Sự tiên phong của người đứng đầu: Nhân tố quyết định thành công của phong trào 'Bình dân học vụ số'

một ngày trướcBài gốc

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các đại biểu thực hiện nghi thức phát động phong trào “Bình dân học vụ số” (Nguồn: hcma.vn)

Gần 80 năm sau, đất nước bước vào một thời kỳ chuyển mình mạnh mẽ chưa từng có - thời kỳ của công nghệ, của chuyển đổi số toàn diện. Giữa những cơ hội lớn lao ấy cũng xuất hiện không ít thách thức, nhất là đối với những người chưa kịp trang bị kiến thức, kỹ năng số cần thiết. Họ có nguy cơ bị tụt lại phía sau trong tiến trình phát triển. Trước yêu cầu đó, khơi dậy và phát động một phong trào “Bình dân học vụ số” - vừa kế thừa tinh thần cũ, vừa mang hình hài mới - là một lời đáp có ý nghĩa thiết thực và cấp thiết từ thực tiễn.

Cơ hội lớn trong kỷ nguyên chuyển đổi số

Chuyển đổi số hiện diện trong mọi mặt của đời sống từ sản xuất nông nghiệp đến giáo dục, y tế, quản trị xã hội và giao tiếp cộng đồng. Đây không chỉ là xu thế toàn cầu mà còn là định hướng chiến lược được Đảng và Nhà nước xác định là “động lực mới thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững”. Đặc biệt với vùng ĐBSCL - nơi đang đối diện với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, già hóa dân số và chênh lệch phát triển - thì chuyển đổi số không chỉ là nhu cầu mà là cơ hội vàng để vươn lên.

Những năm gần đây, nhiều tỉnh trong khu vực đã triển khai mạnh mẽ chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Các mô hình như hội chợ nông sản online, hội nghị trực tuyến tận xã, nền tảng thương mại điện tử cho nông sản địa phương… đang ngày càng phổ biến. Nhiều người dân, đặc biệt là giới trẻ và tiểu thương đã bước đầu tận dụng tốt các nền tảng số để quảng bá sản phẩm, giao dịch thương mại và tiếp cận dịch vụ công một cách thuận tiện.

Chuyển đổi số còn mở ra cơ hội thu hẹp khoảng cách phát triển giữa thành thị và nông thôn. Mỗi người dân ở huyện, xã cũng có thể tiếp cận kiến thức, thủ tục, cơ hội việc làm… như ở trung tâm nếu được trang bị công cụ và kỹ năng cần thiết. Đó là điều chưa từng có trong lịch sử, khi tri thức và dịch vụ không còn bị giới hạn bởi không gian địa lý.

Tuy nhiên, để nắm bắt được cơ hội này, đòi hỏi mỗi cá nhân phải thay đổi cách sống, cách nghĩ và cách học. Người dân không thể chỉ “trông chờ” vào sự hỗ trợ, mà cần được trao quyền - thông qua việc học cách sử dụng công nghệ, tiếp cận dữ liệu số và tham gia vào các hoạt động cộng đồng trên nền tảng số. Chính từ yêu cầu đó, việc phát động một phong trào “Bình dân học vụ số” là bước đi cần thiết, nhằm khơi dậy tinh thần chủ động của mỗi người dân trong thời đại mới.

Khoảng trống của “mù số”

Dù chuyển đổi số mang đến cơ hội chưa từng có, nhưng thực tế cho thấy, không phải ai cũng có khả năng tiếp cận và làm chủ công nghệ. “Mù chữ” trong quá khứ nay đã chuyển hóa thành một dạng “mù số” mới. Nhiều người không biết cách sử dụng điện thoại thông minh, không phân biệt được đâu là trang thông tin chính thống, không có kỹ năng bảo mật cá nhân, hoặc đơn giản là cảm thấy e ngại, sợ hãi với thiết bị công nghệ.

Đối tượng “mù số” phổ biến nhất hiện nay là người lớn tuổi, người lao động phổ thông, người dân vùng sâu, vùng xa và không ít thanh, thiếu niên chưa được định hướng sử dụng công nghệ đúng cách. Với họ, việc tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, làm hồ sơ đất đai, khám bệnh từ xa hay đăng ký tiêm chủng online… vẫn còn rất xa vời. Khoảng trống này tạo ra một dạng bất bình đẳng mới - bất bình đẳng trong tiếp cận cơ hội phát triển.

