Thế khó của nhà ở xã hội

4 giờ trướcBài gốc

Đề án 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội chuyển biến tích cực

Theo dữ liệu của Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE), trước năm 2023, thị trường nhà ở xã hội luôn thiếu hụt nghiêm trọng, không đáp ứng được nhu cầu thực tế của hàng triệu công nhân, người lao động đô thị và các nhóm đối tượng chính sách.

Từ khi Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” được triển khai, thị trường đã có nhiều chuyển biến tích cực chỉ sau gần 3 năm thực hiện.

Đến nay, các dự án hoàn thành, khởi công hoặc được phê duyệt đạt khoảng 60% mục tiêu của đề án 1 triệu căn. Ảnh: H.P

Theo Bộ Xây dựng, tính đến tháng 7, cả nước đang triển khai 692 dự án nhà ở xã hội với tổng quy mô hơn 633.000 căn, trong đó 146 dự án đã hoàn thành (hơn 103.000 căn), 144 dự án đang thi công (hơn 127.000 căn) và 402 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư (hơn 400.000 căn).

Tính chung đến hiện tại, các dự án hoàn thành, khởi công hoặc được phê duyệt đạt khoảng 60% mục tiêu của đề án 1 triệu căn. Riêng trong quí 3-2025, có thêm 93 dự án được chấp thuận đầu tư.

Dù đạt được những kết quả đáng khích lệ, đề án vẫn bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt là sự chênh lệch lớn giữa các địa phương. Ở nơi này, người dân xếp hàng chờ mua, còn nơi khác, dự án lại “ế khách” dù nhà đã xây xong.

Sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch, vị trí và khả năng tiếp cận đang khiến bức tranh nhà ở xã hội trở nên trái ngược: nơi người dân khao khát thì không có nhà để mua, nơi có nhà lại chẳng ai muốn về ở.

Có chính sách, nhưng không có nhà để mua

Anh Phạm Minh Dũng, 29 tuổi, công nhân lành nghề tại một xưởng cơ khí ở phường Linh Xuân (TPHCM), cho biết tổng thu nhập của hai vợ chồng khoảng 31 triệu đồng/tháng, đủ điều kiện mua nhà ở xã hội theo quy định mới. Tuy nhiên, điều khiến anh nản lòng là “chính sách thì mở, nhưng nhà chẳng thấy đâu”.

Suốt gần một năm qua, anh kiên trì tìm kiếm thông tin về các dự án đang triển khai hoặc sắp mở bán, nhưng hầu hết đều mù mờ, khó tiếp cận. Trong khi đó, trên mạng lại tràn ngập các tin rao bán giả mạo hoặc “cò” thổi giá chênh lệch, khiến người mua như anh dần mất niềm tin.

“Làm cả chục năm vẫn chưa có nổi căn hộ nhỏ, giờ biết chính sách dễ hơn, lại không biết mua ở đâu. Nhà xã hội mà vẫn là ước mơ xa tầm với,” anh Dũng chia sẻ.

Thế khó của nhà ở xã hội hiện nay nằm ở việc chính sách thúc đẩy mạnh mẽ nhưng nguồn cung vẫn khan hiếm. Ảnh: N.K

Theo VARS IRE, nguyên nhân trước hết đến từ công tác khảo sát nhu cầu chưa sát thực tế, dẫn tới nghịch lý “vừa thiếu, vừa ế”. Không ít dự án dù mở bán nhưng khó tiếp cận vì vị trí xa trung tâm, hạ tầng yếu kém, hoặc điều kiện mua nhà không phù hợp với người thu nhập thấp.

Bên cạnh đó, việc bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội tại nhiều địa phương vẫn còn mang tính hình thức, nhiều dự án nằm ở khu vực hạ tầng chưa hoàn thiện, xa trường học và bệnh viện, khiến người dân không mặn mà đăng ký. VARS IRE kiến nghị cần tăng cường trách nhiệm chính quyền địa phương, có chế tài nghiêm với các trường hợp chậm bố trí quỹ đất hoặc làm trái quy định

Trong khi một số nơi, người lao động loay hoay vì không có dự án mở bán, ở vài chỗ, việc đăng ký mua nhà ở xã hội lại diễn ra như một cuộc “chạy đua”.

