Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là không ít rủi ro, từ mất việc làm đột ngột đến những tranh chấp về hợp đồng lao động. Trước thực tế đó, Quyết định số 34/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Quỹ Hỗ trợ việc làm ngoài nước được xem là “lá chắn” cho người lao động (NLĐ) xa xứ.
Rời quê Ninh Bình sang Nhật Bản làm việc từ năm 2021, anh Nguyễn Văn Trúc (34 tuổi) từng trải qua thời gian đầy khó khăn khi công ty tiếp nhận đột ngột cắt giảm nhân sự do suy thoái kinh tế. Anh Trúc chia sẻ: “Thời điểm đó, tôi còn 6 tháng nữa theo hợp đồng nhưng do công ty gặp khó khăn nên buộc phải về nước, thủ tục xin hỗ trợ cũng không đơn giản. Với lao động xa xứ như tôi thì việc này gây thiệt hại rất lớn”. Những NLĐ như trường hợp anh Trúc rất nhiều và cơ chế hỗ trợ cũng chưa rõ ràng. Tuy nhiên, theo Quyết định số 34/2025/QĐ-TTg mới ban hành, NLĐ bị chấm dứt hợp đồng sớm do nguyên nhân bất khả kháng, hoặc phải về nước vì tai nạn, bệnh nghề nghiệp... sẽ được xem xét hỗ trợ từ Quỹ Hỗ trợ việc làm ngoài nước.
Người lao động trong buổi phỏng vấn đơn hàng tại Công ty Cổ phần ABS Việt Nam.
Theo luật sư Bùi Thu (Đoàn Luật sư TP Hà Nội): Phạm vi hỗ trợ bao gồm cả chi phí hồi hương, tư vấn pháp lý, bồi dưỡng kỹ năng tái hòa nhập và hỗ trợ thân nhân NLĐ trong một số trường hợp đặc biệt. Mức hỗ trợ dao động từ 7 đến 40 triệu đồng tùy theo từng trường hợp cụ thể. Đặc biệt, thời gian giải quyết hồ sơ hỗ trợ NLĐ về nước trước thời hạn rút ngắn từ 15 ngày xuống còn 10 ngày so với quy định trước đây. Luật sư Bùi Thu nhận định: “Điểm tiến bộ của chính sách là bổ sung các cơ chế bảo vệ thực chất, rút ngắn thời gian hỗ trợ. Quỹ giờ đây không chỉ chi trả khi có rủi ro lớn mà còn tham gia vào quá trình phòng ngừa thông qua tuyên truyền pháp luật, tư vấn hợp đồng và hỗ trợ pháp lý ngay từ khâu chuẩn bị đi”.
Theo thống kê của Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Nội vụ), hiện Việt Nam có hơn 650.000 lao động đang làm việc tại hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó, không ít người gặp rủi ro về việc làm, điều kiện sinh hoạt hoặc bị lừa đảo, cưỡng bức lao động. Nhiều vụ việc phải nhờ đến sự can thiệp của Đại sứ quán hoặc Quỹ Hỗ trợ việc làm ngoài nước. Theo đó, việc quy định không chỉ NLĐ mà cả doanh nghiệp phái cử, tổ chức sự nghiệp được cấp phép đưa người đi làm việc ở nước ngoài cũng có thể nhận hỗ trợ trong những trường hợp đặc biệt, nhằm bảo đảm hoạt động XKLĐ không bị gián đoạn, giảm thiệt hại dây chuyền. Tuy vậy, để được hưởng hỗ trợ, các bên cần phải thực hiện đóng góp vào quỹ đầy đủ với mức đóng là 100.000 đồng/NLĐ/hợp đồng, doanh nghiệp là 150.000 đồng/NLĐ/hợp đồng.
Tại Nghệ An, nơi có hàng nghìn lao động đang làm việc ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, thông tin chính sách mới đã nhanh chóng được lan truyền. Chị Lê Thị Hòa (xã Quỳnh Lưu) có con trai chuẩn bị sang Hàn Quốc làm việc, cho biết: “Trước giờ tôi chỉ lo con đi xa chẳng may gặp chuyện thì biết kêu ai. Nay biết Nhà nước có quỹ hỗ trợ, tôi yên tâm hơn nhiều. Nhưng tôi mong các công ty XKLĐ cũng phải phổ biến kỹ để NLĐ hiểu rõ quyền lợi của mình”.
Chị Dương Minh Huệ, chuyên viên tuyển dụng tại Công ty Cổ phần ABS Việt Nam, một công ty chuyên về lĩnh vực XKLĐ cho rằng việc truyền thông chính sách là yếu tố then chốt. Thực tế, nhiều NLĐ vẫn mơ hồ về các chế độ được hưởng. Do vậy, để NLĐ yên tâm gia nhập thị trường XKLĐ, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phương, doanh nghiệp và các tổ chức đoàn thể để tuyên truyền, hướng dẫn cụ thể.
Dù được đánh giá cao, song một số chuyên gia cho rằng chính sách vẫn cần được cụ thể hóa trong quá trình thực thi. Cơ chế xác minh hồ sơ, thủ tục nhận hỗ trợ cần minh bạch, đơn giản để NLĐ dễ tiếp cận. Ngoài ra, vai trò của các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, hội đồng hương và tổ chức xã hội cũng rất quan trọng trong việc tiếp nhận, chuyển thông tin kịp thời. Luật sư Bùi Thu chia sẻ thêm: “Chính sách đã có, nhưng điều quan trọng hơn là khâu tổ chức thực hiện. Cần có cơ chế phối hợp rõ ràng hơn giữa cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và Đại sứ quán thì NLĐ sẽ không còn đơn độc khi gặp rủi ro”.
Những nội dung trong chính sách mới không chỉ là văn bản hành chính mà là lời cam kết của Nhà nước trong việc đồng hành với NLĐ của Việt Nam ở khắp nơi trên thế giới. Khi chính sách được triển khai hiệu quả, niềm tin của NLĐ vào các chương trình XKLĐ sẽ được củng cố, mở ra cánh cửa việc làm an toàn, bền vững hơn cho hàng trăm nghìn người dân Việt Nam./.