Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt: Cần lộ trình hợp lý để tránh tác động tiêu cực

3 ngày trướcBài gốc

Những tác động ngoài mong muốn

Mới đây, Chủ tịch Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo các đơn vị tiếp tục tham vấn, thu thập ý kiến từ các bên liên quan để hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Sau hội thảo tham vấn các ý kiến của các chuyên gia kinh tế, đại diện các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp chịu tác động, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã có công văn tổng hợp ý kiến từ hội thảo gửi Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội về Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Công văn nêu rõ: Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) có thể mang lại nguồn thu ngân sách trong ngắn hạn, nhưng sẽ làm suy giảm nhu cầu tiêu dùng, giảm lợi nhuận doanh nghiệp và hạn chế đầu tư dài hạn.

Theo Báo cáo nghiên cứu dự thảo tăng thuế TTĐB đối với mặt hàng bia được thực hiện bởi 3 viện: Viện nghiên cứu chiến lược và chính sách Công Thương (Bộ Công Thương), Viện nghiên cứu Đồ uống Việt Nam và nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Cục thống kê, việc tăng thuế TTĐB theo 2 phương án của cơ quan soạn thảo có thể làm sụt giảm GDP lần lượt là 14.276 tỷ đồng (phương án 1) và 32.525 tỷ đồng (phương án 2), thu nhập người lao động giảm khoảng 3.422 – 4.585 tỷ đồng trong giai đoạn 2026-2030.

Các hiệp hội ngành hàng kiến nghị áp dụng lộ trình điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt một cách hợp lý thay vì tăng đột ngột.

Ngoài ra, việc tăng thuế TTĐB đột ngột có thể tạo ra những tác động ngoài mong muốn như kích thích buôn lậu, sản xuất phi chính thức và giảm thu ngân sách. Rượu bất hợp pháp hiện đang chiếm tới khoảng 63% tổng lượng tiêu thụ rượu và có khả năng tăng lên nếu tăng thuế TTĐB.

Việc tăng thuế TTĐB đối với bia, rượu và thuốc lá có thể làm gia tăng chênh lệch giá giữa sản phẩm hợp pháp và hàng nhập lậu, khiến người tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm không được kiểm soát chất lượng, gây rủi ro cho sức khỏe cộng đồng. Báo cáo nghiên cứu hành vi người tiêu dùng của NielsenIQ (tháng 3/2025) tại hội thảo cho thấy, khi giá bia tăng, người tiêu dùng nông thôn có xu hướng chuyển sang rượu tự nấu hoặc bia không chính thức, tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an toàn thực phẩm.

Đối với thuốc lá, nghiên cứu cho thấy khi giá thuốc lá hợp pháp tăng mạnh, người hút thuốc có xu hướng tìm mua các sản phẩm lậu rẻ hơn thay vì từ bỏ thói quen hút thuốc, điều này làm suy giảm hiệu quả của chính sách kiểm soát thuốc lá.

Các doanh nghiệp trong lĩnh vực bia, rượu, nước giải khát hiện đóng góp khoảng 60.000 tỷ đồng mỗi năm cho NSNN (trong đó thuế TTĐB khoảng 40.000 tỷ đồng), chiếm 3,2% tổng thu ngân sách. Ngành thuốc lá đóng góp hơn 18.000 tỷ đồng từ thuế TTĐB (75% thuế suất), cùng với hàng trăm tỷ đồng cho Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá và bảo vệ môi trường.

Việc tăng thuế TTĐB quá cao có thể dẫn đến giảm sản lượng tiêu thụ hợp pháp, kéo theo giảm thu thuế. Theo Báo cáo của ba viện nói trên, đối với mặt hàng bia, với hai phương án đề xuất trong dự thảo, nguồn thu NSNN từ thuế gián thu tăng 6.469 tỷ đồng và 8.559 tỷ đồng nhưng thuế thu nhập doanh nghiệp lại giảm tương ứng 1.320 tỷ đồng và 1.752 tỷ đồng.

Theo phân tích của Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính, tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá như trong dự thảo có thể dẫn đến thất thu ngân sách từ 10.000 – 20.000 tỷ đồng/năm trong giai đoạn 2025-2030.

Về kinh nghiệm quốc tế trong điều chỉnh thuế TTĐB, VCCI cho biết, Malaysia áp dụng tăng thuế đột ngột đối với thuốc lá năm 2015 khiến thị phần thuốc lá hợp pháp giảm mạnh, trong khi thuốc lá lậu tăng cao. Thái Lan điều chỉnh giảm thuế đối với các mặt hàng đồ uống có cồn nhằm thúc đẩy ngành du lịch. Còn Trung Quốc áp dụng thuế TTĐB thấp đối với rượu, bia hợp pháp để duy trì nguồn thu và kiểm soát đồ uống có cồn bất hợp pháp.

Kiến nghị không tăng thuế đột ngột

Trên cơ sở phân tích và kinh nghiệm quốc tế, các hiệp hội ngành hàng kiến nghị áp dụng lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý thay vì tăng đột ngột.

Cụ thể, với mặt hàng rượu, bia, các hiệp hội kiến nghị bắt đầu áp dụng từ năm 2028 và áp dụng tăng thuế mỗi năm 5% theo phương án 1. Đối với thuốc lá: Mức thuế tuyệt đối tăng 2.000 đồng/bao mỗi hai năm kể từ năm 2026 và đạt tối đa 6.000 đồng/bao vào năm 2030.

Đối với nước giải khát có đường, chưa nên bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế TTĐB do chưa đủ các bằng chứng, cơ sở khoa học, nghiên cứu, thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế để bảo đảm mục tiêu giảm tỷ lệ thừa cân béo phì.

Đối với ngành ô tô, kiến nghị ưu đãi cho xe hybrid điện không cần hệ thống nạp điện riêng bằng 70%, xe hybrid điện nạp điện bằng hệ thống sạc điện riêng bằng 50% mức thuế suất áp dụng cho xe chạy bằng xăng, dầu cùng loại. Giữ nguyên mức thuế đối với xe pick-up chở hàng cabin kép, đây là dòng xe phục vụ nông nghiệp và thương mại, cần có chính sách thuế phù hợp để hỗ trợ sản xuất.

Ngoài ra các hiệp hội cho rằng, cần kết hợp chính sách thuế với các biện pháp chống gian lận thương mại để bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng.

"Việc điều chỉnh thuế TTĐB cần bảo đảm hài hòa giữa mục tiêu tăng thu ngân sách, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và duy trì môi trường kinh doanh ổn định. VCCI mong muốn Quốc hội cân nhắc các đề xuất trên để bảo đảm chính sách thuế mang lại hiệu quả toàn diện, tránh tác động tiêu cực đến doanh nghiệp và nền kinh tế", VCCI nêu.

Minh Thu

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/doanh-nghiep/hiep-hoi-doanh-nghiep/tang-thue-tieu-thu-dac-biet-can-lo-trinh-hop-ly-de-tranh-tac-dong-tieu-cuc/20250329091734867