Thách thức từ rác thải vũ trụ: Giải pháp nào cho thế giới và Việt Nam

một ngày trướcBài gốc

Ngày nay, với sự phát triển không ngừng của công nghệ vũ trụ, số lượng vệ tinh và các vật thể nhân tạo trên quỹ đạo Trái đất ngày càng tăng lên. Tuy nhiên, đi kèm với đó là tiềm ẩn hiểm họa từ rác thải vũ trụ, gây ảnh hưởng trực tiếp tới các vệ tinh đang hoạt động và hệ sinh thái trên Trái Đất...

PV: Theo ông, rác thải vũ trụ được định nghĩa như thế nào và chúng đến từ đâu?
Tiến sĩ Tống Sỹ Sơn: Rác thải vũ trụ thực chất là những mảnh vỡ từ các vệ tinh sau khi bị hỏng hoặc mất điều khiển. Chúng trôi lơ lửng trong vũ trụ ở độ cao lớn do không trọng lực. Những mảnh vỡ này cứ bay mãi và khi vô tình va vào nhau, chúng vỡ ra thành rất nhiều mảnh nhỏ hơn.

Nguồn gốc của rác thải vũ trụ có thể từ các vụ phóng tên lửa, tàu vũ trụ bị hỏng, hoặc thậm chí là do nguyên nhân từ con người, ví dụ như một vụ thử phá hủy vệ tinh bằng tên lửa đã tạo ra hàng nghìn mảnh vỡ nhỏ hơn. Ngoài ra, thiên thạch bay vào quỹ đạo cũng được coi là các vật thể gây nguy hại và xếp vào dạng rác vũ trụ.

Tiến sĩ Tống Sỹ Sơn - Phó trưởng khoa Vũ trụ và Ứng dụng, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (Ảnh: Khánh Linh).

PV: Ông đánh giá như thế nào về mức độ ảnh hưởng của rác thải vũ trụ đến hệ thống vệ tinh trên toàn cầu?
Tiến sĩ Tống Sỹ Sơn: Về mặt lý thuyết, số lượng mảnh vỡ không gian ngày càng nhiều và vùng ảnh hưởng của chúng lan rộng theo hình xoắn ốc chứ không chỉ đi thẳng. Khi di chuyển theo hình xoắn ốc, diện tích ảnh hưởng của chúng đến vệ tinh rất lớn. Các mảnh vỡ này tạo ra nhiều nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến các vệ tinh đang hoạt động. Thông thường, những mảnh vỡ này là mảnh kim loại và kích thước của chúng có thể từ 100 mét đến vài mi-li-mét. Kích thước càng bé thì số lượng càng nhiều.

Theo số liệu thống kê năm 2019, không gian vũ trụ có khoảng 364.000 mảnh vỡ với kích thước từ 1-2 cen-ti-mét và 77.000 mảnh vỡ có kích thước 4 cen-ti-mét. Những mảnh vỡ này bay với tốc độ rất cao và có thể đâm xuyên qua các thiết bị trên vệ tinh như camera, phá hủy cả vệ tinh trị giá hàng triệu đô.

Mảnh vỡ từ các hoạt động trong không gian để lại trên quỹ đạo thấp của Trái Đất (Ảnh: NASA ODPO).

PV: Các vệ tinh của Việt Nam bị ảnh hưởng như thế nào bởi rác thải vũ trụ, thưa ông?

Hiện tại, Việt Nam chưa có nhiều vệ tinh và các vệ tinh gần đây của Việt Nam được đảm bảo bởi luật quốc tế, nên chúng sẽ không trở thành rác vũ trụ sau khi hết hạn sử dụng. Ngoài ra, việc rác thải vũ trụ ảnh hưởng trực tiếp đến vệ tinh của Việt Nam chưa được ghi nhận nhiều, chỉ có duy nhất một trường hợp của vệ tinh VNREDSat-1 (vệ tinh quan sát Trái Đất đầu tiên của Việt Nam, phóng năm 2013 và vẫn đang hoạt động) đã từng nhận cảnh báo về rác thải vũ trụ tấn công và phải thay đổi quỹ đạo để tránh va chạm.

Với số lượng vệ tinh và rác thải vũ trụ ngày càng tăng, làm thế nào để theo dõi, kiểm soát và giảm thiểu rác thải vũ trụ?

Tiến sĩ Tống Sĩ Sơn: Việc theo dõi quỹ đạo và kích thước của các mảnh vỡ đóng vai trò rất quan trọng. Hiện nay, trên thế giới có nhiều công ty như: AGI (Analytical Graphics, Inc) của Mỹ chuyên theo dõi các mảnh vỡ này theo kích thước. Các quốc gia sở hữu vệ tinh đều phải mua dịch vụ cung cấp quỹ đạo bay của từng mảnh vỡ để được cảnh báo khi mảnh vỡ đến gần vệ tinh của họ. Khi nhận được cảnh báo, họ sẽ điều khiển vệ tinh, thay đổi quỹ đạo để tránh va chạm.

Bên cạnh đó, cộng đồng quốc tế cũng đã xây dựng và ban hành một số quy định về việc sử dụng không gian vũ trụ, nhằm hướng tới mục tiêu giảm thiểu rác thải không gian.

Theo đó, các quốc gia hoặc tổ chức khi phóng vệ tinh lên quỹ đạo Trái Đất phải đảm bảo rằng sau khi hoàn thành nhiệm vụ, vệ tinh đủ năng lượng quay trở lại Trái Đất để thiêu hủy, hoặc đẩy ra khỏi quỹ đạo đang hoạt động để tránh gây hại cho các thiết bị khác. Dù các biện pháp này đã góp phần giữ cho không gian vũ trụ sạch hơn, nhưng vẫn chưa thể xử lý hoàn toàn lượng rác thải đang tồn tại.

Theo lý thuyết, có nhiều giải pháp được đề xuất như dùng vệ tinh quét dọn, dùng cáp có nam châm để thu gom rác vũ trụ, hoặc dùng laser bắn vào các vật thể trong vũ trụ để biến chúng thành những mảnh nhỏ và ít gây hại hơn. Tuy nhiên, trong thực tế, việc hiện thực hóa những ý tưởng này vẫn rất khó khăn vì các mảnh vỡ thường có kích thước nhỏ, bay với tốc độ cao và phân bố rộng khắp không gian.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Phương Anh

Nguồn Bảo Vệ Công Lý : https://baove.congly.vn/thach-thuc-tu-rac-thai-vu-tru-giai-phap-nao-cho-the-gioi-va-viet-nam-480428.html