nếu không sẽ bị phạt đến 33 triệu USD.

Đối với các doanh nghiệp công nghệ, đây là thách thức không nhỏ. Việc phát triển hệ thống nhận diện độ tuổi, điều chỉnh thuật toán và tái cấu trúc chiến lược thị trường khiến chi phí vận hành gia tăng đáng kể.

Ông Nguyễn Hoàng Vũ - CEO một công ty công nghệ giáo dục tại TP.HCM chia sẻ: “Chúng tôi đang phát triển nền tảng học trực tuyến cho học sinh phổ thông. Nếu các quy định như ở Úc được áp dụng tại Việt Nam, doanh nghiệp nhỏ sẽ khó tiếp cận nhóm khách hàng dưới 16 tuổi, mất đi một tệp người dùng quan trọng”.

Tuy nhiên, theo các nhà hoạch định chính sách, hiệu quả không chỉ đo bằng con số ngắn hạn. Mục tiêu của các quy định này là tái thiết lập chuẩn mực xã hội mới, nơi công nghệ không thay thế kỹ năng sống.

Tại Hà Lan, sau khi ban hành khuyến nghị cấm smartphone trong lớp từ năm 2024, hơn 60% trường học ghi nhận sự cải thiện rõ rệt về mức độ tập trung và chất lượng học tập. Điều này cho thấy: đôi khi thiệt hại ngắn hạn của doanh nghiệp là cái giá phải trả cho lợi ích dài hạn của nền kinh tế.

Mặt khác, chính sách “cấm đoán” cũng không phải lựa chọn duy nhất. Các quốc gia như Na Uy và Đan Mạch đang hướng tới giải pháp mềm hơn: đầu tư vào chương trình giáo dục kỹ năng số, nâng cao nhận thức phụ huynh, đồng thời tạo cơ hội tương tác thay thế trong trường học.

Cuộc tranh luận về giới hạn công nghệ không chỉ là chuyện của giáo dục hay đạo đức xã hội, mà là chiến lược phát triển kinh tế dài hạn. Khi hành vi tiêu dùng số ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lao động, sức khỏe cộng đồng và cấu trúc nhân lực tương lai, các chính phủ không thể đứng ngoài cuộc.

Tuy nhiên, như bất kỳ chính sách nào, sự can thiệp cần dựa trên dữ liệu, sự đồng thuận xã hội và tầm nhìn dài hạn. Smartphone không phải “kẻ thù”, mà là công cụ. Vấn đề là con người, đặc biệt là thế hệ trẻ có kiểm soát được công cụ đó hay không.

Tiến Anh

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/an-sinh/smartphone-co-con-tu-do-voi-tuoi-teen-1109963.html