Tại sao trong thiên văn học, người ta dùng năm ánh sáng thay vì km hay dặm?

3 giờ trướcBài gốc

Nhiều người nhầm tưởng năm ánh sáng là đơn vị thời gian, nhưng thực chất đây là đơn vị khoảng cách. Nó được định nghĩa là quãng đường ánh sáng đi trong vòng một năm. Với vận tốc ánh sáng khoảng 300.000 km/giây thì trong 1 giây đã có thể vòng quanh Trái Đất khoảng 7,5 lần, ánh sáng sẽ đi được một quãng khổng lồ trong 1 năm: 9.460.528.400.000 km (≈ 9,5 nghìn tỷ km) hay 5.878.499.810.000 dặm.

So sánh để dễ hình dung

Một năm ánh sáng tương đương khoảng 63.000 đơn vị thiên văn (AU), trong đó 1 AU là khoảng cách trung bình từ Trái Đất đến Mặt Trời (149,6 triệu km, tương đương 8 phút ánh sáng). Nhà thiên văn Robert Burnham từng chỉ ra sự trùng hợp thú vị: số AU trong một năm ánh sáng gần bằng số inch trong một dặm (63.000). Nếu hình dung khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời là 1 inch, thì ngôi sao gần nhất, Alpha Centauri, cách chúng ta 4,4 năm ánh sáng, tức tương đương 4,4 dặm (≈ 7 km).

Ảnh minh họa.

Năm ánh sáng và "cỗ máy thời gian" của vũ trụ

Khoảng cách ánh sáng cũng đồng nghĩa với việc chúng ta đang nhìn vào quá khứ. Trái Đất cách Mặt Trời 8 phút ánh sáng, tức ánh sáng mất 8 phút để tới chúng ta. Ngôi sao gần nhất sau Mặt Trời, Proxima Centauri, cách 4,25 năm ánh sáng, nghĩa là hình ảnh ta thấy thực chất thuộc về 4,25 năm trước. Khi quan sát những thiên thể xa hơn bằng kính thiên văn, chúng ta có thể nhìn lại hàng triệu, thậm chí hàng tỷ năm trong quá khứ.

Những kỷ lục vũ trụ

Tháng 11/2021, tàu thăm dò Voyager 1 của NASA truyền tín hiệu từ khoảng cách khoảng 23,12 tỷ km (21,3 giờ ánh sáng) - xa nhất mà một vật thể nhân tạo từng đạt được.

Thiên hà vệ tinh gần Ngân Hà nhất, Canis Major, nằm cách Mặt Trời khoảng 25.000 năm ánh sáng.

Năm 2016, kính Hubble phát hiện thiên hà GN-z11, ở khoảng cách 13,4 tỷ năm ánh sáng. Dù sau này James Webb đã tìm thấy các thiên hà còn xa hơn, GN-z11 vẫn là một mốc lịch sử quan trọng.

Ngôi sao xa nhất từng được quan sát, Earendel, được Hubble ghi nhận năm 2022. Khoảng cách ước tính của nó là 28 tỷ năm ánh sáng, tính theo độ giãn nở của vũ trụ.

Những đơn vị đo khác ngoài năm ánh sáng

Ngoài năm ánh sáng, các nhà khoa học còn dùng:

AU (đơn vị thiên văn) để đo khoảng cách trong Hệ Mặt Trời.

LD (khoảng cách Trái Đất – Mặt Trăng) cho các vật thể gần Trái Đất.

Parsec (pc) để đo khoảng cách giữa các ngôi sao, thiên hà. 1 parsec tương đương khoảng 3,26 năm ánh sáng.

Năm ánh sáng không chỉ là công cụ đo lường, mà còn là lời nhắc nhở rằng mỗi khi ngước nhìn bầu trời đêm, ta đang ngắm lại hình ảnh của vũ trụ trong quá khứ xa xôi. Vũ trụ rộng lớn đến mức những con số dù khổng lồ vẫn chỉ mới chạm tới phần nhỏ trong hành trình tìm hiểu của nhân loại.

La Khê

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/kham-pha/tai-sao-trong-thien-van-hoc-nguoi-ta-dung-nam-anh-sang-thay-vi-km-hay-dam/20250822085949199