Thất bại của ông Trump có thể thổi bùng sóng gió thương mại toàn cầu

5 giờ trướcBài gốc

Những chất vấn gay gắt từ Tòa án Tối cao Mỹ đối với chính sách thuế quan toàn cầu của Tổng thống Donald Trump đã dấy lên đồn đoán rằng chúng có thể bị tuyên vô hiệu, song đồng thời cũng mở ra nguy cơ hỗn loạn mới, khi ông Trump được cho là sẽ nhanh chóng chuyển hướng sang các biện pháp thương mại khác nếu thua kiện.

Trong phiên tranh tụng hôm 5/11 (giờ địa phương), các thẩm phán Tòa án Tối cao tỏ ra nghi ngờ về quyền hạn của ông Trump trong việc áp thuế theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977. Văn bản pháp lý không hề đề cập tới thuế quan, mà chỉ cho phép Tổng thống điều tiết nhập khẩu trong các tình huống khẩn cấp quốc gia.

“Dựa trên những câu hỏi được đặt ra, có thể thấy các mức thuế theo IEEPA đang đứng trước nguy cơ bị bác bỏ”, ông Damon Pike, chuyên gia phụ trách mảng thương mại và hải quan của BDO USA nhận định với Reuters.

Hiện nay, khoảng 3/4 tổng số thuế quan mà ông Trump ban hành trong nhiệm kỳ hai được áp theo đạo luật IEEPA này.

Ba nhóm thuế chính gồm: mức thuế tối thiểu 10% áp cho hầu hết đối tác thương mại từ mùa xuân, các mức cao hơn đối với những “quốc gia gây rối” ban hành tháng 8, và các mức riêng với Trung Quốc, Canada, Mexico mà ông Trump cáo buộc là “tiếp tay” cho dòng chảy fentanyl vào Mỹ, theo WSJ.

Ông Pike nói thêm rằng ngoại trừ hai thẩm phán bảo thủ Samuel Alito và Clarence Thomas, hầu hết thành viên tòa “đều tỏ ra hoài nghi việc đạo luật này trao cho Tổng thống quyền áp thuế vô hạn đối với mọi sản phẩm nhập từ mọi quốc gia”.

Tuy nhiên, Pike dự đoán rằng nếu chính quyền Trump thất bại, họ sẽ nhanh chóng viện dẫn các đạo luật thương mại khác - một nhận định được nhiều luật sư thương mại, quan chức cấp cao, doanh nghiệp nhập khẩu và giới phân tích đồng tình.

Thùng tài liệu liên quan đến vụ kiện Trump kiện V.O.S. Selections, Inc., trong sáng ngày 5/11 khi Tòa án Tối cao chuẩn bị nghe phiên tranh luận miệng về nỗ lực của ông Trump nhằm duy trì mức thuế quan quy mô lớn. Ảnh: Reuters.

“Cơn ác mộng” hoàn thuế

Một trong những câu hỏi lớn bao trùm phiên điều trần là liệu các doanh nghiệp có được hoàn lại số tiền thuế quan đã nộp nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết chống lại việc chính quyền Trump sử dụng quyền khẩn cấp để áp thuế hay không.

Theo dữ liệu của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) tính đến ngày 23/9, chính phủ liên bang đã thu về gần 90 tỷ USD từ những khoản thuế quan đang bị kiện.

Các luật sư thương mại nhận định với CNN rằng nếu Tòa án Tối cao tuyên bất lợi cho Tổng thống Trump, họ sẽ phải đối mặt với một câu hỏi pháp lý phức tạp không kém: ai sẽ được hoàn thuế, và theo cơ chế nào.

Đầu tháng này, trong cuộc phỏng vấn với Fox Business, ông Trump cũng thừa nhận rằng nếu Tòa án Tối cao bác bỏ chính sách của ông, “chúng tôi sẽ phải trả lại tiền”.

Thẩm phán bảo thủ Samuel Alito cũng bày tỏ mong muốn giải quyết sớm vấn đề hoàn thuế, cho rằng nếu để kéo dài, số tiền thuế tiếp tục thu ngày càng lớn, khiến việc hoàn trả càng thêm rối rắm.

Luật sư Neal Katyal, đại diện cho năm doanh nghiệp nhỏ khởi kiện, cho biết các công ty này sẽ được hoàn tiền tự động nếu Tòa án Tối cao tuyên bất lợi cho chính quyền Trump, trong khi phần lớn các doanh nghiệp khác phải nộp hồ sơ hành chính riêng để đòi tiền. Tuy nhiên, đây là một quá trình được đánh giá “phức tạp có thể kéo dài rất lâu.”

Song, Katyal gợi ý rằng tòa có thể “giới hạn phán quyết ở phạm vi tương lai”, tức chỉ dừng việc thu thuế mới mà không xử lý hoàn thuế cũ, Reuters cho biết.

