Sự dịch chuyển kết cấu kinh tế - xã hội sau sáp nhập đơn vị hành chính

10 giờ trướcBài gốc

Tái phân bổ các nguồn lực sản xuất

Trong bối cảnh mới, các nguồn lực như đất đai, vốn đầu tư, nhân lực, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội được sắp xếp lại theo hướng tối ưu, phù hợp với quy mô và định hướng phát triển mới của từng địa phương.

Trước hết, việc hợp nhất các đơn vị hành chính giúp khắc phục tình trạng phân tán nguồn lực, nhất là quỹ đất và cơ sở vật chất công. Những vùng trước đây còn nhỏ lẻ, manh mún, nay có điều kiện tích tụ đất đai, tạo thuận lợi cho phát triển sản xuất quy mô lớn, thu hút đầu tư và xây dựng các khu công nghiệp, cụm công nghiệp tập trung. Các công trình công cộng, cơ sở giáo dục, y tế, hành chính cũng được bố trí lại hợp lý, tránh trùng lặp, giảm chi phí vận hành và nâng cao hiệu quả sử dụng.

Sáp nhập hành chính còn mở ra cơ hội lớn trong việc huy động và phân bổ nguồn vốn đầu tư công và tư. Khi đơn vị hành chính mới hình thành với quy mô dân số và kinh tế lớn hơn, tính hấp dẫn trong thu hút đầu tư tăng lên rõ rệt. Các địa phương có điều kiện để quy hoạch các dự án phát triển trọng điểm, thu hút nguồn lực xã hội hóa đầu tư, đồng thời nâng cao khả năng tiếp cận các nguồn vốn từ Trung ương và các tổ chức quốc tế.

Nguồn nhân lực - một trong những yếu tố quan trọng nhất trong phát triển cũng có sự dịch chuyển và tái phân bổ hợp lý hơn. Việc mở rộng không gian phát triển giúp tạo thêm nhiều việc làm mới trong các lĩnh vực phi nông nghiệp, góp phần giải quyết tình trạng dư thừa lao động trong khu vực nông thôn, miền núi, đồng thời khơi dậy tiềm năng con người tại các vùng sáp nhập thông qua giáo dục, đào tạo và chuyển giao khoa học - công nghệ.

Tái cơ cấu ngành nghề, phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn

Sau quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính, bối cảnh mới về địa lý, dân cư và tiềm năng phát triển đòi hỏi các địa phương phải nhìn nhận lại toàn diện cơ cấu ngành nghề hiện có để tái định hướng phát triển kinh tế cho phù hợp với thực tiễn và xu thế hội nhập. Đây không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là cơ hội để các địa phương bứt phá, phát huy lợi thế so sánh, xác lập các ngành kinh tế mũi nhọn làm động lực tăng trưởng.

Bốc xếp hàng hóa tại Cảng Tổng hợp Quốc tế Nghi Sơn.

Một trong những thay đổi quan trọng là quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành nghề theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp truyền thống, tăng mạnh các lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ, đặc biệt là những ngành có giá trị gia tăng cao. Việc sáp nhập giúp mở rộng địa bàn, tích hợp các vùng có thế mạnh khác nhau, từ đó tạo điều kiện cho liên kết ngành và liên kết vùng phát triển mạnh mẽ hơn. Các chuỗi giá trị sản xuất được định hình lại, nhiều địa phương đẩy mạnh phát triển các cụm công nghiệp, cụm sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, vùng nguyên liệu tập trung phục vụ chế biến, xuất khẩu.

Song song với đó, việc phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn được đặt lên hàng đầu. Tùy thuộc vào đặc thù từng địa phương sau sáp nhập, các ngành mũi nhọn có thể là công nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản, dịch vụ logistics, năng lượng tái tạo, du lịch sinh thái, văn hóa, hoặc các ngành nghề làng nghề truyền thống có tiềm năng phát triển thành sản phẩm OCOP quy mô lớn. Các ngành này không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn góp phần định hình bản sắc, thương hiệu của địa phương trên thị trường trong nước và quốc tế.

