Mới đây, UBND TP.HCM đã có báo cáo về việc thực hiện quy định pháp luật trong lĩnh vực đường sắt và đóng góp ý kiến phục vụ thẩm tra dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).
Trong đó, nổi bật là nội dung quy hoạch các tuyến đường sắt trên địa bàn thành phố và các vướng mắc kiến nghị được tháo gỡ, đơn cử như dự án đường sắt trên cao từ Bình Triệu - Hòa Hưng.
Nhiều dự án đường sắt chưa được triển khai
Theo UBND TP.HCM, về quy hoạch, một số tuyến đường sắt quốc gia trên địa bàn TP đã được quy hoạch trong thời gian dài (từ Quy hoạch 1556 năm 2013) nhưng chưa được triển khai đầu tư xây dựng.
Do đó, trong việc điều chỉnh các Quy hoạch 1769 (năm 2021) và Quy hoạch 1556, TP đề nghị Bộ GTVT xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể các quy hoạch trên, đảm bảo tính khả thi, khả dụng trong việc dự trữ quỹ đất đô thị (trong tình hình đô thị hóa diễn ra rất nhanh chóng ở TP.HCM) và tổ chức thực hiện.
TP.HCM cũng đã có các công văn góp ý với Bộ GTVT về nhiều nội dung liên quan để điều chỉnh các Quy hoạch 1769 và 1556. Trong đó, TP đặc biệt lưu ý về nội dung định hướng “chuyển đoạn Bình Triệu - Sài Gòn (Hòa Hưng) thành đường sắt đô thị sau khi hoàn thành tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam”.
Sơ đồ đường sắt trên cao chạy từ Bình Triệu về ga Sài Gòn. Ảnh: Liên danh tư vấn
Theo UBND TP.HCM, tuyến đường sắt Hà Nội - TP.HCM, đoạn tuyến đi qua địa bàn TP có năng lực vận tải chưa cao, chủ yếu chỉ đón trả khách ở ga Sài Gòn (Hòa Hưng), chưa kết nối hiệu quả trên các ga dọc tuyến (Bình Triệu, Gò Vấp), giữa đường sắt quốc gia với các phương thức vận tải khác. Do chưa có đủ điều kiện thực hiện kết nối theo quy hoạch nên chưa có được sự kết nối hiệu quả giữa các phương thức vận tải.
Trước đó, TP cũng có văn bản kiến nghị Bộ GTVT về quy hoạch các tuyến, ga đường sắt khu vực đầu mối TP.HCM. Trong lần kiến nghị này, tuyến xuyên tâm An Bình - Bình Triệu - Sài Gòn (Hòa Hưng) - Tân Kiên dự kiến sẽ đi trên cao và nằm chủ yếu trong phạm vi lộ giới các tuyến đường theo quy hoạch.
Đường sắt trên cao là loại hình phù hợp
Trao đổi với PV PLO, ông Khương Văn Mười, nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP.HCM, cho biết trước đây từng có đề xuất di dời ga Hòa Hưng về Bình Triệu để giảm tải cho nội đô. Tuy nhiên, phương án này sẽ dẫn đến không đảm bảo đủ phương tiện vận chuyển hành khách để phục vụ người dân đi vào trung tâm TP.HCM nên chưa được triển khai.
"Đường sắt trên cao Bình Triệu - Hòa Hưng đã được quy hoạch và phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay với đặc điểm khu vực Hòa Hưng có địa hình thấp hơn Bình Triệu. Cạnh đó, việc làm đường sắt trên cao sẽ hạn chế được giao cắt với các tuyến đường trung tâm TP, không gây gián đoạn việc lưu thông của người dân, đảm bảo an toàn cho các phương tiện. Nghĩa là người dân không còn phải dừng chờ khi có đường sắt đi qua, giảm thiểu ùn ứ giao thông.
