Tăng chế tài để doanh nghiệp 'hết đường' trốn đóng bảo hiểm xã hội

7 giờ trướcBài gốc

Chị H., một công nhân may ở ngoại thành Hà Nội, ngỡ ngàng khi phát hiện mình không được hưởng chế độ thai sản dù đã làm việc gần 2 năm tại công ty. Lý do: Doanh nghiệp chưa từng đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cho chị dù có ký hợp đồng! Câu chuyện của chị không phải hiếm. Ở đâu đó, hàng nghìn lao động đang bị tước đoạt quyền lợi an sinh chỉ vì doanh nghiệp "lách luật" hoặc ngang nhiên trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT).

Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, hành vi này sẽ bị siết chặt, thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Để hiểu rõ hơn những quy định mới và tác động này, phóng viên đã có cuộc trò chuyện với luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội).

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS (thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội)

Xin ông cho biết, từ 1/7, hành vi trốn đóng BHXH sẽ phải chịu chế tài như thế nào?

Đây là bước đi cần thiết và đúng đắn. Theo Nghị định 67/2023/NĐ-CP, mức phạt đối với tổ chức trốn đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) có thể lên tới 300 triệu đồng, với cá nhân là 75 triệu đồng. Nhưng đáng chú ý hơn, nếu hành vi đủ yếu tố cấu thành tội phạm – cố tình trốn đóng từ 6 tháng trở lên, số tiền lớn, gây hậu quả nghiêm trọng – thì có thể bị truy tố hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự. Khi đó, cá nhân vi phạm có thể lĩnh án 7 năm tù, tổ chức có thể bị phạt tới 1 tỷ đồng.

Đồng thời cũng là thông điệp mạnh mẽ rằng "trốn đóng bảo hiểm không còn là vi phạm hành chính thông thường, mà có thể là tội phạm". Nhà nước thể hiện quyết tâm bảo vệ quyền lợi người lao động – điều không thể bị xem nhẹ.

Trong thực tế hành nghề, ông từng gặp các chiêu trò trốn đóng BHXH nào từ doanh nghiệp?

Có nhiều, rất nhiều. Có doanh nghiệp chỉ ký hợp đồng thời vụ dưới 1 tháng hoặc dùng hợp đồng dịch vụ – dù công việc mang tính thường xuyên – để lách quy định về BHXH. Một số nơi thì trả lương cao nhưng chỉ kê khai mức lương tối thiểu để giảm chi phí bảo hiểm.

Nguy hiểm nhất là không ký hợp đồng lao động dù có quan hệ lao động rõ ràng. Khi không có hợp đồng, doanh nghiệp hoàn toàn né được nghĩa vụ đóng BHXH. Đây là hành vi có chủ đích, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người lao động.

Thậm chí, có trường hợp doanh nghiệp đe dọa hoặc ép buộc người lao động không được yêu cầu đóng BHXH – nếu không sẽ bị cho nghỉ việc.

Nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng bị "sờ gáy". Theo ông, vì sao vẫn còn nhiều nơi vi phạm mà chưa bị phát hiện, xử lý?

Hiện nay, việc phát hiện vi phạm chủ yếu dựa vào thanh tra định kỳ hoặc tố cáo từ người lao động. Rất nhiều doanh nghiệp vi phạm nhưng không bị kiểm tra vì thiếu dữ liệu đối chiếu tự động giữa các cơ quan như thuế, bảo hiểm, công an.

Thêm vào đó, người lao động ngại tố cáo, sợ mất việc, sợ bị trù dập. Một số nơi, người lao động còn không biết mình bị trốn bảo hiểm vì không được doanh nghiệp cung cấp mã số BHXH.

Cùng với việc tăng chế tài, theo ông, cơ quan chức năng cần làm gì để giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm?

Để giám sát và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), cần thiết phải tăng cường sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan có chức năng như Bảo hiểm xã hội Việt Nam, cơ quan thanh tra lao động, cơ quan thuế và lực lượng công an kinh tế. Theo quy định tại Luật BHXH năm 2024, đặc biệt là tại Điều 21, trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc kê khai, đóng và nộp BHXH đầy đủ, đúng thời hạn đã được xác định rõ. Tuy nhiên, việc phát hiện vi phạm hiện nay vẫn chủ yếu dựa trên cơ chế thanh tra định kỳ hoặc phản ánh, tố cáo, chưa có tính chủ động và dự báo sớm.

Vì vậy, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, dữ liệu ngành thuế và dữ liệu lao động – tiền lương để xây dựng hệ thống giám sát thông minh. Thông qua việc đối chiếu tự động các nguồn dữ liệu này, cơ quan chức năng có thể sớm phát hiện các dấu hiệu bất thường như trốn đóng, chậm đóng, khai báo không đúng thực tế, từ đó có biện pháp xử lý nhanh chóng, chính xác.

Bên cạnh đó, cần nâng cao hiệu quả thanh tra chuyên ngành BHXH, theo hướng linh hoạt, đột xuất, không báo trước, đặc biệt tại những doanh nghiệp có nguy cơ cao như sử dụng nhiều lao động thời vụ, thường xuyên thay đổi nhân sự hoặc có đơn thư phản ánh từ người lao động. Đây là giải pháp phù hợp với điểm b khoản 2 Điều 12 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, trong đó cho phép xử phạt hành chính nặng đối với hành vi vi phạm quy định về đóng BHXH. Tuy nhiên, hiệu quả xử lý chỉ đạt được khi đi đôi với cơ chế giám sát thường xuyên, chặt chẽ từ cấp cơ sở.

Ảnh nguồn Internet

Giải pháp nào để cấp cơ sở phát huy được sức mạnh của mình, thưa ông?

Theo tôi, vai trò của tổ chức công đoàn, hội nghề nghiệp và các tổ chức xã hội cần được phát huy nhiều hơn trong việc tiếp nhận thông tin phản ánh, tổ chức giám sát độc lập và hỗ trợ người lao động khi quyền lợi bị xâm phạm.

Một đề xuất cần thiết là sớm ban hành cơ chế bảo vệ người tố cáo trong lĩnh vực bảo hiểm, nhằm khuyến khích người lao động mạnh dạn lên tiếng, góp phần ngăn chặn vi phạm ngay từ giai đoạn đầu.

Để tăng cường tính răn đe, việc áp dụng hình sự hóa hành vi trốn đóng BHXH theo quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015 cần được triển khai nghiêm túc. Những vụ việc điển hình nên được xử lý công khai nhằm tạo hiệu ứng cảnh báo trong cộng đồng doanh nghiệp, qua đó góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật và đảm bảo quyền an sinh chính đáng của người lao động.

Với người lao động, trong trường hợp cần hãy yêu cầu doanh nghiệp đóng BHXH, kiểm tra định kỳ trên cổng thông tin BHXH Việt Nam. Nếu phát hiện mình không được tham gia, nên lưu lại bằng chứng và liên hệ cơ quan BHXH hoặc tổ chức công đoàn để được hỗ trợ.

Trân trọng cảm ơn ông!

Mộc Miên

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/tang-che-tai-de-doanh-nghiep-het-duong-tron-dong-bao-hiem-xa-hoi-192250621060722311.htm