Thực tế cho thấy, nhiều địa phương có tỷ lệ người dân tham gia sử dụng dịch vụ công trực tuyến rất thấp, không phải vì thiếu hệ thống, mà vì người dân không biết dùng. Trong khi đó, ở một số nơi, cán bộ cơ sở lại ngại hướng dẫn hoặc thiếu phương pháp phù hợp với trình độ dân cư. Hệ quả là một vòng luẩn quẩn: hệ thống triển khai nhưng dân không sử dụng, từ đó giảm hiệu quả thực tế của chuyển đổi số.

“Mù số” cũng khiến người dân dễ bị lừa đảo qua mạng, trở thành mục tiêu của các thông tin sai lệch, xuyên tạc, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh, AI tạo nội dung ngày càng tinh vi. Do thiếu kỹ năng chọn lọc và phản biện thông tin, một số người không chỉ tiếp nhận sai, mà còn vô tình chia sẻ thông tin sai, gây hệ lụy xã hội nghiêm trọng.

Giải bài toán “mù số” không chỉ là việc của riêng ngành thông tin hay giáo dục, mà cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Và trước hết, cần có một cách tiếp cận gần dân, dễ hiểu, dễ làm - đó chính là tinh thần của phong trào Bình dân học vụ trước đây và càng cần được phát huy trong thời đại số hôm nay.

Cần một phong trào mang tinh thần “Bình dân học vụ số”

Phong trào Bình dân học vụ năm 1945 đã huy động toàn dân học chữ để chống lại “giặc dốt”. Ngày nay, để chống lại “giặc lạc hậu số”, cần một phong trào tương tự - vừa có chiều sâu chính sách, vừa có chiều rộng đại chúng, nhưng linh hoạt hơn, sáng tạo hơn, phù hợp với đặc điểm của từng vùng, từng nhóm đối tượng.

Phong trào “Bình dân học vụ số” không nhất thiết phải bắt đầu từ các lớp học chính quy hay trung tâm tin học. Nó có thể khởi đầu từ các buổi sinh hoạt tại nhà văn hóa ấp, từ mô hình “Tổ công nghệ cộng đồng”, từ hội thi “Dân hiểu, dân dùng công nghệ” do đoàn thể phát động, hay từ chính các cán bộ cơ sở, đoàn viên, giáo viên, y bác sĩ trẻ… làm hạt nhân hướng dẫn.

Điểm cốt lõi là xây dựng tinh thần tự học, học suốt đời, học vì sự tiến bộ của bản thân và cộng đồng. Mỗi người dân, dù là nông dân, tiểu thương hay cán bộ nghỉ hưu, đều có thể học được cách tra cứu thông tin, đăng ký khám bệnh online, gọi video với con cháu, hay đơn giản là không để bị lừa bởi một tin nhắn giả. Những kỹ năng nhỏ, nhưng chính là “chữ nghĩa” mới trong thời đại số.

Để phong trào lan tỏa sâu rộng, cần có cơ chế khuyến khích, vinh danh, truyền thông kịp thời. Một người lớn tuổi lần đầu biết quét mã QR; một chị tiểu thương bán hàng qua livestream; một học sinh hướng dẫn ông bà dùng điện thoại - đều xứng đáng được ghi nhận như những “người tốt, việc tốt” thời đại mới.

Và cũng như năm xưa, phong trào chỉ thực sự mạnh khi trở thành phong trào của toàn dân. Mỗi tổ chức, mỗi đoàn thể, mỗi cộng đồng dân cư đều có thể thiết kế hình thức riêng, cách làm riêng, miễn là cùng chung một mục tiêu để không ai bị bỏ lại phía sau trong hành trình chuyển đổi số.

Muốn phong trào “Bình dân học vụ số” thực sự lan tỏa, đi vào chiều sâu và có sức sống bền vững, cần sự khởi xướng và dẫn dắt từ những người có trách nhiệm. Trong bối cảnh hiện nay, vai trò của người đứng đầu các cấp, các tổ chức, đơn vị từ xã, phường đến các đoàn thể cơ sở có ý nghĩa quyết định. Chính họ là những người thổi bùng ngọn lửa nhiệt huyết, khơi dậy tinh thần hành động và tổ chức phong trào thành sức mạnh thực tiễn.

TS NGUYỄN HỮU DŨNG - Học viện Chính trị khu vực IV

Nguồn An Giang : https://baoangiang.com.vn/su-tien-phong-cua-nguoi-dung-dau-nhan-to-quyet-dinh-thanh-cong-cua-phong-trao-binh-dan-hoc-vu-so--a422379.html