Quá trình tái cơ cấu ngành nghề cũng đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy quản lý, chuyển từ “quản lý hành chính đơn thuần” sang “quản trị phát triển kinh tế địa phương” theo hướng chủ động, linh hoạt và sáng tạo.

Tuy nhiên, để việc tái cơ cấu ngành nghề thực sự bền vững và hiệu quả, cần đặc biệt quan tâm đến yếu tố phát triển đồng bộ hạ tầng, nguồn nhân lực chất lượng cao và môi trường đầu tư minh bạch, ổn định. Sự hỗ trợ từ Trung ương, nhất là trong công tác quy hoạch vùng, phân bổ ngân sách và ưu đãi đầu tư, sẽ là nền tảng để các địa phương chủ động hơn trong việc phát triển ngành nghề theo hướng hiện đại và bền vững.

Phát triển các vùng trung tâm mới, các cụm kinh tế động lực

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh không chỉ đơn thuần là thu gọn tổ chức bộ máy, mà còn mở ra cơ hội chiến lược để tái định hình không gian phát triển kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, tập trung và hiệu quả hơn. Trong bối cảnh đó, việc hình thành các vùng trung tâm mới và các cụm kinh tế động lực là xu thế tất yếu, đồng thời là yêu cầu cấp thiết để phát huy tiềm năng nội sinh, nâng cao sức cạnh tranh của địa phương trong giai đoạn phát triển mới.

Sau sáp nhập, quy mô địa lý, dân số và hạ tầng kỹ thuật của nhiều đơn vị hành chính được mở rộng, tạo điều kiện hình thành những trung tâm hành chính - kinh tế mới. Đây thường là các đô thị, thị tứ có vị trí địa lý thuận lợi, giao thông kết nối tốt, hội tụ được các yếu tố “thiên thời - địa lợi - nhân hòa” để phát triển nhanh và bền vững. Các vùng trung tâm này trở thành “đầu mối” mới trong hệ thống phân bố dân cư, dịch vụ công và sản xuất kinh doanh. Đó là nơi tập trung các cơ sở y tế, giáo dục, hành chính, trung tâm thương mại, dịch vụ tài chính - ngân hàng, logistics..., từ đó lan tỏa ảnh hưởng ra các vùng phụ cận.

Sự hình thành các cụm kinh tế động lực cũng là hệ quả trực tiếp và tích cực của quá trình sáp nhập. Với địa bàn mở rộng, địa phương có thể quy hoạch các cụm công nghiệp, cụm chế biến - bảo quản nông sản, khu du lịch sinh thái, hoặc các trung tâm logistics gắn với các trục giao thông huyết mạch như quốc lộ, đường vành đai, cảng sông, cảng biển, sân bay... Các cụm này hoạt động như những “nam châm phát triển”, có khả năng thu hút đầu tư, tạo việc làm, gia tăng thu nhập cho người dân và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Sự phát triển của các trung tâm mới và cụm kinh tế động lực không nên mang tính tự phát, mà phải gắn với quy hoạch phát triển vùng liên huyện, liên xã hoặc toàn tỉnh. Đây là cơ sở quan trọng để bảo đảm sự phát triển hài hòa, hạn chế tình trạng chồng lấn chức năng hoặc cạnh tranh không lành mạnh giữa các khu vực trong cùng một địa bàn. Đồng thời, quy hoạch cũng cần tính đến khả năng kết nối liên vùng, phát huy lợi thế của các tỉnh, thành trong vùng kinh tế trọng điểm và hành lang kinh tế quốc gia.

Tuy nhiên, để các vùng trung tâm mới và cụm kinh tế động lực phát triển thực sự hiệu quả, cần sự vào cuộc mạnh mẽ từ nhiều phía: chính quyền phải đóng vai trò kiến tạo và điều phối; doanh nghiệp là lực lượng đầu tư - vận hành; người dân cần được tham gia vào quá trình chuyển đổi để bảo đảm tính bền vững và công bằng. Ngoài ra, hạ tầng kỹ thuật (đường giao thông, điện, nước, viễn thông) và hạ tầng xã hội (giáo dục, y tế, văn hóa) phải được đầu tư đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh hoạt, sản xuất và thu hút dân cư, lao động đến sinh sống, làm việc lâu dài.

Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, tăng dần nhu cầu đào tạo nghề

Một trong những hệ quả rõ nét và có tính bước ngoặt từ quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh là sự chuyển dịch mạnh mẽ về cơ cấu lao động. Việc mở rộng địa giới hành chính, kết hợp với quy hoạch lại không gian phát triển kinh tế - xã hội, tạo ra những khu vực phát triển công nghiệp, dịch vụ mới, từ đó hình thành nhu cầu sử dụng lao động theo hướng mới, phi nông nghiệp.

Trước đây, nhiều xã, huyện có lực lượng lao động chủ yếu làm nông nghiệp với mô hình sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, năng suất thấp và thiếu ổn định. Sau sáp nhập, nhờ có sự đầu tư mạnh hơn vào hạ tầng, dịch vụ, công nghiệp, nhất là tại các vùng trung tâm mới và các cụm kinh tế động lực, lao động địa phương đã bắt đầu dịch chuyển ra khỏi lĩnh vực nông nghiệp truyền thống, chuyển sang làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp, khu chế xuất, lĩnh vực thương mại, dịch vụ, xây dựng và du lịch. Điều này không chỉ góp phần nâng cao thu nhập, chất lượng sống của người dân, mà còn giảm áp lực lên đất nông nghiệp và thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung ruộng đất để phát triển nông nghiệp hiện đại.

Tuy nhiên, quá trình chuyển dịch lao động này đặt ra thách thức lớn về chất lượng nguồn nhân lực. Số lượng lao động đông nhưng trình độ tay nghề còn thấp, kỹ năng chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động mới. Vì vậy, nhu cầu đào tạo nghề, giáo dục kỹ năng và định hướng nghề nghiệp đang ngày càng trở nên cấp thiết. Việc đào tạo cần đổi mới theo hướng linh hoạt, thực tiễn và bám sát nhu cầu doanh nghiệp. Các ngành nghề như cơ khí, điện - điện tử, công nghệ thông tin, chế biến nông sản, dịch vụ logistics, du lịch - nhà hàng - khách sạn... cần được ưu tiên trong chương trình đào tạo. Đồng thời, cần chú trọng đào tạo kỹ năng mềm, kỹ năng số, ngoại ngữ - những yếu tố không thể thiếu trong thời đại hội nhập và chuyển đổi số.

Mô hình chăn nuôi, cung ứng thỏ thuần chủng New Zealand của đoàn viên thanh niên tỉnh Thanh Hóa.

Cùng với đào tạo nghề, việc định hướng lại tư duy lao động cũng rất quan trọng. Nhiều người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần được tiếp cận với tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ, không còn phụ thuộc vào tư duy sản xuất tự cung tự cấp. Chính quyền, đoàn thể, nhà trường và doanh nghiệp phải cùng phối hợp để hình thành một hệ sinh thái lao động mới - năng động, sáng tạo và thích ứng cao với thị trường.

Chuyển dịch cơ cấu dân cư theo hướng đa trung tâm, tăng cường kết nối hạ tầng

Sau quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh, cơ cấu dân cư ở nhiều địa phương có sự thay đổi rõ rệt cả về quy mô, phân bố lẫn tính chất di chuyển. Việc mở rộng địa giới hành chính và hình thành các vùng trung tâm mới đã làm thay đổi không gian cư trú truyền thống, từ mô hình dân cư tập trung quanh một trung tâm hành chính - kinh tế duy nhất sang mô hình đa trung tâm - nơi có nhiều điểm tập trung dân cư gắn với các khu vực phát triển kinh tế - xã hội.

Cơ cấu dân cư theo hướng đa trung tâm giúp giảm tải áp lực cho các trung tâm hành chính cũ, vốn đã quá tải về hạ tầng và dịch vụ. Các cụm dân cư mới được hình thành quanh các cụm công nghiệp, khu dịch vụ - thương mại, các trung tâm xã hội - giáo dục, tạo nên những “vệ tinh” phát triển năng động. Mô hình này không chỉ góp phần phân bố lại dân cư hợp lý hơn, mà còn hỗ trợ phát triển toàn diện vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa - những nơi trước đây vốn bị “bỏ quên” trong bản đồ phát triển.