Đồng thời, đường sắt trên cao sẽ là giải pháp phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay, đặc biệt khi dự án được triển khai sẽ tạo điều kiện để đầu tư xây dựng ga Hòa Hưng. Trong bối cảnh giao thông nội đô ngày càng quá tải, việc sớm triển khai dự án không chỉ giải quyết nhu cầu đi lại của người dân mà còn góp phần giảm ùn tắc cho giao thông đô thị" - ông Mười cho biết.
Đường sắt trên cao giúp kết nối với ga Sài Gòn tốt hơn. Ảnh: NT
Đồng quan điểm, TS Võ Kim Cương - nguyên phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM cho biết đường sắt trên cao Bình Triệu - Hòa Hưng đã được quy hoạch từ lâu nhưng chưa được triển khai. Trong bối cảnh hiện nay, đường sắt Bình Triệu - Hòa Hưng nên ưu tiên phương án đi trên cao để tránh xung đột với đường bộ, giảm chi phí so với đi ngầm và đáp ứng được nhu cầu vận tải hành khách, hàng hóa tốt hơn.
Đặc biệt, phương án đi trên cao không phá vỡ cảnh quan đô thị, mà còn tạo điều kiện để cải tạo cảnh quan dọc theo tuyến đường sắt. Bên cạnh đó, các đơn vị liên quan cần tiến hành nghiên cứu kỹ càng, đánh giá tác động kinh tế - xã hội, chú trọng đến các yếu tố xử lý tiếng ồn và áp dụng mô hình phát triển đô thị TOD để khai thác hiệu quả dự án.
Bên cạnh những ưu điểm và tính cấp thiết kể trên, PGS.TS Chu Công Minh - Giảng viên bộ môn cầu đường Đại học Bách Khoa TP.HCM lưu ý việc xây dựng đường sắt trên cao sẽ chiếm mặt bằng rất lớn cho các cầu cạn, phải giải phóng thêm hành lang cho tuyến đường sắt, mở rộng các tuyến đường hiện hữu lên gấp 2, gấp 3 lần và kinh phí đền bù giải tỏa sẽ rất lớn. Chính vì vậy, các đơn vị liên quan cần tính toán, nghiên cứu kỹ càng trước khi triển khai.
Ý tưởng đường sắt trên cao Bình Triệu - Hòa Hưng được phê duyệt từ 13 năm trước
Năm 2013, Quyết định 568 của Thủ tướng phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển GTVT TP.HCM đến năm 2020, tầm nhìn đến sau năm 2020 đã nêu rõ: Giữ nguyên ga Sài Gòn ở vị trí cũ nhưng cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Bắc - Nam đoạn Trảng Bom - Hòa Hưng (ga Sài Gòn), riêng đoạn từ ga Bình Triệu đến ga Hòa Hưng sẽ thành đường sắt trên cao.
Tháng 7-2024, Liên danh Công ty CP Tư vấn thiết kế giao thông vận tải phía Nam và Trung tâm Tư vấn - Đầu tư phát triển GTVT (liên danh tư vấn) đã có báo cáo cuối kỳ lập quy hoạch các tuyến, ga đường sắt khu vực đầu mối TP.HCM. Trong đó đề xuất làm tuyến đường sắt trên cao Bình Triệu - Sài Gòn - Tân Kiên.
Đoạn tuyến đường sắt Bình Triệu - Sài Gòn - Tân Kiên dài hơn 30km đi xuyên tâm TP.HCM qua nhiều quận huyện.
Tuyến đường sắt trên cao bắt đầu từ ga Bình Triệu, đi trên cao qua TP Thủ Đức, các quận Bình Thạnh, Gò Vấp về quận 3 vào ga Sài Gòn. Sau đó, tuyến tiếp tục đi trên cao (trên cầu cạn) giữa đường 3/2, có đoạn đi bên cạnh cầu vượt thép, có đoạn đi trên cầu vượt thép vào quận 6, về quận Bình Tân và kết thúc ở địa phận huyện Bình Chánh.
NHƯ NGỌC