Tạm ước Busan

8 giờ trướcBài gốc

Tại căn cứ không quân Gimhae (Busan) ngày 30/10 (giờ địa phương), cuộc gặp trực diện đầu tiên giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình kể từ năm 2019 khép lại bằng một gói nhượng bộ chọn lọc. Washington tuyên bố hạ một phần thuế, nhấn vào phần phụ thu gắn với hồ sơ tiền chất fentanyl; Bắc Kinh đáp lại bằng cam kết siết nguồn tiền chất, nối lại mua đậu tương Mỹ quy mô lớn và duy trì xuất khẩu đất hiếm trong ngắn hạn.

Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình tại cuộc gặp ở Busan hôm 30/10. Ảnh: Reuters

Bức tranh chung là "hạ nhiệt có kiểm soát": phát đi tín hiệu ổn định cho thị trường, nhưng tránh chạm những nấc nhạy cảm có thể kích hoạt phản ứng dây chuyền. Điểm đáng chú ý là cách hai bên chọn "điểm chạm" để gửi thông điệp. Thuế quan, nông sản, đất hiếm và ma túy tổng hợp đều là các tệp có thể tạo ra kết quả nhanh, đo đếm được với công luận. Ngược lại, những "lõi cứng" - bán dẫn, thiết bị và phần mềm thiết kế chip, bộ xử lý đồ họa phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI), hay cơ chế liên lạc quốc phòng - hầu như vắng mặt trong tuyên bố công khai sau cuộc gặp.

Đặt Busan vào bối cảnh chính trị - kinh tế nội địa, "tạm ước" này càng dễ hiểu. Ở Washington, thuế quan là đòn bẩy. Nhưng thuế quá cao cũng bào mỏng niềm tin doanh nghiệp và đội chi phí nhập khẩu. Hạ một phần thuế lúc này vừa giữ được hình ảnh cứng rắn trong hồ sơ fentanyl, vừa xả bớt nhiệt giá hàng nhập. Ở Bắc Kinh, ưu tiên là "ổn định kỳ vọng": trấn an khu vực tư nhân, hút thêm dòng vốn và bảo đảm nguồn đầu vào chiến lược cho sản xuất trung-cao. Thông điệp "giữ cho chuỗi cung ứng thông suốt" được lặp lại bên lề APEC là để neo tâm lý thị trường trong vài quý tới. Hiệu ứng thị trường phản ánh đúng cấu trúc "mua thời gian".

Nhóm nông nghiệp, vận tải biển và một số mã tiêu dùng nhạy nhập khẩu khởi sắc nhờ thuế hạ và đơn hàng đậu tương trở lại; trong khi cổ phiếu công nghệ lõi vẫn thận trọng, bởi các rào chắn chip, thiết bị quang khắc, phần mềm thiết kế mạch không hề nới. Với giới sản xuất, việc "mở van" đất hiếm giúp doanh nghiệp chốt hợp đồng kỳ hạn, bổ sung tồn kho chiến lược. Song chiến lược chung vẫn là đa dạng hóa "Trung Quốc +1/+N" ở khâu lắp ráp cuối, trong khi tiếp tục mua một phần linh kiện - vật liệu cao cấp từ Trung Quốc để tận dụng quy mô và giá trong ngắn hạn.

Ở phương diện chính trị, Busan là thông điệp có chủ đích. Với Tổng thống Donald Trump, gói "giảm thuế - đậu tương - đất hiếm - fentanyl" là lợi ích "đếm được", dễ diễn đạt với cử tri và doanh nghiệp. Với Chủ tịch Tập Cận Bình, việc né các hồ sơ "lõi chủ quyền" nhưng giữ đà tiếp xúc cấp cao trong khuôn khổ APEC giúp Bắc Kinh tiếp tục "cầm nhịp" trao đổi song phương với Nhật Bản, Hàn Quốc và các đối tác khác, hạn chế rủi ro hình ảnh nhượng bộ.

Có thể thấy ở đây 3 phép thử. Phép thử thứ nhất là, mức độ thực thi siết tiền chất fentanyl. Nếu chỉ dừng ở khẩu hiệu, hồ sơ này sẽ sớm quay lại ám ảnh nghị trường Mỹ. Thực thi thực chất nghĩa là gì? Là tần suất báo cáo chung giữa cơ quan chuyên trách hai nước; là việc các lô hàng bị chặn thể hiện bằng số liệu hải quan; là cơ chế kiểm toán độc lập với một nhóm doanh nghiệp trọng điểm. Khi các chỉ dấu ấy xuất hiện đều đặn, lời hứa "siết tiền chất" mới chuyển hóa thành lòng tin. Nếu không, gói thuế quan sẽ lại bị bật ngược như công tắc.