Tuy nhiên, sự chuyển dịch dân cư này đặt ra yêu cầu cấp thiết về kết nối hạ tầng đồng bộ. Nếu không có hạ tầng giao thông, viễn thông, y tế, giáo dục và các dịch vụ xã hội đi kèm, các vùng trung tâm mới sẽ khó duy trì dân cư ổn định, dễ dẫn đến tình trạng “rỗng vùng lõi, đông vùng rìa” hoặc tái lập bất bình đẳng giữa các khu vực trong một đơn vị hành chính. Do đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các địa phương sau sáp nhập là xây dựng mạng lưới hạ tầng kết nối liên vùng chặt chẽ, bảo đảm tính thông suốt giữa các khu vực.

Trên cơ sở quy hoạch phát triển mới, việc đầu tư các tuyến đường liên xã, liên tỉnh, nâng cấp hệ thống giao thông nội vùng, mở rộng các trục chính ra các khu công nghiệp, khu dịch vụ... là những công việc mang tính cấp bách. Bên cạnh đó, cần quan tâm đến việc đồng bộ hóa hạ tầng mềm như hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến, hệ thống quản lý hành chính thông minh nhằm bảo đảm người dân ở bất cứ đâu trong địa bàn hành chính mới cũng được tiếp cận dịch vụ một cách nhanh chóng, thuận tiện và công bằng.

Sự chuyển dịch cơ cấu dân cư theo hướng đa trung tâm và yêu cầu tăng cường kết nối hạ tầng là một hệ quả tất yếu và tích cực của quá trình sáp nhập hành chính. Tuy nhiên, để tận dụng tốt xu hướng này, các địa phương cần chủ động xây dựng quy hoạch không gian dân cư hài hòa, đầu tư hạ tầng đồng bộ, hiện đại và phát huy vai trò điều phối của chính quyền nhằm hướng tới mục tiêu phát triển cân bằng, bao trùm và bền vững cho toàn bộ vùng lãnh thổ sau sáp nhập.

Sự dịch chuyển kết cấu kinh tế - xã hội sau sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh không chỉ là hệ quả tất yếu về mặt tổ chức, mà còn mở ra những thời cơ lớn để đất nước bứt phá.

Trước hết, đó là cơ hội mở rộng không gian phát triển, khắc phục tình trạng phân tán nguồn lực, từ đó quy hoạch hiệu quả hơn quỹ đất, lao động, vốn đầu tư và hạ tầng phục vụ sản xuất - kinh doanh. Đồng thời, đây là thời điểm thuận lợi để các địa phương tái cơ cấu ngành nghề, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ dựa vào nông nghiệp truyền thống sang công nghiệp, dịch vụ hiện đại, gắn với đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Việc hình thành các vùng trung tâm mới, cụm kinh tế động lực sẽ tạo điều kiện để phát triển liên kết vùng, kết nối hạ tầng kỹ thuật và xã hội đồng bộ hơn. Bên cạnh đó, quá trình chuyển dịch lao động và dân cư đòi hỏi phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, mở rộng đào tạo nghề - một cơ hội vàng để xây dựng đội ngũ lao động có kỹ năng, đáp ứng yêu cầu phát triển mới. Cùng với đó là thời cơ để cải cách mạnh mẽ bộ máy quản lý nhà nước, tinh gọn tổ chức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hành chính, từ đó phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn.

Nếu biết phát huy và tận dụng đúng hướng, những thời cơ này sẽ trở thành động lực quan trọng để đất nước phát triển nhanh hơn, bền vững hơn và hội nhập sâu rộng hơn trong kỷ nguyên mới của dân tộc.

Thịnh Văn Khoa

Phó Hiệu trưởng Trường Chính trị tỉnh Thanh Hóa

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/su-dich-chuyen-ket-cau-kinh-te-xa-hoi-sau-sap-nhap-don-vi-hanh-chinh-254326.htm