T ừ ngày 1/7/2025, khi Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn cùng các quy định sửa đổi, bổ sung Luật Xây dựng chính thức có hiệu lực, chính sách miễn giấy phép xây dựng đối với nhiều loại công trình đã đi vào thực tiễn. Đây được xem là một bước tiến lớn trong cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ những “nút thắt” tồn tại lâu nay trong lĩnh vực xây dựng, nhất là ở khu vực đô thị.
Theo quy định mới, nhiều loại hình nhà ở riêng lẻ được miễn giấy phép xây dựng. Cụ thể, các công trình dưới 7 tầng nằm trong dự án khu đô thị, dự án nhà ở có quy hoạch chi tiết 1/500 đã được phê duyệt không cần xin phép; tuy nhiên, người dân, chủ đầu tư vẫn phải thông báo thời điểm khởi công và gửi hồ sơ thiết kế cho cơ quan quản lý xây dựng để giám sát. Ở khu vực nông thôn, nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng nằm ngoài phạm vi quy hoạch đô thị hoặc khu chức năng cũng được miễn thủ tục này. Tương tự, nhà ở riêng lẻ ở miền núi, hải đảo không thuộc khu bảo tồn, di tích lịch sử - văn hóa cũng thuộc diện được miễn.
Trước đây, để xây một ngôi nhà, người dân phải thực hiện nhiều thủ tục như: Chuẩn bị bản vẽ, xin xác nhận hạ tầng, nộp hồ sơ, chờ thẩm định… Có trường hợp phải đi lại nhiều lần giữa các cơ quan, hồ sơ kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng. Với doanh nghiệp, việc chờ cấp phép khiến nhiều dự án chậm tiến độ, đội chi phí, phát sinh phiền toái. Không ít người dân từng than phiền: “Xây nhà nhanh hơn xin phép”.
Tại tỉnh Bắc Ninh, sau hơn 3 tháng triển khai, lượng hồ sơ xin cấp phép xây dựng giảm rõ rệt. Người dân phấn khởi vì được tự chủ trong xây dựng; doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí; còn cơ quan quản lý bớt áp lực hành chính, tập trung nguồn lực cho kiểm tra, giám sát trật tự xây dựng.
Tuy nhiên, “bỏ cấp phép” không có nghĩa là “bỏ quản lý”. Chính sách mới cũng đặt ra không ít thách thức. Nhiều người dân chưa hiểu rõ phạm vi, điều kiện được miễn, dẫn đến xây dựng sai quy hoạch, lấn chỉ giới, vi phạm trật tự xây dựng. Ở một số địa phương, hệ thống quy hoạch chi tiết chưa được cập nhật đầy đủ khiến cơ quan quản lý khó xác định khu vực đủ điều kiện miễn cấp phép. Công tác hậu kiểm - vốn là khâu then chốt lại gặp khó vì lực lượng mỏng, thiếu trang thiết bị giám sát hiện đại.
Để chính sách phát huy hiệu quả bền vững cần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cả người dân lẫn chính quyền. Các cơ quan chức năng phải đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn cụ thể để người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ khi được miễn phép; đồng thời khẩn trương hoàn thiện, công khai quy hoạch đô thị và nông thôn làm căn cứ quản lý. Cùng với đó, tăng cường ứng dụng công nghệ số trong khâu hậu kiểm - từ bản đồ quy hoạch trực tuyến, quản lý hồ sơ điện tử đến phản ánh hiện trường qua nền tảng số để bảo đảm giám sát minh bạch, hiệu quả.
Miễn giấy phép xây dựng không chỉ là cắt giảm thủ tục hành chính, mà còn là biểu hiện của tư duy quản lý mới - lấy niềm tin, trách nhiệm và sự minh bạch làm nền tảng.
Thành Nam