Tăng thuế thuốc lá, lợi ích kép cho ngân sách và sức khỏe

một ngày trướcBài gốc

Chia sẻ tại Tọa đàm "Tăng thuế thuốc lá - Lợi ích kép cho ngân sách và sức khỏe" tổ chức ngày 5/6, GS.TS Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội chỉ ra trong khói thuốc lá có hàng nghìn chất độc, trong đó có nicotine và nhiều chất gây ung thư. Tác hại về sức khỏe và môi trường của thuốc lá đã nói cách đây nhiều năm và giờ càng trở nên trầm trọng.

"Hầu như gia đình nào cũng có người hút thuốc lá và có thể có người tử vong vì bệnh tật liên quan đến thuốc lá, ngay nhà tôi cũng có. Thuốc lá tạo gánh nặng rất lớn cho y tế, gây nhiều bệnh tật rất nặng nề. Như bệnh Thalassemia (tan máu bẩm sinh) cả nước chỉ có 20.000 người bị và 12 triệu người mang gen bệnh mà tôi đã ví nó như "quả bom nguyên tử". Nhưng với thuốc lá, gánh nặng quá kinh khủng khi có tới 100.000 người tử vong mỗi năm. Người nghèo hút thuốc lá càng nặng nề hơn khi bị bệnh do thuốc lá gây ra", GS Trí nói.

GS.TS Nguyễn Anh Trí chia sẻ tại tọa đàm.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, TS Nguyễn Huy Quang, Trưởng Ban Tư vấn, Phản biện và Giám định xã hội, Tổng hội Y học Việt Nam, cho biết, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành nước ta vẫn rất cao, trên 41%. Với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có số người sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới. Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở nữ giới trong khu vực thanh thiếu niên trong thời gian vừa qua tăng lên. Đây là con số đáng suy ngẫm.

Riêng tỷ lệ tử vong do phơi nhiễm khói thuốc lá thụ động là 19.000 ca/năm. Hơn 90% người bị ung thư phổi có liên quan đến khói thuốc lá... Theo ước tính, việc sử dụng thuốc lá khiến Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP. Tổng thiệt hại kinh tế này cao gấp 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá (khoảng 20.000 tỷ/năm).

Phân tích thêm về vấn đề này, bà Sarah Bales, chuyên gia Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, cho biết, theo một nghiên cứu dựa trên phân tích của cơ quan Bảo hiểm xã hội, 6% lượt nhập viện và 8% lượt khám ngoại trú được quy cho thuốc lá gây ra. Hàng năm, có khoảng 8.500 tỷ đồng BHYT chi cho các cơ sở y tế để điều trị bệnh do thuốc lá. Ngoài ra có tiền người dân tự bỏ tiền túi ra mua thuốc và khám chữa bệnh, tổng cộng cả hai khoản là khoảng 16.400 tỷ đồng.

Hàng năm, ước tính có khoảng 21,8 triệu ngày lao động bị mất để đi khám chữa bệnh, gây tổn thất khoảng 9.000 tỷ đồng và khoảng 60.000 tỷ đồng tổn thất kinh tế do tử vong sớm.

Trong khi giá thuốc lá ở Việt Nam quá rẻ, có loại chỉ 7.000 đồng/bao 20 điếu, khiến rất nhiều người dễ tiếp cận, ngay cả trẻ em và thanh thiếu niên.

Chính vì thực trạng trên, các chuyên gia đều cho rằng, cần có giải pháp quyết liệt hơn nữa, đặc biệt có giải pháp nâng cao mức thuế đủ mức để giảm hành vi tiêu dùng thuốc lá. Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 9, trong đó thuế đánh vào các sản phẩm có hại cho sức khỏe như rượu bia, thuốc lá, đồ uống có đường.

"Tôi hết sức đồng tình với Bộ Y tế đó là đề nghị tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Khi phát biểu tại nghị trường, tôi cũng đã nhấn mạnh về vấn đề này. Chúng ta đã có 3 lần tăng thuế mà hiệu quả chưa như kỳ vọng, nên lần này có cơ hội thì phải làm cho tốt hơn", GS Nguyễn Anh Trí nói.

TS Nguyễn Huy Quang cho rằng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá làm giảm tỷ lệ người hút, mang lại lợi ích to lớn cho sức khỏe con người và tăng ngân sách cho nhà nước.

Theo ông, thuế suất (thuế tương đối) hiện là 75%, đúng như dự thảo của Ban soạn thảo đưa ra. Tuy nhiên, có một điểm rất quan trọng cần lưu ý: Đây là thuế trên giá xuất xưởng, không được đánh tráo khái niệm với thuế trên giá bán lẻ. Đây là điều cực kỳ quan trọng.

Thuế tuyệt đối nên bắt đầu áp dụng từ năm 2027, nếu có thể triển khai từ năm 2026, khi thời điểm đã chín muồi, thì đó sẽ là một bước tiến rất tốt. Điều này sẽ giúp các nhà sản xuất có thời gian chuẩn bị và chuyển đổi, chậm hơn là không nên.

"Mức thuế tuyệt đối ban đầu nên đánh 2.000 đồng/bao và tăng thêm 2.000 đồng mỗi năm, để đến năm 2031, chúng ta có 5 lần điều chỉnh. Tôi cũng đã trao đổi với Bộ Y tế và Bộ có ý kiến rằng mức như vậy là quá thấp. Bộ Y tế đề xuất đến năm 2031, mức thuế tuyệt đối nên đạt 15.000 đồng/bao. Tôi cũng đánh giá đây là mức phù hợp", GS Trí nói. Ông phân tích và đưa ra dẫn chứng việc tăng thuế có hai mục đích: Điều chỉnh hành vi tiêu dùng của người hút thuốc và tăng nguồn thu ngân sách. Ví dụ, Philippines thu được 2,9 tỷ USD vào năm 2022 từ thuế thuốc lá; ở Thái Lan, số thu từ thuế thuốc lá đã tăng từ 500 triệu USD lên 2,3 tỷ USD/năm.

"Như vậy, việc tăng thuế không chỉ góp phần tăng thu ngân sách quốc gia, mà điều quan trọng nhất là sử dụng phần thu được này để tiếp tục hỗ trợ Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, và hỗ trợ chi phí khám, chữa bệnh liên quan đến tác hại của thuốc lá. Điều đó sẽ góp phần giảm gánh nặng chi phí khám chữa bệnh cho nhân dân", Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh.

Đồng tình với quan điểm này, TS Nguyễn Huy Quang cho biết thêm, nếu tăng thuế nhanh, tăng mạnh như Bộ Y tế đề xuất để giảm tỷ lệ hút thuốc lá, giảm 2,5 triệu người hút, tăng nguồn thu của ngân sách thì nên làm phương án tăng ngay từ năm 2026, tất cả lợi ích đặt ra càng sớm bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu, càng để lâu hiệu quả càng giảm.

"Quan điểm của Đảng và Nhà nước không đánh đổi sức khỏe của người dân và môi trường vì lợi ích kinh tế. Đây là mục tiêu phát triển bền vững", TS Nguyễn Huy Quang nhấn mạnh.

Trần Hằng

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/xa-hoi/tang-thue-thuoc-la-loi-ich-kep-cho-ngan-sach-va-suc-khoe-i770640/