Chị Lê Thu Anh, 35 tuổi, nhân viên kế toán tại một công ty may, cho biết chị và chồng dành dụm suốt 5 năm để mua một căn hộ nhà ở xã hội 50-60m2. Khi biết có dự án mới mở bán, chị lập tức đăng ký, nhưng hành trình nộp hồ sơ lại đầy trắc trở.

Hệ thống đăng ký trực tuyến thường xuyên báo “lỗi đường truyền” hoặc “đã hết lượt trong ngày”, do mỗi ngày chỉ tiếp nhận 60-70 hồ sơ. “Chồng tôi phải thức tới 2-3 giờ sáng để canh giờ mở cổng đăng ký, mà vẫn không chắc đã nộp thành công,” chị kể.

Nhiều người trong nhóm mua nhà cùng chị còn phản ánh tình trạng “mất mã khách hàng” sau khi nộp hồ sơ, phải gửi lại toàn bộ giấy tờ. “Nếu ví nhà ở xã hội như quá trình vào đại học, chỉ riêng việc nộp hồ sơ thôi đã giống như…đăng ký nguyện vọng vậy”, chị Anh nói.

Gỡ nghẽn để giấc mơ an cư được hiện thực hóa

Từ góc nhìn chuyên gia, TS. Huỳnh Phước Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Kinh tế, Luật và Quản lý thuộc Đại học Kinh tế TPHCM, cho rằng căn nguyên sâu xa của sự mất cân đối này bắt nguồn từ chính sách phát triển nhà ở chưa hài hòa giữa nhu cầu sở hữu và nhu cầu thuê. Trong nhiều năm, Việt Nam chưa chú trọng giải quyết nhu cầu chỗ ở tạm trú cho người lao động di cư tới các đô thị.

Khi Luật Nhà ở 2014 ra đời, nhà ở xã hội được thiết kế chủ yếu để bán hoặc thuê mua, tức hướng tới quyền sở hữu, trong khi phần lớn người lao động chỉ cần chỗ thuê giá rẻ để sinh sống và làm việc.

Ông cho rằng, nếu Quỹ nhà ở quốc gia có thể đáp ứng khoảng 30% nhu cầu thuê, còn doanh nghiệp cung cấp thêm 20-30%, thị trường nhà ở xã hội và thị trường bất động sản nói chung sẽ vận hành ổn định hơn nhiều

Chính sách, nguồn cung nhà ở xã hội cần phải hài hòa để người cần sẽ có. Ảnh: Lê Vũ

Các chuyên gia cho rằng, dù Chính phủ đã nâng mức trần thu nhập và mở rộng tiêu chí xét duyệt nhưng nguồn cung khan hiếm vẫn khiến giá bán ở mức cao. Với diện tích 50-60m2, một căn hộ nhà ở xã hội hiện có giá khoảng 1,5-2 tỉ đồng, vượt khả năng chi trả của người thu nhập thấp dù được vay tới 70% giá trị.

Giá nhà ở xã hội còn biến động mạnh theo khu vực, nhiều dự án có giá tiệm cận nhà thương mại. Giá đất cao và thủ tục pháp lý rườm rà là nguyên nhân chính khiến giá nhà ở xã hội bị đội lên. Quy trình phê duyệt kéo dài làm chậm tiến độ, tăng chi phí lãi vay, cuối cùng người mua phải gánh.

Để khắc phục, Nhà nước cần đơn giản hóa thủ tục đầu tư, gỡ vướng quy hoạch và tận dụng quỹ đất công dôi dư để tăng nguồn cung, phát triển nhà cho thuê giá rẻ và đánh thuế cao với bất động sản bỏ hoang nhằm hạn chế đầu cơ, sử dụng đất hiệu quả hơn.

Nhìn tổng thể, chương trình 1 triệu căn nhà ở xã hội đang đạt được hơn một nửa mục tiêu, song vẫn bộc lộ rõ những điểm nghẽn về quy hoạch, giá bán, thủ tục và định hướng chính sách.

Sự chênh lệch giữa nơi khan hiếm và nơi ế ẩm không chỉ phản ánh khoảng cách trong năng lực triển khai của địa phương, mà còn cho thấy nhu cầu và khả năng chi trả của người dân chưa được chính sách bám sát. Nếu không sớm điều chỉnh, giấc mơ an cư của hàng triệu người lao động có thể vẫn chỉ là điều xa vời.

Bình Dương

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/the-kho-cua-nha-o-xa-hoi/