Anh Lê Minh Điệp, phường Mỹ Hào thực hiện các quy trình sản xuất tương Bần.
“Cốm Vòng, gạo tám Mễ Trì - tương Bần, húng Láng còn gì ngon hơn” là câu ca dao quen thuộc mô tả 4 món ngon trứ danh của Bắc Bộ. Trong đó phường Mỹ Hào có làng nghề truyền thống sản xuất tương Bần đậm đà, thơm ngon và từng là “sản vật tiến vua” mang niềm tự hào của người dân địa phương. Ngày nay, trong xu thế chung, nghề làm tương ở Mỹ Hào đang đối mặt với nguy cơ mai một khi chỉ còn dưới 20 hộ giữ nghề, chủ yếu là cơ sở sản xuất nhỏ lẻ. Giữa những khó khăn của làng nghề, anh Lê Minh Điệp, tổ dân phố Cộng Hòa đã quyết định “lội ngược dòng” với quyết tâm gắn bó với nghề truyền thống của gia đình đã được gìn giữ suốt 35 năm qua. Anh Lê Minh Điệp chia sẻ: Sau khi tốt nghiệp ngành chế tạo máy (Đại học Bách khoa Hà Nội), tôi làm việc cho một công ty tại huyện Yên Mỹ (cũ) với một tương lai rộng mở và thu nhập ổn định. Sau 4 năm đi làm với những kinh nghiệm được tích lũy, tôi vẫn luôn trăn trở về nghề truyền thống của quê hương. Tôi nhận thấy, những người lớn tuổi gìn giữ làng nghề dần ít đi, tương lai của làng nghề trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết. Bởi vậy, năm 2020, tôi quyết định "rẽ ngang" trở về nối tiếp nghề truyền thống.
Với quyết tâm bảo tồn giá trị quê hương và phát triển sản phẩm truyền thống theo hướng hiện đại, anh Điệp dần khẳng định được con đường mình lựa chọn. Anh không chỉ giữ gìn quy trình sản xuất chuẩn mực từ chọn nguyên liệu như gạo nếp cái hoa vàng, muối tinh khiết, đỗ tương quê đến các công đoạn nấu xôi, ngả đỗ, ủ tương kéo dài nhiều tháng để tạo ra những mẻ tương sánh mịn, vàng óng, thơm đặc trưng, mà còn áp dụng mạnh mẽ công nghệ trong sản xuất và kinh doanh. Anh tận dụng các nền tảng mạng xã hội và thương mại điện tử để mở rộng kênh tiếp cận khách hàng trên không gian số, giúp thương hiệu tương Bần “Định Thu” của gia đình được nhiều người biết đến. Trung bình mỗi tháng, gia đình anh xuất bán từ 30.000 đến 45.000 lít tương cho hệ thống phân phối rộng khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước. Không chỉ chú trọng vào chất lượng sản phẩm, hiện tại anh Điệp tiếp tục nỗ lực để sản phẩm tương Bần của mình đạt chứng nhận tiêu chuẩn OCOP của địa phương. Đây không chỉ là mục tiêu kinh doanh, mà còn là cách để khẳng định chất lượng và nâng cao giá trị của sản phẩm truyền thống.
Gắn bó với nghề truyền thống, qua đó gìn giữ nghề và tạo việc làm cho bà con địa phương, đó là phẩm chất tốt đẹp của anh Lê Minh Điệp. Hiện tại, cơ sở của gia đình anh có 7 lao động với thu nhập từ 7 đến 8 triệu đồng/người/ tháng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Không chỉ có Lê Minh Điệp, hành trình giữ nghề của chị Lương Thanh Hạnh, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Dệt đũi Nam Cao, xã Lê Lợi cũng là câu chuyện truyền cảm hứng mạnh mẽ. Làng nghề dệt đũi Nam Cao có bề dày gần 400 năm, nhưng đến năm 1990, làng nghề rơi vào khủng hoảng khi sản phẩm không còn sức cạnh tranh, cả làng chỉ còn vài hộ cầm cự với nghề. Trăn trở trước viễn cảnh nghề truyền thống bị “xóa sổ”, năm 2016, chị Hạnh cùng các nghệ nhân quyết tâm thành lập HTX, khôi phục nghề dệt đũi. Ngay từ khi thành lập, HTX đã đưa ra chiến lược chinh phục khách hàng bằng những giá trị "chất" và "thật", sản xuất xanh, tiêu dùng sạch. Từ những chiếc kén, tấm đũi thô mộc trở thành những sản phẩm tinh xảo như khăn tay, áo dài, khẩu trang, chăn gối… trải qua gần 20 công đoạn như: Nuôi tằm, nhả tơ, thu kén, kéo đũi, quay tơ, đánh ống và dệt vải, nhuộm vải, thiết kế… Bên cạnh đó, chị tích cực tham gia hội chợ, kết nối thương mại và đẩy mạnh quảng bá trên nền tảng số, nhờ vậy sau gần 10 năm, HTX đã thu hút gần 300 thành viên, cung cấp hơn 500 dòng sản phẩm thủ công, xuất khẩu sang nhiều quốc gia như: Mỹ, Anh, Úc, Ý, Hàn Quốc, Ấn Độ… với doanh thu trên 10 tỷ đồng mỗi năm. Chị Hạnh tâm sự: Thật ra tôi cũng từng rất đắn đo. Vì vào thời điểm năm 2016, khi bắt đầu khôi phục làng nghề, thị trường gần như không có, sản phẩm thủ công cũng chưa được nhìn nhận đúng giá trị. Tôi nghĩ, nếu người trẻ không đứng ra tiếp nối thì nghề sẽ mất đi mãi mãi. Chính suy nghĩ đó đã thôi thúc tôi bắt đầu hành trình giữ nghề. Tôi và các cộng sự vừa phải học, vừa phải làm, từng bước xây dựng lại hệ thống sản xuất, quảng bá trên các nền tảng số, tham gia hội chợ, kết nối xuất khẩu. Nghệ nhân Hoàng Thị Hương, thôn Cao Bạt Đoài xúc động cho biết: HTX là điểm tựa để chúng tôi tiếp tục sống với nghề, được trao truyền kỹ thuật cho thế hệ trẻ, giữ lại những giá trị thủ công đặc sắc của cha ông.
Làng nghề dệt đũi Nam Cao cũng đã được vinh danh tại Triển lãm thành tựu đất nước với chủ đề “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc" tại Hà Nội vừa qua, góp phần khẳng định sức sống mạnh mẽ và vai trò của người trẻ trong bảo tồn văn hóa dân tộc.
Chị Lương Thanh Hạnh, Giám đốc HTX Dệt đũi Nam Cao, xã Lê Lợi góp phần khôi phục làng nghề truyền thống.
Từ câu chuyện của anh Điệp và chị Hạnh có thể thấy, thế hệ trẻ ở tỉnh không chỉ biết kế thừa tinh hoa truyền thống mà còn thể hiện sự nhạy bén, dám nghĩ dám làm để thích ứng với thị trường hiện đại. Họ là những người “giữ lửa” làng nghề, tạo ra giá trị kinh tế, việc làm cho người dân, góp phần phát triển quê hương từ chính những giá trị xưa cũ theo cách tiếp cận hoàn toàn mới mẻ và đầy triển vọng.
Thanh Thủy