Phép thử thứ hai là khối lượng và lịch giao đậu tương. Những hợp đồng "mở hàng" thường gây tiếng vang, nhưng sức nặng của tạm ước nằm ở nhịp giao theo mùa vụ: ký rồi có "cất cánh" đúng lịch hay không, khối lượng có đi đều qua các tháng cao điểm hay đứt quãng. Với cử tri nông nghiệp Mỹ, đó là thu nhập thực tế; với chuỗi logistics, đó là dòng tiền vận tải, bảo hiểm, lưu kho. Nếu lịch giao đều và khối lượng đạt ngưỡng từng quý, tạm ước sẽ có "xương sống" vững hơn. Nếu các lô hàng giật cục, lợi ích chính trị - kinh tế của Busan sẽ rất nhanh hao mòn. Phép thử thứ ba là độ bền của tín hiệu đất hiếm.

Cam kết duy trì xuất khẩu trong ngắn hạn giúp doanh nghiệp ở Mỹ và đồng minh khóa hợp đồng và bổ sung tồn kho, nhưng câu hỏi then chốt là "độ dài hơi": liệu cam kết có kéo qua hết chu kỳ APEC và sang vòng đàm phán bán dẫn - AI hay không. Một quyết định siết lại hạn ngạch, thay đổi tiêu chuẩn cấp phép hoặc kiểm soát giá tối thiểu cũng đủ thổi bùng tâm lý phòng thủ. Ngược lại, nếu chính sách đất hiếm giữ được tính dự báo trong vài quý, tạm ước sẽ chuyển từ "xả nhiệt tạm thời" thành "neo kỳ vọng ngắn hạn".

Ba phép thử ấy cần đi kèm ba chiếc "bản lề" để Busan không chỉ là khoảnh khắc đẹp. Thứ nhất, một đường dây nóng kinh tế cấp thứ trưởng phụ trách thương mại - công nghiệp, hoạt động 24/7, có quyền kích hoạt cảnh báo sớm khi một bên định siết xuất khẩu hay áp thuế bổ sung, tối thiểu cho doanh nghiệp thời gian xoay trục.

Thứ hai, một khung chuẩn mở về an toàn trí tuệ nhân tạo ở tầng doanh nghiệp - hiệp hội (kiểm định an toàn mô hình ứng dụng, bảo vệ dữ liệu chuỗi cung ứng), tách khỏi vùng nhạy cảm lưỡng dụng.

Thứ ba, một cơ chế chia sẻ dữ liệu hải quan và kiểm toán độc lập cho hồ sơ tiền chất fentanyl, để biến thiện chí thành số liệu có thể kiểm tra. Với khu vực, đặc biệt Đông Bắc Á, sức sống của "tạm ước" Busan sẽ được kiểm nghiệm ngay trong những cuộc tiếp xúc dây chuyền bên lề APEC. Bất kỳ tín hiệu nắn chỉnh nào về quản trị rủi ro trên biển Hoa Đông, hay về chuỗi bán dẫn khu vực, đều phản hồi trực tiếp vào niềm tin doanh nghiệp.

Nếu Bắc Kinh chủ động phát đi các biện pháp xây dựng lòng tin ở tầng doanh nghiệp - như tăng minh bạch chuẩn mở AI ứng dụng hoặc thông báo lịch cấp phép xuất khẩu đất hiếm theo quý - khả năng duy trì hạ nhiệt sẽ cao hơn. Ngược lại, chỉ một biện pháp thuế bổ sung đơn phương cũng đủ kéo cảm xúc thị trường quay về vùng nóng.

Rút lại, Busan không đổi trục cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung mà đặt một chiếc nêm vào chi phí thương mại và tín hiệu cung ứng. Chiếc nêm chỉ hữu dụng khi kèm những bản lề nói trên và khi ba phép thử được vượt qua bằng số liệu. Nếu làm được, "tạm ước" sẽ trở thành mắt xích ổn định.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/tam-uoc-busan-i786807/