Luật sư Neal Katyal phát biểu trước báo giới bên ngoài Tòa án Tối cao Mỹ khi các thẩm phán chuẩn bị nghe tranh luận miệng về chính sách thuế quan của ông Trump sau khi tòa cấp dưới phán rằng ông đã vượt quá thẩm quyền, tại Washington D.C., ngày 5/11. Ảnh: Reuters.

Luật sư Joseph Spraragen tại New York cảnh báo rằng nếu tòa không quy định hoàn thuế, hàng loạt vụ kiện mới sẽ bùng nổ từ các công ty từng nộp thuế theo IEEPA.

“Nếu thuế quan là bất hợp pháp hôm nay, thì chúng cũng đã bất hợp pháp vào tháng 2/2025 và tháng 4, khi các mức thuế đối ứng có hiệu lực”, ông nói.

Dù tất cả các tòa cấp dưới trước đó đều phán rằng những mức thuế này vi phạm luật, họ vẫn cho phép duy trì tạm thời việc thu thuế trong khi chờ phán quyết cuối cùng.

Theo ông Spraragen, Tòa án Tối cao nhiều khả năng sẽ chuyển vụ việc về Tòa Thương mại Quốc tế để hướng dẫn chính quyền hủy bỏ thuế và xử lý hoàn trả. Phương án nhanh nhất là hoàn tiền qua hệ thống điện tử của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP), nhưng quá trình này vẫn có thể kéo dài tới một năm.

“Hãy nhớ rằng chính quyền sẽ không dễ dàng chấp nhận trả lại hàng chục tỷ USD đâu”, ông nhấn mạnh.

Viễn cảnh bất định

Bất chấp phiên tranh luận căng thẳng, một quan chức Nhà Trắng cho biết ông Trump vẫn tin rằng mọi việc “diễn ra tốt đẹp” và “đầy hy vọng”. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người có mặt tại phiên điều trần, nói trên kênh Fox Business rằng ông “rất lạc quan” về khả năng thắng kiện.

Nếu thua trong vụ IEEPA, ông Trump vẫn có những lối đi khác để duy trì chương trình thuế quan. Ngoài thuế “đối ứng”, ông còn áp dụng hàng loạt thuế lên các ngành ôtô, thép, nhôm, đồng dựa trên quyền hạn an ninh quốc gia riêng biệt mà gần đây Nhà Trắng đã mở rộng phạm vi và khởi động thêm điều tra mới như một “vòng đệm”.

Đồng quan điểm, nhà phân tích Christopher Hodge của Natixis nhận định sự “rối rắm hành chính” quanh vấn đề hoàn thuế chỉ là một phần trong bức tranh mờ mịt hơn nếu chính quyền Trump thua kiện.

Ngoài đạo luật IEEPA để viện dẫn áp thuế đối ứng, ông Trump vẫn có thể dựa vào các đạo luật khác để áp thuế. Ảnh: Reuters.

Ông cho rằng thất bại này “chỉ là cú vấp tạm thời” vì Nhà Trắng có thể nhanh chóng dựa vào các đạo luật thương mại khác, như Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962 (cho phép áp thuế với lý do an ninh quốc gia) hoặc Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974 (cho phép đánh thuế tạm thời 15% trong tối đa 150 ngày).

Điều này có thể giúp ông Trump “mua thời gian” để xây dựng mức thuế riêng cho từng đối tác lớn theo điều khoản khác trong cùng đạo luật, WSJ bình luận.

“Mặt trái là quy trình thực thi mới có thể kéo dài, khiến chính sách thương mại tiếp tục bị bao phủ trong làn sương bất định”, Hodge viết trong một báo cáo đầu tuần này, dự báo khả năng một vòng đàm phán thương mại mới có thể diễn ra vào năm 2026, càng làm triển vọng thương mại thêm u ám.

Trong khi đó, Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Stephen Miran cảnh báo rằng phán quyết bất lợi với Trump “có thể làm gia tăng bất ổn trong môi trường thuế quan”, kéo theo tác động đến chính sách tiền tệ.

Phát biểu với Yahoo Finance, ông Miran - người từng là cố vấn kinh tế trong chính quyền Trump - cho rằng sự bất định thương mại “có thể trở thành lực cản với nền kinh tế”.

Tuy vậy, ông lưu ý rằng tác động này có thể được bù đắp phần nào bằng “chính sách lãi suất nới lỏng hơn”, tùy thuộc vào việc Fed cân đối hai mục tiêu ổn định giá cả và tối đa hóa việc làm.

Hiện chưa rõ khi nào Tòa án Tối cao sẽ ra phán quyết, dù nhiều khả năng kết quả có thể xuất hiện trước cuối năm nay. Nhiệm kỳ làm việc của Tòa kéo dài đến tháng 6 năm sau, nhưng phía chính quyền Trump đang thúc giục tòa sớm đưa ra phán quyết để có “sự rõ ràng pháp lý” cho nền kinh tế.

Phương Linh

Nguồn Znews : https://znews.vn/phan-quyet-bat-loi-cua-toa-an-toi-cao-voi-ong-trump-co-the-khien-thuong-mai-toan-cau-them-song-gio-post1600538.html